David Livingstone: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Robot voeg by: Kategorie:Fellow of the Royal Society |
Inligting bygewerk |
||
Lyn 36:
In 1858 was hy die Britse konsul in [[Quelimane]] in die huidige [[Mosambiek]]. Hy was in bevel van 'n geselskap wat die eerste Europeërs was wat die [[Malawimeer|Njassa-meer]] bereik het. In 1872 het [[Henry Morton Stanley|Henry M. Stanley]], wat gestuur is om nuus oor Livingstone te bring, hom gevind, maar Livingstone het geweier om terug te keer. Hy sterf tydens 'n volgende ekspedisie in die huidige [[Zambië]], op [[1 Mei]] [[1873]]. Die stad [[Livingstone]] in die suide van die destydse [[Noord-Rhodesië]] is ook na hom genoem en ondanks 'n poging om die naam te verander, heet dit steeds na hom.
Die nodige geld vir sy studies het hy in die fabriek verdien, en van 1836-38 bestudeer hy die teologie en die geneeskunde aan die [[Universiteit van Glasgow]]. In 1838 doen hy by die Londense Sendinggenootskap aansoek om as sendeling oorsee gestuur te word, en die genootskap besluit om hom na ʼn sendingstasie in Suid-Afrika te stuur sodra hy sy studies voltooi het. Sy jarelange werk word uiteindelik met sukses bekroon. Toe hy in [[November]] [[1840]] as sendeling bevestig is, was hy reeds 'n gekwalifiseerde dokter ou gereed vir sy groot taak.
== Die Victoriawaterval ==
Livingstone het op [[31 Maart]] [[1841]] by die sendingstasie op Kuruman in die Noord-Kaap aangekom om saam met eerw. [[Robert Moffat]] daar onder die [[Betsjoenas]] te werk. Hy was nie lank daar nie, toe die begeerte om die [[Evangelie]] verder die binneland in te dra hom beetpak. In [[1843]] kry hy verlof om verder noord nog 'n sendingstasie te stig.
Hy skryf nou: “Mag die Here my seën om my hele wese aan die wonderlik werk te wy." Hy word nou ʼn ware ontdekkingsreisiger en in 1849 vertrek hy op ʼn groot tog noordwaarts met die idee om nog sendingstasie te stig. In die jare tussen [[1849]] en [[1856]] het hy op verskeie togte gegaan en ʼn aantal belangrike ontdekkings gemaak. In [[1851]] het hy die boloop van die [[Zambezirivier|Zambezi-rivier]] ontdek, wat tot op daardie tydstip heeltemal verkeerd op kaarte aangedui was.
In [[1855]] maak hy egter sy aanskoulikste ontdekking. Terwyl hy met ʼn kano op die Zambezi afvaar, sien hy skielik ʼn groot wolk uit die rivier opstyg. Toe Linvingstone nader kom, sien hy skielik ʼn groot watermassa van die Zambezi in ʼn magtige waterval sowat 110 m na benede stort. Hy het dit die [[Victoria Falls|Victoriaval]] genoem na koningin [[Victoria van die Verenigde Koninkryk|Victoria]] van Engeland.
== Verdere ontdekkings ==
By sy tuiskoms in [[1856]] in [[Groot-Brittanje|Brittanje]] is hy deur almal as die grootste ontdekkingsreisiger van sy tyd beskou. In [[1859]] het hy die Londense Sendinggenootskap verlaat om as leier van 'n ekspedisie van die Britse regering na Afrika terug te keer. Die doel was om die [[Zambezirivier|Zambezi]]-gebied te verken. Die ekspedisie het die vallei van die [[Shirerivier|Shire-rivier]] verken en die Njassameer (tans [[Malawimeer]]) en die Shire-hooglande ontdek. Gedurende die reise het Livingstone dikwels Portugese slawehandelaars teengekom, en een keer het hy 'n groep van 84 slawe en slavinne bevry.
Hy was woedend oor die slawehandel en wou hê hierdie gebiede van Afrika moet van slawehandelaars bevry word. In die daaropvolgende paar jaar het sy briewe soveel belangstelling in [[Engeland]] gewek dat 'n hele paar sendelinge besluit het om na [[Suider-Afrika]] te kom. Livingstone se vrou, Mary, ʼn dogter van [[Robert Moffat]] van [[Kuruman]], het ook gekom, maar sy is kort na haar aankoms aan [[malaria]] oorlede. Livingstone was ʼn gebroke man, maar sy ou ywer het teruggekeer en hy het sy ontdekkingswerk tussen die [[Zambezirivier|Zambezi]] en die Malawimeer voortgesit.
In [[1864]] is hy terug na [[Engeland]] met baie nuwe geografiese inligting en wetenskaplike gegewens oor [[Afrika]]. Die volgende jaar het hy vir die laaste keer na Afrika teruggekeer. Hy het in [[Zanzibar]] geland met ʼn drieledige doel voor oë: om die waterskeiding tussen die Malawi-en die [[Tanganjikameer|Tangajikameer]] te ondersoek, slawerny vir goed te beëindig en ook om die oorsprong van die [[Nylrivier|Nyl]] te soek.
== Op soek na die oorsprong van die Nyl ==
Met 36 gidse en draes het hy in die [[Ruvumarivier]] opgevaar en daarna die Malawimeer oorgesteek. Sy gidse en draers het egter die een na die ander gedros totdat daar op die ou end net vier of vyf oorgebly het. Die dorsters het al die kos en ook Livingstone se medisynekas gesteel.
En toe kry hy die koors – met geen medisyne om die siekte te behandel nie. Hoewel siek en swak, het hy deurgedruk en die [[Mwerumeer|Mweru]]- en [[Bangweolomeer]] ontdek. Sowel as die bolope van die [[Kongorivier|Kongo-rivier]] . Uiteindelik het hy, uitgeteer en siek, sy hoofkwartier op [[Oedjidji|Ujiji]] in die huidige [[Tanzanië]] bereik. Tydens sy omswerwinge het Livingstone sendingwerk gedoen, wetenskaplike aantekeninge gemaak en ook op die [[Lualaba-rivier]], wat hy verkeerdelik as die ware oorsprong van die Nyl beskou het, afgekom. Later het geblyk dat dit die boloop van die Kongo-rivier is.
== Stanley en Livingstone ==
'n Hele paar jaar het verbygegaan sonder dat die buitewêreld 'n woord van Livingstone gehoor bet. Baie mense het selfs begin dink dat by dood was. In [[1871]] het 'n Amerikaanse koerant, die ''New York Herald'', 'n korrespondent, [[Henry Stanley]], na [[Afrika]] gestuur om Livingstone te soek. Stanley, wat self ʼn bekende ontdekkingsreisiger was, het Ujiji na 'n lang reis bereik.
Daar het by die ou man gevind, “bleek en afgemat, met 'n grys baard en 'n blouerige pet met 'n verbleikte goue band op die kop en gekleed in 'n onderbaadjie met rooi moue, en 'n grys tweedbroek" (aldus Stanley). “Dr. Livingstone, neem ek aan," het Stanley gesê. “Ja," het Livingstone geantwoord en die twee het mekaar hand gegee.
== Die laaste poging ==
In [[1872]] moes Stanley terugkeer, maar Livingstone het geweier om saam te gaan. Stanley was die laaste blanke wat Livingstone lewend gesien het. Hoewel hy oud geword het na dertig jaar in [[Afrika]], het Livingstone besluit om agter te bly en voort te gaan met sy soektog na die oorsprong van die [[Nylrivier|Nyl]]. Op 25 Augustus vertrek hy weer, oortuig daarvan dat die oorsprong in die omgewing van die [[Bangweolomeer]] lê. Uitgeput deur malaria en maagkoors, het sy kragte hom egter begin faal.
Op [[21 April]] [[1873]] skryf by met 'n bewerige hand in sy dagboek: “Het probeer ry, maar moes gaan le en hulle het my in ʼn uitgeputte toestand na die stat teruggedra." By sy aankoms in die stat van [[Chitambo]] het sy getroue draers vir hom 'n hut gebou. Hier het hy in 'n knielende posisie langs sy eenvoudige bed gesterf. Sy oorskot is na Engeland teruggebring en in die [[Westminster-abdy|Westminster-Abdy]] begrawe.
== Bronnelys ==
* KENNIS, 1980, ISBN 0798108231, volume 1, bl. 182, 183
== Sien ook ==
| |||