Lokomotief: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Etiket: 2017-bronwysiging |
Inligting bygewerk |
||
Lyn 2:
[[Lêer:SAR Class 19E 19-011.jpg|duimnael|regs|'n [[Suid-Afrikaanse Klas 19E]]-elektriese lokomotief wat steenkoolwaens op die ''Coalink''-spoorlyn tussen [[Ermelo]] en [[Richardsbaai]] trek]]
'n '''Lokomotief''' is 'n spoorgebonde, selfaangedrewe voertuig wat gebruik word om passasiers- of vragtreinwaens te trek, terwyl dit self geen kapasiteit het om vraglas of passasiers te vervoer nie. Die naam lokomotief het sy oorsprong in die Nieu-Latynse term ''loco motivus'' ("van 'n plek wegbeweeg") wat vir die eerste keer in die vroeë [[19de eeu]] gebruik is om 'n onderskeiding tussen mobiele en vaste [[stoomenjin]]s te maak. 'n Lokomotief saam met sy waens staan bekend as 'n [[trein]].
Met die opening van die eerste belangrike spoorlyn ter wêreld, van [[Liverpool]] na [[Manchester]], net ook die eerste ernstige treinongeluk waarin 'n mens beseer is, plaasgevind. Toe Stephenson by een van die stilhouplekke die ''Rocket'' sy passies laat uithaal, ii: 'n onversigtige toeskouer omgestamp en ernstig beseer. Omdat die man 'n hoë amptenaar was, het Stephenson hom byna boeglam geskrik en gevrees dat hy vir altyd die goeie gesindheid van die owerheid verloor het.
Met verbasende teenwoordigheid van gees het hy egter opdrag gegee om die beseerde dadelik op die lokomotief te laai en het hy in rekordtyd met hom na Manchester gejaag, waar geneeshere dadelik aandag aan die pasiënt kon gee. Daarmee het Stephenson bewys dat die lokomotief ook in noodgevalle 'n nuttige voertuig kan wees wat die tradisionele vervoermiddele ver in die skadu gestel het.
== Stoomlokomotief ==
Lokomotiewe is oorspronklik as [[stoomlokomotief|stoomlokomotiewe]] op die basis van stoomenjins ontwikkel, 'n tegnologie wat vanaf eenvoudige ontwerpe steeds verder verfyn en aangepas en tot in die [[20ste eeu]] gebruik is. Dit is gaandeweg deur diesel- en [[Elektriese lokomotief|elektriese lokomotiewe]] vervang, terwyl in besondere omstandighede ook spesiale voertuie soos elektriese stoomlokomotiewe ontwikkel is.
Stoomlokomotiewe is warmte-enjins wat die chemiese [[energie]] van hul brandstof (gewoonlik [[steenkool]] - of in enkele gevalle ook [[hout]], koolstof, turf en [[swaar olie]] - wat in 'n ketel verbrand word) omskakel om die wiele te laat draai. Hiervoor word [[water]] deur 'n vuur in [[stoom]] verander wat as werkvloeistof dien om 'n suier heen en weer te laat beweeg. 'n Stang, wat met die suier asook die lokomotief se wiele verbonde is, word sodoende in 'n ronddraaiende beweging gesit.
Hierdie tegniese proses het sy doeltreffendheid nie aan die druk in die stoomketel te danke nie, maar aan die temperatuurreeks waarbinne stoom aangewend word. Alhoewel ander sisteme as water-stoomstelsels ook as tegniese oplossing gebruik sou kon word, veral omdat die gemiddelde druk van waterstoom laer is as dié van ander werksvloeistowwe en ook vanweë water se korrosiewe eienskappe, was dit vanweë sy maklike beskikbaarheid 'n logiese keuse vir ingenieurs wat die eerste stoomlokomotiewe ontwerp en gebou het.<ref>P.W.B. Semmens en A.J. Goldfinch: ''How Steam Locomotives Really Work''. Oxford en New York: Oxford University Press 2000. Kindle-uitgawe, loc. 70</ref>
=== Trevithick, die vader van die stoomlokomotief ===
[[Richard Trevithick]] was die eerste man wat die plan gekry het om ʼn [[stoomenjin]] op spore te laat loop. Nadat hierdie voertuig 'n toetstydperk in 'n ysterfabriek met sukses deurstaan het, het hy in [[1808]] ʼn ringvormige spoorlyn op 'n groot oop terrein in [[Londen]] laat aanlê om sy uitvindsel aan die publiek van die Engelse hoofstad voor te stel. Talle nuuskieriges het ook inderdaad gekom om die vuurspuwende monster te bewonder, maar niemand het werklik ernstig daarin belang gestel nie. Trevithick het arm en verbitterd in [[1833]] gesterf, drie jaar na die ingebruikneming van die spoorlyn van [[Liverpool]] na [[Manchester]].
== Die eerste trein in Europa ==
In [[1828]] het die Fransman Marc Seguin twee Stephenson- lokomotiewe gekoop vir die beplande spoorlyn tussen [[Lyon]] en St. Etienne in [[Frankryk]]. Die lokomotiewe waarmee die eerste stuk spoorlyn in [[Europa]], van Lyon na Rive de Gier, in [[1832]] geopen is, was egter reeds verbeteringe op Stephenson se oorspronklike lokomotief. Dit was die eerste spoorlyn op die Europese vasteland.
<br />
== Elektriese lokomotief ==
In [[Suid-Afrika]] is daar elektriese lokomotiewe wat 3kV gelykstroom toevoer benodig terwyl daar tans twee tipes [[wisselstroom]]-lokomotiewe is: 25 kV of 50 kV toevoer word benodig.
== Verwysings ==
* KENNIS, 1980, ISBN 0798108258, volume 3, bl. 590, 591
{{Verwysings}}
| |||