Insek: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Inligting bygewerk |
|||
Lyn 30:
Die volwasse moderne insekte wissel in grootte van 0,139 mm ('n dwergperdeby, ''Dicopomorpha echmepterygis'') tot 56,7 cm (lang stokkieduiwel, ''Phobaeticus chani''). Die uitgestorwe ''Meganeura'', wat 300 miljoen jaar gelede gelewe het, was die grootste insek ooit, met 'n vlerkspan van 75 cm.
== Verskillende vorme ==
Baie insekte ontwikkel op 'n markwaardige manier - hulle neem vier verskillende vorme aan. Motte, kewers, bye en miere het ook so 'n lewensloop.
- Die eier is die eerste stadium in die lewe van die insek.
- Die ruspe broei uit die eier en word groot en vet.
- Wanneer dit uitgegroei is, bind die ruspe sy liggaam met sydrade vas aan ʼn tak en gooi sy vel af. Dan kom die derde vorm, die papie, te voorskyn.
- Na verloop van ʼn langer of korter tydperk kruip die skoenlapper uit die dop van die papie.
=== Uitwendige skelet ===
Party dele van die insek se huid is baie hard, soos die dop of voorvlerke van die [[Lieweheersbesie|liewenheersbesie]] en ander [[Kewer|kewers]]. Ander dele is egter sag, veral die vliesagtige dele tussen die segmente van
die agterlyf, wat ons sien as ons die voorvlerke oplig.
Die huid van 'n insek bedek die hale liggaam en is sy uitwendige skelet, waaraan die spiere vasgeheg is. Dit bestaan hoofsaaklik uit ʼn waterdigte stof, chitien.
=== Saamgestelde oë ===
'n Insek het gewoonlik twee soorte oë: enkele oë, die sogenaamde ocelli, bo-op die kop, en 'n groot samegestelde oog aan elke kant van die kop. Die samegestelde oë is baie ingewikkeld. Hulle bestaan uit 'n groot aantal klein fasette, wet elkeen 'n uiters klein ogie is, met 'n lens en 'n soort netvlies,
byna soos ons oë, hoewel hul bouvorm verskil. Die getal fasette verskil van soort tot soort. Dit wissel tussen minder as tien in elke oog by party insekte en 4 000 by die huisvlieg, en tot 30 000 by party soorte naaldekokers. Ondanks hul ingewikkelde bou is hierdie samegestelde oë nie so doeltreffend soos die mens se oë in die vorming van 'n duidelike beeld nie. Hulle is nie in staat om te fokusseer nie. Hulle is egter baie gevoelig vir bewegings. Dit is die rede waarom dit so moeilik is om 'n vlieg te vang.
=== Voelhorings ===
Behalwe die oë dra 'n insek nog 'n paar sintuigorgane op die kop: die voelhorings of antennae. Hulle dien veral as reukorgane. 'n Mannetjiemot vind die wyfie met sy reuksin; as sy voelhorings afgesny is, kan hy haar nie vind nie. Die bouvorm van die voelhorings wissel baie by verskillende soorte insekte. Hulle is soms draadvormig, of met knoppe, of met ingewikkelde vertakkings.
=== Pote ===
Die bors is in drie dele verdeel: prothorax, mesothorax, metathorax (hierdie woorde beteken voor-, middel- en agterbors). Elkeen dra 'n paar pote. Alle insekte het hierdie drie pare pote, nooit meer nie. 'n Spinnekop, met vier pare pote, is dus nie 'n insek nie. Die pote van insekte is gewysig om aan te pas by hul funksie. Die pote van insekte het gewrigte min of meer soos die mens se bene. Hoewel hul bouvorm baie verskil, word dieselfde benamings aan meeste van hul beendere toegeken.
=== Asemhaling ===
Insekte het nie longe soos die mens nie. Hulle het ʼn baie ingewikkelde stelsel van lugbuise, of trageë, wat vertak en in alle dele van die liggaam en sy aanhangsels voorkom. Lug dring die trageë binne vanweë asemhalingsbewegings deur klein poortjies, die stigmata.
== Taksonomie ==
| |||