Geelhout: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Algemene Woordeboek van Eietydse Afrikaans |
Inligting bygewerk |
||
Lyn 21:
Die hout word ook in die houtbedryf gebruik.
Selfs vandag is daar nog geelboutbome van hoër as 40 m en ʼn stamdeursnit van meer as 2 m. Saam met ons inheemse sipresse (die seder- en sapreebome) is die geelhoutbome die enigste Suid-Afrikaanse verteenwoordiger van die ''Coniferae'', wat dennebome bome, sipresse, spardenne, jenewerbome en lorke insluit.
''Coniferae'' is gewoonlik keëldraend, maar die geelboutboom het sade in ronde doppe met ʼn vleesagtige huid. Manlike en vroulike bome kom voor. Die geelhoutboom is immergroen en saadverspreiding vind hoofsaaklik deur middel van voëls plaas. Een van die voëls wat die geelhoutboom help versprei, is die helderkleurige loerie. Die ''Podocarpaceae'', die geelhoutfamilie, bestaan volgens die jongste indeling uit net vier spesies:
''Podocarpus falcatus'' (Outeniekwa-geelhout);
''Podocarpus latifolius'' (“egte" geelhout);
''Podocarpus henkelii'' (Henkel se geelhout);
''Podocarpus elongatus'' (Breërivier-geelhout).
In die vroeë dae van die volksplanting het geelhout ʼn belangrike rol gespeel. Dit was waarskynlik die dienlikste van die inheemse houtsoorte en gevolglik is geelhoutbome in groter getalle as enige ander boomsoort omgekap.
Die goue, gloeiende, syagtige voorkoms van die verwerkte hout maak dit ʼn gesogte houtsoort vir die vervaardiging van meubels; dit vertoon veral indrukwekkend as dit saam met stinkhout gebruik word. In die tuin van die [[Uniegebou]] in [[Pretoria]], staan etlike geelhoutbome. In die [[Nasionale Botaniese Tuin]] [[Kirstenbosch]], in Kaapstad, kan etlike geelhoutbome gesien word, en geelhoutbome versier die Edinburgh-rylaan op pad na [[Constantia]] in die [[Kaapse Skiereiland]].
== Podacarpus falcatus – die Outeniekwa-geelhout ==
Die pragtige [[Outeniekwageelhout|Outeniekwa-geelhout]] kom in feitlik al ons inheemse bosse voor en is seker die grootste en skouspelagtigste van die inheemse bome. In Gauteng is die mooistes lankal afgekap om as stutte in die goudmyne gebruik te word. Seker die bekendste geelhoutboom in Suid-Afrika is die “Groot boom” in die [[Deepwalls-woud]] by [[Knysna]].
Dit is 42 m hoog. Van al die inheemse boomsoorte is die Outeniekwa-geelhout een van die wat die vinnigste groei – tot 90 cm per jaar. Die Podocarpus falcatus kan die maklikste aan sy bas uitgeken word. Terwyl die bas van die “egte” geelhout lig kakiekleurig is, met strepe in die lengte, het die Outeniekwa-geelhout ʼn sjokolade-bruin bas wat in groterige, ronde skilfers afdop.
Die blare is kleiner en smaller as die van die “egte” geelhout en is so aangeheg dat die blaarvlak gedraai is en die sykante boontoe en ondertoe wys. Die manlike blomkatjie is kleiner en die saadmantel van die vroulike boom word nie vlesig nie. Die vrug is rond en ʼn bietjie groter as ʼn vyfsentstuk. As dit ryp word, is dit gewoonlik deurskynend geel. Word die vleesdeel verwyder, het die saad binne ʼn harde dop wat met skerp knoppies oortrek is.
== Podocarpus latifolius – die “egte” geelhout ==
Hierdie houtsoort kom hoofsaaklik op die suidelike hange van heuwels in [[Griekwaland-Oos|Oos-Griekwaland]] en in die suide van [[KwaZulu-Natal]] voor. 'n Pragtige boom wat piramiedvormig groei met smal, lang blare. Die slap blare gee die boom 'n treurende voorkoms. Die saad is soortgelyk aan, maar effens groter as die van die Outeniekwa-geelhout, maar die groen, vlesige omhulsel dop nooit af soos by die [[Outeniekwageelhout|Outeniekwa-geelhout]] nie. Dit het ook nie die verdikking by die vrugbasis sodat die vrug 'n dubbele voorkoms het soos by die ''Podocarpus falcatus'' nie.
== Podocarpus elongatus – die Breërivier-geelhout ==
Die egte geelhout groei in al die groot bosse van die kus tot by 'n hoogte van I 800 m. In [[Simon van der Stel|Van der Stel]] se tyd is vragte geelhout van [[Houtbaai]] (die naam spreek vanself) per skip na [[Kaapstad]] aangery, en tot in die vorige eeu was dit nog baie volop. Vandaar dat die vloere en balke van ou geboue dikwels van geelhout is. In een stadium is hierdie boomsoort byna uitgeroei omdat dit vir dwarslêers van treinspore gebruik is.
Die boom groei tot 30 m hoog en die stam bereik 'n deursnit van 1,2 m. Die bas is dun en grys of kakiekleurig met lengtestrepe en die takke groei gewoonlik in 'n krans om die stam. Jong bome se blare is groter as die van die ouer bome. Die manlike boom het blomkatjies wat tot 25 mm lank is en die vroulike boom het een of twee sade met sagte doppe wat aan die einde van 'n sagte vrugbasis gedra word wat sappig en rooskleurig word as die saad wasdom bereik. Word graag deur voëls (en soms deur mense) geëet.
== Podocarpus henkelii – die Henkel-geelhout ==
Meer bosagtig as die ander geelhoute, word ''Podocarpus elongatus'' op die eilande en walle van die [[Breërivier]] naby [[Robertson]] en in ander dele van die [[Wes-Kaap]] aangetref. 'n Goeie onderskeidingskenmerk is die teenwoordigheid van verspreide stomata (huidmondjies) op die boonste blaarvlak (deur 'n vergrootglas sigbaar).
Die lengtegroewe waarin hierdie huidmondjies voorkom, is gewoonlik met die blote oog sigbaar. Die huidmondjies kan met 'n vergrootglas wat tien keer vergroot, waargeneem word. Die ''Podocarpus falcatus'' het huidmondjies op altwee die blaarvlakke.
== Sien ook ==
Line 30 ⟶ 66:
== Bronne ==
* [http://www.iucnredlist.org/details/42510 Conifer Specialis Groep (1998). Podocarpus latifolius. 2006 IUCN Rooilys van Bedreigde spesies. IUBN 2006. Besoek op 12 Mei 2006.]▼
* KENNIS, 1980, ISBN 0798108231, volume 1, bl. 167
* [http://www.info.gov.za/aboutgovt/symbols/tree.htm Suid-Afrikaanse Staatsimbole]▼
▲*
* Algemene gids tot BOME. Keith, Paul & Meg Coates Palgrave. 2000. ISBN 1-86872-527-8
| |||