Aarde se atmosfeer: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
k Wysigings deur 41.113.205.180 teruggerol na laaste weergawe deur Rooiratel
Etiket: Terugrol
Inligting bygewerk
Lyn 7:
* Wisselende gasse: [[koolstofdioksied]], [[waterstof]]/waterdamp. Verskil van een oomblik tot die volgende en van plek tot plek.
* Vaste deeltjies: stof, sout en rookdeeltjies
 
By [[seevlak]] is lug 'n mengsel van die volgende gasse:
{| class="wikitable"
|Bestanddele
|Persentasie volume
|Geskatte massa in duisende miljoen t
|-
|Stikstof (N<sub>2</sub>)
|78.08 %
|3 870 000
|-
|Suurstof (O<sub>2</sub>)
|20.95 %
|1 158 000
|-
|Argon (Ar)
|0.93 %
|61 800
|-
|Waterdamp (H<sub>2</sub>O)
|Tussen 0 en 4 %
|13 240
|-
|Koolstofdioksied (CO<sub>2</sub>)
|0.03 %
|2 160
|-
|Neon (Ne)
|0.0018 %
|69
|-
|Kripton (Kr)
|0.0001 %
|13
|-
|Helium (He)
|0.0005 %
|8
|-
|Osoon (O<sub>3</sub>)
|0.00006 %
|8
|-
|Waterstof (H<sub>2</sub>)
|0.00005 %
|0.129
|-
|Xenon (Xe)
|0.000009 %
|1.7
|}
 
== Struktuur van die atmosfeer ==
Line 29 ⟶ 80:
* 72% van die atmosfeer, volgens massa, is benede die algemene hoogte waarop passasiersvliegtuie vlieg (10&nbsp;km).
* 99,99999% van die atmosfeer, volgens massa, is benede die hoogte van die Noord-Amerikaanse X-15-vliegtuig se hoogste vlug, wat op 'n hoogte van 108&nbsp;km plaasgevind het. Daaruit kan ons aflei dat die meeste van die atmosfeer (99,9999%), volgens massa, benede 100&nbsp;km lê. Daar is wel rare atmosferiese verskynsels, bv. [[Aurora (astronomie)|Auroras]], bo hierdie hoogte.
*In 1 cm lug by seevlak is daar ongeveer 28 triljoen (28 x 10 18 of 28 000 000 000 000 000 000) molekules, wat met 'n snelheid van sowat 500 m/ s sisteemloos deurmekaar beweeg. Op 'n hoogte van 600 km is daar slegs ongeveer 300 000 tot 3 000 000 gasmolekules per cm 3 omdat die lug hier aansienlik dunner is.
 
== Massa ==
Soos alle gasse het lug ook massa. ʼn Liter suiwer, droë lug by seevlak en by ʼn temperatuur van 0˚C het ʼn massa van sowat 1 293 g – dit wil sê 733 keer ligter as ʼn ewe groot volume water. Die totale massa van die lug wat die aarde omring – die [[Atmosfeer (dampkring)|atmosfeer]], soos dit bekend staan – is sowat 5 000 biljoen t. Hierdie massa is gelyk aan die van ʼn laag [[water]] van 10 m diep wat die hele aardoppervlak bedek.
 
== Lugdruk ==
Aangesien lug massa het, oefen dit druk uit; by seevlak is die lugdruk gelyk aan die van 760 mm (76 cm) kwik. Dit beteken dat die lug by seevlak op elke oppervlakte van 1 cm 2 'n druk uitoefen wat gelyk is aan die van 'n kolom kwik 76 cm hoog. Aangesien 1 cm 3 [[kwik]] 'n [[massa]] van omtrent 13,6 g het, sal hierdie [[druk]] aangedui word deur 76 x 13,6 = 1 033 g of 1,033 kg. Hoe hoër ons natuurlik gaan, hoe dunner word die lug, sodat dit nie soveel druk kan uitoefen nie. Die lugdruk neem dus af met hoogte.
 
== Kleur ==
Lug is kleurloos. Die blou kleur van die lug word veroorsaak deurdat 'n deel van die ligstrale van die [[son]] meer verstrooi word as die ander. Vyf van die kleure van die son se spektrum gaan min of meer reguit deur die atmosfeer; maar die ander twee, blou en violet, word in groter mate in alle rigtings verstrooi, en dit veroorsaak dat die lug blou lyk.
 
== Geleidingsvermoë ==
Lug is 'n swak geleier van elektrisiteit, en hoewel dit die vernaamste medium is waardeur klank ons ore bereik, word klank eintlik nie baie goed daarin voortgeplant nie: By seevlak beweeg klank met 'n snelheid van sowat 330 m/ s deur lug, vergeleke met sowat 1 500 m/ s in water en sowat 5 500 m/ s in yster. Soos alle gasse, is lug 'n swak geleier van hitte. Dit is die rede waarom vesels en pelse waarin groot volumes lug is, so ʼn goeie beskerming teen koue gee.
 
== Die belangrikheld van lug ==
Lug is noodsaaklik vir die lewe van feitlik alle dier- en plantorganismes. Sonder lug sou daar geen reën wees nie, aangesien die lug die waterdamp, wat wolke vorm, “gevange" hou. Waterdamp en klein waterdruppeltjies het 'n laer digtheid as lug, daarom bly dit bo. Die suurstof in die lug is nodig vir verbranding; en soos ons reeds gesien het, is lug nodig vir die voortplanting van klank.
 
Die atmosfeer beskerm die aarde teen die grootste gedeelte van die gevaarlike strale wat deur die son uitgestraal word, en tree ook op as 'n isolator teen uiterstes in die temperatuur. Ten slotte tree die lug ook op soos 'n groot deursigtige skild en beskerm die aarde teen die miljoene meteore wat elke dag uit die buitenste ruimte na die aarde val. Wanneer hierdie rots – en metaalliggame die atmosfeer binnedring, brand hulle uit vanweë wrywing met die lug.
 
== Lugbesoedeling ==
Line 124 ⟶ 193:
 
== Kweekhuiseffek ==
Die son se strale kom in kort golwe na die [[aarde]] en verhit die aarde. Die hitte van die son word deur die [[grond]] en [[water]] geabsorbeer. Die aarde straal weer hierdie hitte in die vorm van lang golwe terug na die [[ruimte]]. Sekere gasse in die atmosfeer laat straling deur na die aarde maar verhoed dat teruggestraalde hitte in die ruimte verlore gaan. Hierdie verskynsel staan bekend as die [[kweekhuiseffek]].
 
Sonder die kweekhuiseffek sou die atmosfeer 30&nbsp;°C kouer gewees het. Die mens is besig om teen 'n geweldige tempo al hoe meer koolstofdioksied en chlorofluoorkoolstowwe in die [[Atmosfeer (dampkring)|atmosfeer]] vry te stel, wat veroorsaak dat die [[temperatuur]] van die atmosfeer met 0,4% per jaar styg.
 
== Aardverwarming ==
:''Hoofartikel: [[aardverwarming]].''
Daar word geprojekteer dat die temperatuur gedurende die volgende eeu tussen 1,4&nbsp;°C en 5,8&nbsp;°C sal styg. Dit kan veroorsaak dat die ys by die pole begin smelt, wat tot 'n styging in die [[seevlak]] kan lei.
 
Wetenskaplikes voorspel 'n styging van tussen 1m en 6m. Hulle bespiegel ook dat die weer meer intens sal raak: warm lande sal hoër somertemperature hê, kouer lande sal kouer wintertemperature hê, daar sal meer vloede voorkom en droogtes sal langer duur.
Line 137 ⟶ 206:
 
== Verwysings ==
 
* KENNIS, 1980, ISBN 079810824X, volume 2, bl. 344, 345
{{Verwysings}}