Die aard van voegwoorde: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k Wysigings deur 196.252.245.155 teruggerol na laaste weergawe deur Varlaam Etikette: Terugrol SWViewer [1.3] |
Wysigings aan die neweskikkendevoegwoordafdeling en onderskikkendevoegwoordafdeling. Die afdeling oor die voegwoordelike bywoord is weggelaat, omdat dit nie 'n tipe voegwoord is nie. |
||
Lyn 13:
[[File:Skapie voegwoorde.jpg|thumb|]]
Die gebruik van voegwoorde het verskillende funksies. Die eerste funksie van voegwoorde hou verband met
* Hy het die plaas vroeg verlaat. Hy wou op die dorp wees. Die son kom op. Hy het sy buurman teëgekom. Hulle het lanklaas gesels. Hulle het mekaar lanklaas gesien
* Hy het die plaas vroeg verlaat, '''omdat''' hy op die dorp wou wees, '''voordat''' die son opkom. '''Terwyl''' hy in die pad afgery het, het hy sy buurman teëgekom. Hulle het lanklaas gesels, '''omdat''' hulle mekaar lanklaas gesien het
== Die sintaktiese klassifikasie van voegwoorde ==
Daar is
=== Neweskikkende voegwoorde ===
Neweskikkende voegwoorde verwys na woorde soos ''en'', ''want'', ''maar'', ''of'', ''dog, trouens, sowel ... as, óf ... óf'' en ''nóg ... nóg'' wat twee of meer funksioneel gelyksoortige lede wat omkeerbaar is, skakel. Hierdie lede kan (i) hoofsinne, (ii) ''om''-''te''-infintiefsinne, (iii) bysinne of selfs (iv) woorde en woordgroepe wees.
Neweskikkende voegwoorde verwys na woorde soos ''en'', ''want'', ''maar'', ''of'', ''dog''. Hierdie voegwoorde verbind twee hoofsinne met mekaar, met ander woorde twee sinne wat elkeen een selfstandige werkwoord het en wat deur die volgende volgorde gekenmerk word: onderwerp (die persoon/dier/ding wat die handeling uitvoer), gevolg deur ’n werkwoord en laastens die res van die sin. ’n Voorbeeld van ’n hoofsin is: Clarissa sing ’n liedjie waar "Clarissa" die onderwerp is wat die handeling uitvoer, "sing" die werkwoord direk na die onderwerp is en "’n liedjie" die res van die sin is. Wanneer neweskikkende voegwoorde hoofsinne verbind, word ’n '''veelvoudige sin''' geskep, sonder dat enige verandering in die sinsvolgorde voorkom.<ref name="Carstens 2011">Inligting deur Carstens, 2011 oor verskillende tipes voegwoorde</ref> In hierdie neweskikkingskonstruksie behou beide die sinskonjunkte die struktuur van onafhanklike sinne;<ref>De Stadler 1989, p. 232</ref> met ander woorde elke sin kan onafhanklik optree.<ref name="Bosman & Otto 2012">Inligting uit Bosman & Otto, 2012 oor die verskillende tipes voegwoorde</ref> Die gebruik van neweskikkende voegwoorde word in die onderstaande sinne geïllustreer:<ref name="Carstens 2011">Inligting deur Carstens, 2011 oor verskillende tipes voegwoorde</ref>▼
▲
* Almal het lekker gelag, want Wilma het snaakse grappe vertel.▼
* ’n Storm het losgebars en<ref group=note> kan woorde en woordgroepe verbind. In ’n sin soos "Hy staan en eet" is ''en'' ’n bindingspartel wat die skakelwerkwoord ''staan'' en die hoofwerkwoord ''eet'' met mekaar verbind. In ’n sin soos "Die Japanse vlag is rooi en wit" verbind dit die byvoeglike naamwoorde ''rooi'' en ''wit'' om as ’n enkele komplekse eenheid te funksioneer, en tree dit as ’n koördineerder op en nie ’n voegwoord nie. Dieselfde geld vir die gebruik van ''en'' in ’n sin soos "Die vierkant en die sirkel is swart".</ref> hulle is gedwing om op die berg te oornag.▼
* In Johannesburg reën dit, maar in Kaapstad skyn die son.▼
▲* Almal het lekker gelag, '''want''' Wilma het snaakse grappe vertel.
Buiten die vorming van veelvoudige sinne, word neweskikkende voegwoorde ook gebruik vir die skakeling van '''infinitief- en bysinne'''.<ref>Bosch 1999, p. 131</ref> Enkele voorbeelde van hierdie alternatiewe skakelmoontlikheid is:▼
▲* ’n Storm het losgebars '''en'''<ref group="note"> kan woorde en woordgroepe verbind. In ’n sin soos "Hy staan en eet" is ''en'' ’n bindingspartel wat die skakelwerkwoord ''staan'' en die hoofwerkwoord ''eet'' met mekaar verbind. In ’n sin soos "Die Japanse vlag is rooi en wit" verbind dit die byvoeglike naamwoorde ''rooi'' en ''wit'' om as ’n enkele komplekse eenheid te funksioneer, en tree dit as ’n koördineerder op en nie ’n voegwoord nie. Dieselfde geld vir die gebruik van ''en'' in ’n sin soos "Die vierkant en die sirkel is swart".</ref> hulle is gedwing om op die berg te oornag.
▲* In Johannesburg reën dit, '''maar''' in Kaapstad skyn die son.
*'''Nóg''' die geld wat aan die seun geleen is, '''nóg''' die geld wat aan haar man verskuldig is, is terugbetaal.
▲Buiten die vorming van veelvoudige sinne, word neweskikkende voegwoorde ook gebruik vir die skakeling van '''
* Lanie het beweer dat Corrie vanjaar sal uitsak en Kobus ook nie so goed sal vaar nie.<ref name="Carstens 2011">Inligting deur Carstens, 2011 oor verskillende tipes voegwoorde</ref> (In hierdie sin word "dat" voor "Kobus" weggelaat omdat dit binne die konteks van die sin steeds vasgestel word.) ▼
* Ek het hom gevra om vanaand te kom en om my môre te bel.<ref>Quirk ''et al''. 1985, p. 946</ref>▼
▲*'''Neweskikkende voegwoorde wat ''om''-''te''-infinitiefsinne verbind''': Lanie het beweer <u>dat Corrie vanjaar sal uitsak</u> '''en''' <u>Kobus ook nie so goed sal vaar nie</u>.<ref name="Carstens 2011">Inligting deur Carstens, 2011 oor verskillende tipes voegwoorde</ref> (In hierdie sin word die bysinne onderstreep wat deur die neweskikkende voegwoord "en" verbind word. Die "dat" voor "Kobus" word ook weggelaat, omdat dit binne die konteks van die sin steeds vasgestel word.)
▲*'''Neweskikkende voegwoorde wat bysinne verbind''': Ek het hom gevra <u>om vanaand te kom</u> '''en''' <u>om my môre te bel</u>.<ref>Quirk ''et al''. 1985, p. 946</ref> (In hierdie sin word die ''om''-''te''-infinitiefsinne onderstreep.)
Neweskikkende voegwoorde soos ''en'', ''of'', ''sowel'' ... ''as'', ''óf'' ... ''óf'', ''nóg'' ... ''nóg'' word ook gebruik om '''woorde''' en '''woordgroepe''' te skakel. Vergelyk die onderstaande voorbeelde:
* '''Woorde word geskakel''': Die feit dat jou werk nog nie klaar is nie, beteken dat jy '''óf''' <u>lui</u> '''óf''' <u>stadig</u> is; <u>Respekteer</u> '''en''' <u>bewonder</u> kinders hulle ouers nog?
* '''Woordgroepe wat geskakel word''': Die plek is geleë tussen <u>die kerk</u> '''en''' <u>die skool</u>.
=== Onderskikkende voegwoorde ===
Onderskikkende voegwoorde verwys na woorde soos ''dat'', ''hoewel'', ''as'', ''terwyl'', ''sodra'', ''aangesien'', ''nadat'', ''omdat'', ''indien''.<ref name="Carstens 2011">Inligting deur Carstens, 2011 oor verskillende tipes voegwoorde</ref> Onderskikkers verbind sintakties ongelyksoortige elemente — 'n hoofsin ('n onafhanklike sin
* Ek wil vandag rus, '''omdat''' ek môre in die biblioteek wil werk.
* Die studente het gedruip, '''alhoewel''' hulle hard geleer het.
=== Voegwoordelike bywoorde ===
|