Karel die Grote: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
→Agtergrond: Skakel |
Inligting bygewerk |
||
Lyn 61:
[[Lêer:Charlemagne.jpg|duimnael|links|Beeldhouwerk van Karel die Grote in [[Frankfurt am Main]].]]
Teen die [[6de eeu]] is die [[Franke]] gekersten en het die [[Frankiese Ryk]] onder die heerskappy van die Merovinge die magtigste van die koninkryke wat die [[Wes-Romeinse Ryk]] opgevolg het, geword. Na die Slag van Tertry het die Merovinge egter getaan tot 'n staat van magteloosheid wat daartoe gelei het dat hulle ''rois fainéants'' (konings wat niks doen nie) genoem is. So te sê alle regeringsmag van enige belang is uitgevoer deur hulle hoofoffisier, die ''major domus''.
In [[687]] het [[Pepyn van Herstal]], major domus van die paleis van Austrasia, die onenigheid tussen die verskillende konings en hulle majors beëindig met sy oorwinning by Tertry en vir alle praktiese doeleindes die alleenregeerder van die hele Frankiese koninkryk geword. Pepyn self was die kleinseun van twee van die belangrikste figure van die Austrasiese Koningryk, Sint Arnulf van Metz en Pepyn van
[[Pepyn die Korte|Pepyn]] die Middel is uiteindelik opgevolg deur die onegte seun van Karel, later bekend as [[Karel Martel]] (die Hammer). Na 737, het Karel die Franke regeer sonder 'n koning op die troon maar het vermy om homself koning te noem. Karel is opgevolg deur sy seuns [[Carloman, seun van Karel Martel|Karloman]] en [[Pepyn die Korte]], die vader van Karel die Grote. Om separatisme in die uitstreke van die ryk in toom te hou, het die broers [[Childerik III]], die laaste van die Merovinge konings, op die troon geplaas.
Nadat Karloman uit sy pos bedank het, het Pepyn Childeric III met [[Pous Sagarias]] se goedkeuring afgeset. In [[751]] is Pepyn tot koning verkies en gekroon as Koning van die Franke en in in [[754]] het [[Pous Stefanus II]] hom en sy jong seuns weer geseën. Hulle was nou die erfgename van die groot ryk wat die meeste van westelike en sentraal Europa ingesluit het. Die Merovinge dinastie is hiermee vervang deur die Karolingiese dinastie, genoem na Pepyn se vader Karel Martel en die dinastie se belangrikste lid, Karel die Grote.▼
▲Nadat [[Karloman]] uit sy pos bedank het, het Pepyn Childeric III met [[Pous Sagarias]] se goedkeuring afgeset. In [[751]] is Pepyn tot koning verkies en gekroon as Koning van die Franke en in in [[754]] het [[Pous Stefanus II]] hom en sy jong seuns weer geseën. Hulle was nou die erfgename van die groot ryk wat die meeste van westelike en sentraal Europa ingesluit het. Die Merovinge dinastie is hiermee vervang deur die Karolingiese dinastie, genoem na Pepyn se vader [[Karel Martel]] en die dinastie se belangrikste lid, Karel die Grote.
Onder die nuwe dinastie het die Frankiese koninkryk uitgebrei om 'n gebied in te sluit wat meeste van Wes-Europa ingesluit het. Die verdeling van die koninkryk het [[Frankryk]] en [[Duitsland]] gevorm;<ref>Oman, Charles. ''The Dark Ages 476–919''. Rivingtons: London, 1914. Regards Charlemagne's grandsons as the first kings of France and Germany, which at the time comprised the whole of the Carolingian Empire save Italy.</ref> en die godsdienstige, politieke, en kunsevolusie met oorsprong van 'n sentraal-geposisioneerde Francia het 'n definieerende indruk op die hele Wes-Europa gelaat.▼
▲Onder die nuwe dinastie het die Frankiese koninkryk uitgebrei om 'n gebied in te sluit wat meeste van [[Wes-Europa]] ingesluit het. Die verdeling van die koninkryk het [[Frankryk]] en [[Duitsland]] gevorm;<ref>Oman, Charles. ''The Dark Ages 476–919''. Rivingtons: London, 1914. Regards Charlemagne's grandsons as the first kings of France and Germany, which at the time comprised the whole of the Carolingian Empire save Italy.</ref> en die godsdienstige, politieke, en kunsevolusie met oorsprong van 'n sentraal-geposisioneerde Francia het 'n definieerende indruk op die hele Wes-Europa gelaat.
== Beskermheer van geleerdes ==
Reeds lank voor Karel se tyd het die Germane baie van hul Romeinse bure se gebruike en selfs van hul taal oorgeneem. Talle woorde in Afrikaans wat oënskynlik Germaans is, maar tog uit Latyn kom, herinner nie net aan die Romeinse (Latynse) oorsprong van die woorde nie, maar ook aan die feit dat die voorwerpe wat dit beskryf van die Romeine oorgeneem is, bv. kalk en teel, muur en venster, mark en skool.
Karel se hof in [[Aken]] het die middelpunt geword van die verspreiding van die kultuurgoed van die Romeinse Ryk in die Germaanse gebied. Die Paltskapel (''palts'' is afgelei van die Latynse woord ''palatium'', paleis) wat Karel in [[805]] laat bou het, bestaan nog. Nie slegs die styl dui op voorbeelde uit Ravenna nie, maar ook die pilare en mosaïeke is heelsteens uit Opper-Italië ingevoer.
In Aken het Karel 'n hoofse akademie opgerig, waarin die vooraanstaande geleerdes van sy tyd aangestel is, onder andere die Engelse geleerde [[Alcuïnus]]. Die digkuns, redenaarskuns, teologie, sterrekunde, geskiedskrywing en staatkunde het besondere aandag geniet. Hoewel Karel nog die [[Frankiese Ryk|Frankiese]] dialek gepraat het en die ou Germaanse heldeliedere laat versamel het (wat deur sy vrome opvolgers vernietig is), het hy geglo dat 'n hoogstaande kultuur gepaard moes gaan met ʼn Latynse opvoeding. Daarom het hy self [[Latyn]] geleer en die werke van die ou Latynse skrywers laat oorskrywe.
Die werke wat vandag nog bestaan, is grotendeels uit die tyd van Karel die Grote. Ons huidige skrif is afgelei van die skryfskrif wat aan Karel se hof ontwikkel is. Karel self het die skryfkuns moeilik gevind – maar daarvoor kon hy monnike inspan.
== Lewenstyd ==
[[Lêer:Frankenreich 768-811.jpg|duimnael|Die uitbreiding van die Frankiese Ryk onder Karel die Grote.]]
Daar word gemeen dat Karel die Grote op [[2 April]] 742 in Herstal naby [[Luik (stad)|Luik]], in [[België]] gebore is. Hy het in sy vader se villa in [[Jupiler|Jupille]] gaan woon toe hy omtrent sewe was.
Daar bestaan 'n mate van onsekerheid oor beide sy geboortedatum en -plek en ander datums wat voorgestel word is [[1 April]] 747 en 1 April 748. Baie geskiedskrywers gee sy geboorteplek aan as Jupille en ander stede wat al voorgestel is sluit Prüm, Düren, en Aken in.
Line 80 ⟶ 91:
== Bibliografie ==
* KENNIS, 1980, ISBN 0798108266, volume 4, bl .765
* Swart, M.J.: Wêreldleiers. Durban: Butterworths, 1972. ISBN 978-0-409-09950-8
| |||