Wikipedia

Die aard van voegwoorde: Verskil tussen weergawes

Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
Wysigings aan die neweskikkendevoegwoordafdeling en onderskikkendevoegwoordafdeling. Die afdeling oor die voegwoordelike bywoord is weggelaat, omdat dit nie 'n tipe voegwoord is nie.
Verdere veranderinge aan die gedeelte wat oor die semantiese verbande wat voegwoorde uitdruk, handel.
Lyn 32:
 
* Almal het lekker gelag, '''want''' Wilma het snaakse grappe vertel.
* ’n Storm het losgebars, '''en'''<ref group="note"> kan woorde en woordgroepe verbind. In ’n sin soos "Hy staan en eet" is ''en'' ’n bindingspartel wat die skakelwerkwoord ''staan'' en die hoofwerkwoord ''eet'' met mekaar verbind. In ’n sin soos "Die Japanse vlag is rooi en wit" verbind dit die byvoeglike naamwoorde ''rooi'' en ''wit'' om as ’n enkele komplekse eenheid te funksioneer, en tree dit as ’n koördineerder op en nie ’n voegwoord nie. Dieselfde geld vir die gebruik van ''en'' in ’n sin soos "Die vierkant en die sirkel is swart".</ref> hulle is gedwing om op die berg te oornag.
* In Johannesburg reën dit, '''maar''' in Kaapstad skyn die son.
*'''Nóg''' die geld wat aan die seun geleen is, '''nóg''' die geld wat aan haar man verskuldig is, is terugbetaal.
*Probeer om vir iemand raad te vra, '''of''' jy moet die probleem self oplos.
 
Buiten die vorming van veelvoudige sinne, word neweskikkende voegwoorde ook gebruik vir die skakeling van '''''om-te-''infinitiefsinne en bysinne'''.<ref>Bosch 1999, p. 131</ref> Bysinne is afhanklike sinne. Enkele voorbeelde van hierdie alternatiewe skakelmoontlikhede is:
Line 52 ⟶ 53:
* Die studente het gedruip, '''alhoewel''' hulle hard geleer het.
 
Vir verdere voorbeelde van onderskikkende voegwoorde kan Carstens (2018:101) geraadpleeg word.
=== Voegwoordelike bywoorde ===
 
Sinne wat deur middel van voegwoordelike bywoorde verbind word, is “sintakties onafhanklik” van mekaar, en staan nie noodwendig in ’n neweskikkende of onderskikkende verhouding tot mekaar nie.<ref>Carstens 1997, p. 301</ref> Voegwoordelike bywoorde soos ''ook'', ''daarom'', ''dus'' en ''dan'' verbind nie twee sinne tot een sintaktiese struktuur nie, maar druk bloot ’n spesifieke betekenisverband tussen sinne uit.<ref>Henning 2006, p. 40</ref> Bestudeer die onderstaande sinne waarin die gebruik van die voegwoordelike bywoord '''''ook''''', wat die gegewe sinne in ’n aaneenskakelende, toevoegende verband skakel, geïllustreer word.
 
{| class="wikitable"
|-
! Die gebruik van die voegwoordelike bywoord '''''ook'''''
|-
| Richard hardloop vinnig. Hy speel goed golf. (voegwoordelike bywoord: ook)
 
Richard hardloop vinnig; '''ook''' speel hy goed golf.
 
Richard hardloop vinnig. '''Ook''' speel hy goed golf.
 
Richard hardloop vinnig. Hy speel '''ook''' goed golf.
|}
Somtyds gebeur dit dat, wanneer voegwoordelike bywoorde sinne verbind, en die voegwoordelike bywoord die tweede sin inlei, die woordorde van die tweede sin verander. Die tipe woordorde wat in sulke gevalle met die gebruik van voegwoordelike bywoorde geassosieer word, staan as die '''aanloop-inversievolgorde''' bekend: die bywoord word voor die werkwoord geplaas en die onderwerp verskuif dan tot na die werkwoord.<ref name="Carstens 2011">Inligting deur Carstens, 2011 oor verskillende tipes voegwoorde</ref> Wat ook uit die tabel duidelik behoort te wees, is dat voegwoordelike bywoorde soos "ook" “vryheid van beweging” het.<ref>Naicker 1996, p. 29</ref>
 
== Die semantiese klassifikasie van voegwoorde ==
 
Voegwoorde het nie alleenlik ’n invloed op die bou van ’n sin nie. In Afdelingafdeling 1 is reeds gemeld dat voegwoorde talige elemente is wat gebruik word om verbande tussen sinne eksplisiet aan te toon. Voegwoorde kan een van vyf semantiese verbande tussen sinne uitdruk, afhangend van die konteks waarin die voegwoord gebruik word. In ’n sin soos "Ek lees terwyl ek aan springmielies smul" druk "terwyl" ’n tydsaanduidende verband uit, maar in ’n sin soos "Ek hou van taalkunde terwyl Elma van letterkunde hou" dui dit weer ’n teenstellende verband aan. Die konteks bepaal dus die verband. Die vyf verskillende verbande is (i) aaneenskakelende verband, (ii) teenstellende verband, (iii) redegewende verband, (iv) tydsaanduidende verband en (v) die aanduiding van die indirekte rede.
 
* Aaneenskakelende verband: Voegwoorde wat vir ons wys dat ’n idee in die eerste sin in die tweede sin aangaan
Line 93 ⟶ 77:
|-
| asof || Die skone godin breek Vampiro se neus en rib + asof + Sy is Chuck Norris.
Die skone godin breek Vampiro se neus en rib, '''asof''' sy Chuck Norris is.
|| Die werkwoord skuif nader aan die einde van die sin.
|-
| alhoewel ||Ek voel my verplig om jou teë te gaan + alhoewel + Jy moet nie aanstoot neem nie.
| nogtans || Vampiro het stokstywe bene en ’n knakkende heup + nogtans + Hy styg sonder moeite in die dralende mis op.
 
Vampiro het stokstywe bene en ’n knakkende heup; '''nogtans''' styg hy sonder moeite in die dralende mis op.
Ek voel my verplig om jou teë te gaan, '''alhoewel''' jy nie moet aanstoot neem nie.
|| Die werkwoord ''styg'' en die onderwerp ''hy'' ruil plekke om
Ek voel my verplig om jou teë te gaan + alhoewel + Jy moet nie dink ek tree vyandig op nie.
Ek voel my verplig om jou teë te gaan, alhoewel jy nie moet dink ek tree vyandig op n
|| Die werkwoord "moet" skuif nader aan die einde van die sin.
|-
| maar || Die prinses veg en sy foeter Vampiro, breek sy neus en ’n rib sommer af + maar + Vampiro kry die oorhand.
Line 112 ⟶ 99:
| want || Vampiro wil vrek van die honger + want + Hy het ’n week laas geëet.
Vampiro wil vrek van die honger, '''want''' hy het ’n week laas geëet.
|| Die woordorde verander nie.
|-
| mits || Vampiro is verseker van ’n eetding + mits + Hy dra sy draagbare vampiertande.
Vampiro is verseker van ’n eetding, '''mits''' hy sy draagbare vampiertande dra.
|| Die werkwoord ''"dra''" skuif na die einde van die sin.
|-
| sodat || Die skone godin het begin skreeu + sodat + Iemand kon haar red.
Die skone godin het begin skreeu, '''sodat''' iemand haar kon red.
|| Die werkwoord ''"kon''" skuif nader aan die einde van die sin.
|}
Line 129 ⟶ 116:
|-
| terwyl || Vampiro lek oor sy lippe + terwyl + Hy dink aan die prinsessie se nek.
Vampiro lek oor sy lippe, '''terwyl''' hy aan die prinsessie se nek dink.
|| Die werkwoord ''dink"''dink" skuif na die einde van die sin.
|-
| daarna || Vampiro klim eers met stokstywe bene en ’n knakkende heup uit sy kis + daarna + Hy styg op deur die dralende mis.
Vampiro klim eers met stokstywe bene en ’n knakkende heup uit sy kis; '''daarna''' styg hy op deur die dralende mis.
|| Die werkwoord ''styg'' en die onderwerp ''hy'' ruil plekke om
|-
| wanneervoordat || ’nJy Vampiermoet vergeetjou omhuiswerk te eetdoen + wanneervoordat + HyJy wordkan oudtelevisie kyk.
’nJy Vampiermoet vergeetjou omhuiswerk te eetdoen, '''wanneervoordat''' hyjy televisie oudkan wordkyk.
|| Die werkwoord "styg" en die onderwerp ''wordhy'' skuifruil na die einde van dieplekke sinom.
|}
 
Line 148 ⟶ 131:
| dat || Vampiro sê + dat + Sy kunstande maak hom seer.
Vampiro sê '''dat''' sy kunstande hom seer maak.
|| Die werkwoord "maak" skuif nader aan die einde van die sin.
|-
| of || Vampiro wonder + of + Is die prinsessie se nek regtig so slank soos ’n swaan s’n?
Vampiro wonder '''of''' die prinses se nek regtig so slank soos ’n swaan s’n is.
|| Die werkwoord "is" skuif nader aan die einde van die sin.
|}
 
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/wiki/Die_aard_van_voegwoorde"