By: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
+ Taksoboks, Eksterne skakels & Kategorie |
Inligting bygewerk |
||
Lyn 62:
=== Die angel ===
Dit is die by se wapen. Hiermee spuit die insek gif in die liggaam van sy vyande. Bysteke is normaalweg nie gevaarlik vir die mens nie, hoewel party mense allergies daarvoor is en van ’n enkele bysteek kan sterf. Wanneer ’n by ’n mens steek, bly die angel gewoonlik agter en die by gaan dood.
=== Stuifmeelbakkie en die borsel ===
Die stuifmeelbakkie en die borsel is aan die derde of agterste paar pote van die by. Die stuifmeelbakkie is aan die skeenbeen geheg, en soos die naam aandui, word die stuifmeel wat die by versamel daarin opgeberg. Die borsel is aan die segment net onder die skeenbeen geheg en bestaan uit ontelbare klein haartjies wat almal afwaarts wys. Die by versamel die stuifmeel met die borsel en berg dit dan in die bakkie. Om dit te kan doen, kruis sy haar pote en skraap die stuifmeel van die een poot af in die stuifmeelbakkie van die ander poot.
=== Die opsuig-apparaat ===
Dit bestaan uit ʼn lang tong wat soos ʼn trog lyk. Die kante van die tong kan teenmekaar gebuig word sodat dit ʼn buisie vorm. Aan die punt van die tong is ʼn klossie haartjies wat soos ʼn spons werk en die vloeistowwe waarvan die by leef, absorbeer. ʼn By kan net van vloeistowwe, bv. die nektar van plante, leef.
== Waar kom byewas vandaan? ==
Agt klein skyfies [[was]] kan gesien word. Die wasskyfies word in agt klein sakkies aan die buik van die insek gevorm. Die was syfer as ʼn vloeistof uit die waskliere en word gou hard wanneer dit aan lug blootgestel word. Met die pote word die wasskyfies dan van die buik verwyder. Daarna kou die by dit sodat dit met [[Speekselklier|speeksel]] gemeng kan word. Sodra dit sag is, word dit gebruik om die heuningkoek te bou.
=== Die vlerke ===
Bye het twee pare vlerke, waarvan die voorste paar groter as die agtervlerke is. Die vlerke is saamgestel uit ʼn vlies wat deur ʼn aantal vlerkare versterk is. Aan die voorkant van die agterste paar vlerke is klein hakies waardeur die voor-en agtervlerke gedurende die vlug aanmekaar geheg word om so een paar vlerke te vorm. Dit verhoog die doeltreffendheid van die vlug.
== Hoe vind bye hul weg terug na die nes? ==
Bye vlieg partykeer baie ver weg van hul nes en gedurende die vlug verander hulle dikwels van rigting. ʼn Mens sou kon dink dat hulle hul rigting sou kwytraak, maar hulle het verskillende metodes waarvolgens hulle hul weg na die nes terugvind. Die bye herken plante en bome naby die nes; as die nes tydens hul afwesigheid verskuif word, sal hulle terugkeer na die plek waar die nes gestaan het.
Die bye gebruik ook die son om hul rigting te bepaal, en hul [[Saamgestelde deeltjie|saamgestelde oë]] is ook gevoelig vir die rigting van sogenaamde gepolariseerde lig, wat uit bepaalde rigtings uit die lug kom selfs wanneer die son agter die wolke is. Die mens se oë kan nie gepolariseerde lig van gewone lig onderskei nie, maar proewe het getoon dat baie insekte hiertoe in staat is en hierdie vermoë gebruik om hul rigting te bepaal.
=== ʼn Metode van uitkenning ===
Bye het spesiale kliere aan die punt van hul agterlywe waarin sekere geurmiddels afgeskei word. ʼn Mens kan hierdie geure nie waarneem nie, maar bye kan wel en dit dien as uitkenningsmiddel onder bye van dieselfde familie. Wanneer jong bye vir die eerste keer uit die nes gaan om nektar te gaan soek, staan die ouer bye in ʼn ry op die drumpel van die nes, en terwyl hulle met hul vlerke gons, draai hulle hul agterlywe opwaarts en skei die reukmiddel af. Hierdie geur hang in die lug en dien as ʼn gids vir die jong bye wanneer die na die nes terugkeer.
== Die lewe van ʼn werkerby ==
Dit is die eiertjie wat deur die koninginby gelê word. Om uit te broei, moet die eiers op 'n [[temperatuur]] van sowat 32˚ C gehou word. Hierdie temperatuur word gehandhaaf deur die liggaamswarmte van die jong bye en die waterdraers (die mannetjies), wat op en af teen die heuningkoek loop. Drie dae nadat die eier gelê is, broei 'n larwe uit. Hierdie larwe is wit, sonder pote of vlerke. Die larwe word gevoed met 'n uiters voedsame stof wat deur die werkerbye verskaf word.
Die larwe groei so vinnig dat dit sy [[massa]] in 'n halfdag verdubbel. Die kos bestaan uit 'n soort melk wat deur die keelholtekliere van die werkers afgeskei word. Na drie dae kry die larwes kos wat bestaan uit 'n mengsel van nektar en stuifmeel. Die jong werkerbye verteer die mengsel halfpad voordat dit aan die larwes gevoer word. Op die negende dag ontwikkel die [[larwe]] tot 'n papie en die selletjie waarin dit lê, word met 'n dekseltjie van poreuse was afgesluit.
Drie weke nadat die eier gele is, ontwikkel die papie tot 'n volmaakte by, kompleet met pote en vlerke. Dit kruip uit diesel en begin kort daarna werk. Die eerste nege dae van haar lewe bly die by tuis en werk in die nes. Gedurende die eerste drie dae maak die by die selle skoon sodat die koningin weer eiers daarin kan lê. Gedurende die volgende drie dae help die jong by om die ouer larwes met die mengsel van nektar en stuifmeel te voed en in die laaste drie voed hulle die jonger larwes met die stof wat in die keelholte-kliere afgeskei word.
Tussen die tiende en die twintigste dag verrig die by verskillende take. Sy berg die stuifmeel wat ander bye na die nes bring, in spesiale selle op; sy help om die heuningkoeke te maak (dit is in hierdie periode dat was in die kliere onder die buik afgeskei word); sy doen haar eerste toets- of oriënteringvlugte; en sy staan wag by die ingang van die nes. Van die een-en-twintigste dag tot haar dood werk die by buite. Sy versamel [[stuifmeel]] en nektar om die inwoners van die nes te voed.
Die bye werk hulle letterlik dood. Na sowat vyf weke is die by so uitgeput dat sy op 'n goeie dag te moeg is om weer die nes te haal en dan sommer op ʼn blom of in die veld inmekaarsak en doodgaan. Hoewel die getal dae wat aan elke taak bestee word, kan verskil, is die volgorde altyd dieselfde.
== Bronnelys ==
| |||