Mobutu Sese Seko: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k Normdata Etiket: 2017-bronwysiging |
Sobaka (besprekings | bydraes) Bygewerk |
||
Lyn 13:
'''Mobutu Sese Seko Kuku Ngbendu Wa Za Banga''' (gebore '''Joseph-Desiré Mobutu'''; 14 Oktober 1930 tot 7 September 1997) was 'n Kongolese politikus en militêre offisier. Hy was 'n militêre diktator en president van die [[Demokratiese Republiek van die Kongo]] (die land se naam word in 1971 na Zaïre verander) van 1965 tot 1997. Hy was ook president van die [[Organisasie vir Afrika-eenheid]] van 1967 tot 1968.
== Lewensloop ==
In die middel van 1997 het Joseph Kabila se magte hul opmars hervat en die oorblyfsels van Mobutu se weermag het amper geen weerstand gebied nie. Op 16 Mei 1997, nadat die mislukte vredesgesprekke in Pointe-Noire aan boord van die skip SAS Outeniqua van die [[Suid-Afrikaanse Vloot]] met Kabila en die president van Suid-Afrika [[Nelson Mandela]] (wat die gesprekke gefasiliteer het), was Mobutu verplig om in ballingskap te gaan. Kabila se magte, bekend as die Alliansie van Demokratiese Magte vir die Bevryding van Kongo-Zaire (AFDL), het die volgende dag die regering oorgeneem. Die land is na die val van Mobutu herbenoem as die Demokratiese Republiek van die Kongo.▼
=== Afkoms en jeugjare ===
As kind het Mobutu saam met die Capuchin-vaders skoolgegaan. Volgens sy latere hofbiograaf Francis Monheim sou hy slegte herinneringe aan hierdie tydperk gehad het. In November 1950 het Mobutu geregistreer by die ''École Centrale des Sous-Officiers'' in [[Luluaburg]]. Daar het hy twee jaar lank 'n sekretariële en boekhoukursus gevolg. Hy word as sersant aangestel. Na drie jaar in Luluaburg is hy na die hoofkwartier van die Kongolese Weerstandsmag in [[Leopoldstad]] oorgeplaas. Intussen het hy ook 'n [[joernalis]] vir die Kongolese koerant ''Actualités Africaines'' geword. Omdat hy 'n soldaat was, moes Mobutu onder die skuilnaam J. de Banzy skryf.
=== Lumumbis in België ===
As joernalis het Mobutu die eerste keer in 1958 [[België]] besoek. Honderde Kongolese is ingevlieg vir die wêreldtentoonstelling Expo 58 in [[Brussel]] om die 'Kongo-paleis' op te helder. Daar was hulle terselfdertyd gaste, uitstallers, joernaliste en werknemers. Hul verblyf was vernederend, maar ook verhelderend, en die Kongolese kon bande smee wat in hul eie land nie moontlik was nie weens koloniale onderdrukking, wat grootliks bygedra het tot vinnige onafhanklikheid.
Terug in die Kongo het Mobutu 'n vurige toespraak van [[Patrice Lumumba]] bygewoon en hy het onmiddellik 'n "lumumbis" geword. 'n Jaar later gaan hy weer België toe. Sabena het 'n paar Kongolese joernaliste as persverteenwoordigers genooi en Mobutu het langer as 'n jaar in België gebly. Gedurende hierdie periode het die onafhanklikheidstryd in die Kongo uitgebreek en die Belgiese regering het besluit om met vinnige onafhanklikheid voort te gaan. Die belangrikste Kongolese politici is na Brussel genooi om 'n rondetafel-konferensie by te woon. Mobutu, wat nog in Brussel was, kon die rondetafel-konferensie getrou gevolg. Aan die begin van die konferensie was Lumumba nog in die tronk in Leopoldstad. Mobutu het allerlei owerhede genader om Lumumba vry te kry. Dit het uiteindelik ook gebeur. Lumumba het onmiddellik na Brussel gereis om by die Kongolese afvaardiging aan te sluit. Onmiddellik na sy aankoms het hy Mobutu aangestel as sy sekretaris.
=== Kolonel tydens die Kongo-krisis ===
Op 30 Junie 1960 reis koning Baudouin en sy ministers na Leopoldstad vir die amptelike onafhanklikheidsvieringe van die Kongo. Lumumba het premier geword en Joseph Kasavubu president van die nuwe nasie. Mobutu word belas met verdedigingsaangeleenthede in die Lumumba-regering. Kort na onafhanklikheid het die Kongo egter in 'n diep krisis beland. Die leër het op 5 Julie in Leopoldstad gemuit. Om sake te vererger, skei die ryk provinsie Katanga op 11 Julie onder leiding van Moïse Tshombe af. Die afskeiding word nie deur België verwerp nie. Inteendeel, België het 'n pro-Katanga-beleid begin volg, sonder om die onafhanklike Katanga op die diplomatieke vlak te erken. Lumumba en Kasavubu het dadelik die hulp van die [[Verenigde Nasies]] ingeroep.
Op 9 Augustus volg Albert Kalonji die voorbeeld van die Katangeese: hy verklaar die outonome staat Suid-Kasaï. Op 27 Augustus het troepe onder bevel van die stafhoof Mobutu die hoofstad van Suid-Kasaï ingeneem. Die rebelle het nie 'n leër gehad nie en die inname van die hoofstad het 'n regte bloedbad geword. Die soldate het hele dorpies uitgewis, die VN het gepraat van volksmoord. Die misdade van die Kongolese soldate het tot verontwaardiging in die internasionale pers gelei. Alhoewel die soldate onder die bevel van Mobutu was, was dit Lumumba wat as die grootste skuldige aangewys is.
=== Die eerste staatsgreep ===
Intussen beland die Kongolese politiek ook in 'n diep krisis. Westerse regerings het Lumumba gesien as gevaarlik, veranderlik en pro-kommunisties. Kasavubu is vanaf Brussel en [[Washington D.C.]] aangespoor om Lumumba af te dank. Dit het hy op 5 September 1960 gedoen. Lumumba het homself egter nie net eenkant toe laat plaas nie en op sy beurt Kasavubu afgedank. In hierdie tyd het Mobutu, wat intussen 'n kolonel in die Kongolese leër geword het, vir die eerste keer op die politieke toneel verskyn. Hy het op 14 September op die radio aangekondig dat hy besluit het om die twee kamers, die president en die premier, te "neutraliseer" en 'n kommissariskollege op te rig. Op hierdie stadium kon Mobutu nog nie as die 'sterk man' van die Kongo beskou word nie. Sy magsinstrument, die leër, was ongeorganiseerd, swak gewapen, ongedissiplineerd en volgens etniese lyne verdeel. Die belangrikste gevolg van sy "staatsgreep" was dat hy daarin geslaag het om Lumumba polities uit te skakel. Op 1 Desember, tydens sy vlugpoging van Leopoldstad na sy tuisbasis [[Stanleystad]], is Lumumba deur Mobutu se troepe gearresteer en in Januarie 1961 deur hom uitgelewer aan sy "bloed vyande" in Katanga waar hy vermoor is.
=== Loopbaan in die leër ===
Na die inhegtenisneming van Lumumba het Mobutu hom aan die politiek onttrek. Hy sou egter in die komende maande en jare reuse uitdagings op die militêre gebied hê. Opstandige en rewolusionêre bewegings het op verskillende plekke uitgebreek. Die Kongolese soldate kon egter nie teen die opstandelinge veg nie. Met die hulp van Westerse troepe en [[huursoldaat|huursoldate]] het Mobutu daarin geslaag om die rebelle in Katanga en Kwilu te onderwerp. Mobutu het die verpersoonliking van nasionale eenheid geword.
=== Die tweede staatsgreep ===
Op 24 November 1965 het Mobutu gevind dat sy oomblik aangebreek het en hy het weer 'n staatsgreep gedoen. Hierdie keer het die staatsgreep finaal geblyk. Mobutu het onmiddellik sy mag gekonsolideer. Hy het die parlement en die veelpartystelsel afgeskaf. Later word sy party, die ''Mouvement Popular de la Révolution'' (MPR), die enigste party wat deur die [[grondwet]] toegelaat is. Mobutu het spoedig 'n wrede [[diktator]] geblyk. Hy het byvoorbeeld nooit gehuiwer om sy teenstanders fisies uit te skakel nie. In Mei 1966 het hy byvoorbeeld vier politici, waaronder die verkiesde premier Evariste Kimba, in die openbaar opgehang (later na verwys as 'die Pinkster-ophanging'). Boonop het die universiteite ook slagoffers geword van mobutisme. In 1968 het onrus vir die eerste keer uitgebreek toe die studente die liberalisering van die regime geëis het. 'n Jaar later, op 4 Januarie 1969, word 'n ander studenteweerstand gereël. Dit het geëindig met 'n konflik tussen die studente en die veiligheidsmagte wat [[vuurwapen]]s gebruik het. Die tientalle dooies is in 'n massagraf gegooi en 'n paar dae later is alle studenteverenigings verbied. Twee jaar later het dit weer tot 'n moeilike konflik gekom. Op 2 Junie 1971 herdenk die studente van Lovanium hul oorlede kamerade binne die kampus. Die leër het probeer om die byeenkoms op te breek en dit het weer ernstige onluste veroorsaak.
=== Agteruitgang van die Mobutu bewind ===
Vanaf 1990 het die internasionale klimaat egter verander. Die [[Koue Oorlog]] het tot 'n einde gekom en Westerse regerings het ander bondgenote nodig gehad anders as die soort diktators wat hulle sedert die 1960's verdra het as verdediging teen [[kommunisme]]. Die diktatorskappe moes nou deur [[demokrasie]]ë vervang word. Mobutu het geleidelik al sy bondgenote verloor en sy regime word daardeur gedoem. Volgens die sosioloog Gauthier de Villers het die stelselmatige agteruitgang van die regime egter sy eie logika gevolg, en was die einde van die Koue Oorlog slegs die laaste genadeslag vir die regime.
Mobutu self het hervormings probeer implementeer deur die einde van die eenpartystaat in 1990 aan te kondig en plek te maak vir 'n driepartystaat, wat homself amptelik van sy ''Mouvement Popular de la Révolution'' (MPR)-party distansieer. Om hervormings voor te stel, het Mobutu 'n nasionale soewereine konferensie byeengeroep waarin alle soorte groepe, insluitend die burgerlike samelewing, hul mening kon lug. Die konferensie het in die tweede helfte van 1990 begin en duur tot 1992. Die konferensie was meer invloedryk as wat verwag is en Mobutu het besluit om dit te beëindig. Na 'n protesoptog op 16 Februarie 1992 teen die sluiting, wat in 'n bloedbad geëindig het, is die konferensie heropen, waarin die destydse voorsitter en vertroueling van Mobutu deur Monsignor Monsengwo vervang is.
=== Einde en afsterwe ===
In 1994 moes Mobutu, wat aan prostaatkanker gely het, hiervoor in Switserland behandel word. Na sy terugkeer na Zaire is hy fisies verswak. Tydens sy afwesigheid het die Kongolese burgeroorlog in die oostelike Zaïre begin. Die rebelle het onder leiding van Joseph Kabila, plaasgevind.
▲In die middel van 1997 het Joseph Kabila se magte hul opmars hervat en die oorblyfsels van Mobutu se weermag het amper geen weerstand gebied nie. Op 16 Mei 1997, nadat die mislukte vredesgesprekke in Pointe-Noire aan boord van die skip SAS Outeniqua van die [[Suid-Afrikaanse Vloot]] met Kabila en die president van Suid-Afrika [[Nelson Mandela]] (wat die gesprekke gefasiliteer het), was Mobutu verplig om in ballingskap te gaan. Kabila se magte, bekend as die Alliansie van Demokratiese Magte vir die Bevryding van Kongo-Zaire (AFDL), het die volgende dag die regering oorgeneem. Mobutu het gevlug en die Kongo arm en in chaos gelaat. Hy is in [[Rabat]] in [[Marokko]] oorlede aan die gevolge van sy [[kanker]]. Die land is na die val van Mobutu herbenoem as die [[Demokratiese Republiek van die Kongo]].
{{Normdata}}
| |||