Ystervark: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Sb008 (besprekings | bydraes) No edit summary |
Inligting bygewerk |
||
Lyn 21:
Die '''ystervark''' (''Hystrix africaeaustralis'') is 'n kenmerkende [[knaagdier]] wat in groot dele van [[Afrika]] (suid van die [[Sahara]]) voorkom, buiten die suidwestelike woestyngebiede van dié [[kontinent]].
Ystervarke is snags aktief en vreet hoofsaaklik [[plant]]materiaal. Ystervarke word maklik uitgeken aan die swart-en-wit, harde, skerppuntige penne wat hul rûe en agterlywe bedek. Die res van die liggaam is met lang, stywe borselhare bedek. Die ystervark is die grootste knaagdier in [[Suid-Afrika]].
Die wyfie is ses tot sewe weke dragtig, waarna een tot vier kleintjies gebore word. Ystervarke het 'n moontlike lewensduur van 20 jaar - baie langer as meeste ander knaagdiere.
Daar word 'n onderskeid gemaak tussen die ystervarke van die [[Ou Wêreld]] (familie ''Hystricidae'') en die boomystervarke van die [[Nuwe Wêreld]] (familie Erethizontidae). Die ystervarke van albei families is aan die bokant van die liggaam met opvallende penne bedek.
Ystervarke (familie ''Hystricidae'') is klein, stewig geboude nagdiere, maar is die grootste knaagdiere wat in [[Suid-Afrika]] voorkom. Vroeër is hulle in dieselfde groep as die boomystervarke geplaas, maar later het dit geblyk dat die 2 soorte tot afsonderlike familiegroepe behoort. Boomystervarke sien daar egter anders uit as die ystervarke wat in die Ou Wêreld aangetref word.
== Bou ==
Die opvallendste kenmerk van ystervarke is die swart en wit penne wat, buiten die kop en buik, die hele liggaam bedek. Die buik is met sagte hare bedek en dus baie kwesbaar. Die lang penne op die rug is hol en dik en dikwels van groewe voorsien. Tussen die lang penne is stywe borselstekels wat met tassintuigselle verbind is.
Aan die stert is bekervormige stekels wat dikker is as die ander, en waarmee die ystervark 'n ratelende geluid maak wanneer 'n vyand soos ʼn [[hiëna]] of 'n [[leeu]] in die nabyheid is. Die penne kan nie "uitgeskiet" word nie. Ystervarke het ronde skedels en hulle neuse is kort. Hulle het 2 lang snytande aan die bo- en onderkaak (met oop wortels soos alle knaagdiere) asook 8 maaltande aan elke kaak.
Die huid is met skubbe bedek, soos duidelik aan 'n ongebore ystervark gesien kan word. Ystervarke leef hoofsaaklik van plantaardige voedsel soos wortels, vrugte en kultuurgewasse, maar hulle vreet ook dierlike materiaal en kou graag aan bene. Hulle tande is sterk genoeg sodat hulle die bas van bome kan afknaag of die dop van ʼn kokosneut oopbreek. Afgesien daarvan dat ystervarke ter wille van hulle vleis gejag word, word hulle ook uitgedun vanweë die skade wat hulle aan byvoorbeeld mielies en suikerriet aanrig.
== Eetgewoontes ==
Line 35 ⟶ 46:
Die naglewende ystervark slaap bedags in die aangepaste erdvarkgate, of in die gate wat hyself gemaak het, of in rotsskeure. As hy hom eers in 'n gat ingewikkel het, is dit byna onmoontlik om hom daar uit te kry. Die uitgespreide penne anker hom aan die kante van die gat en vorm 'n skerp versperring teen indringers.
Ystervarke is sterk paargebonde en dit wil voorkom dat hulle [[monogaam]] is. Een of twee kleintjies word gebore, wat met sagte stekeltjies oortrek is wat baie gou hard word.
Hulle leef in die savannes van die trope en subtropiese gebiede. Bedags skuil hulle in erdvarkgate of iets dergeliks. Dit is nie bekend of ystervarke in die natuur - soos wat in aanhouding die geval is- lewenslank met een maat paar nie. Die dratyd duur ongeveer 2 maande en tussen 2 en 3 kleintjies word per werpsel gebore - ystervarke het soms tot 2 werpsels in 'n jaar. Die kleintjies word 'n paar maande lank gesoog. Ystervarke het na verhouding die grootste kleintjies van alle soogdiere: in verhouding sou 'n pasgebore ystervark so groot soos 'n baba van 45 kg wees.
Die kleintjies word meestal met oop oë gebore en die knaagtande het reeds begin deursny. Die penne is nog sag, maar word binne 'n week hard. Pasgebore ystervarke het duidelike strepe oor die rug, en in sommige gevalle verdwyn dit nie wanneer die dier volwasse is nie. Daar is ongeveer 20 spesies van die familie ''Hystricidae'' wat in [[Afrika]], 'n deel van [[Suid-Europa]] en Asië voorkom. Die bekendste genus is die genus ''Hystrix'', wat in die savannes van [[Suider-Afrika]] tot in [[Indië]] voorkom.
''Hystrix cristata'' word van die [[Sahara]] af deur [[Oos-Afrika]] tot in [[Tanzanië]] aangetref en kom ook in [[Europa]] voor. Soortgelyke spesies is ''Hystrix africaeaustralis'', wat in Suider-Afrika voorkom, en die ''Hystrix indica'', wat in [[Arabië]], [[Turkye]] en [[Asië]] voorkom. Die genera ''Acanthion'' en ''Thecurus'' toon baie ooreenkomste met bogenoemde ystervarke, maar word van die suide van [[China]] tot op die Indonesiese eilande aangetref. Die borselstertystervarke (genus ''Atherurus'') kom in die [[Reënwoud|reënwoude]] van Afrika en [[Suidoos-Asië]] voor. Hulle is kleiner as die ander en het langer sterte.
== Sien ook ==
Line 43 ⟶ 60:
== Bronnelys ==
* Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409702, volume 29, bl. 197, 198
* {{IUCN2008|assessors=Grubb, P.|year=2008|id=10748|title=Hystrix africaeaustralis|downloaded=5 Januarie 2009}}
* ''Soogdiere van die Krugerwildtuin en ander Nasionale Parke'' (1979). Saamgestel deur Die Nasionale Parkeraad. 'n Publikasie van die Raad van Kuratore vir Nasionale Parke van die Republiek van Suid-Afrika. ISBN 0-86953-027-5.
| |||