Metafisika: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Verbeter |
|||
Lyn 1:
[[Lêer:Aristotle Metaphysica page 1.png|duimnael|Aristoteles se ''Metaphysica'', eerste bladsy in die uitgawe van Immanuel Bekker, 1837.]]
'''Metafisika''' is die tak van [[filosofie]] wat die fundamentele aard van die werklikheid ondersoek, insluitend die verhouding<ref name="Gibb"/> tussen verstand en materie, tussen substansie en attribuut, en tussen potensiaal en aktualiteit.<ref name="Encyc"/> Die woord "metafisika" kom van twee Griekse woorde wat saam letterlik "na of agter of onder [die bestudering van] die natuurlike" beteken. Daar word voorgestel dat die term moontlik geskep is deur 'n redakteur uit die eerste eeu wat verskillende klein keurings van [[Aristoteles]] se werke saamgevoeg het in die verhandeling met die naam Metafisika (''ta meta ta phusika'', 'na die Fisika', een van Aristoteles se ander werke).<ref name="Stanford"/>
Metafisika bestudeer vrae wat verband hou met wat dit is om te bestaan en watter soorte bestaan daar is. Onderwerpe van metafisiese ondersoek behels bestaan, voorwerpe en hul eienskappe, ruimte en tyd, oorsaak en gevolg en moontlikheid.<ref name="Mole"/>
== Epistemologiese grondslag ==
Metafisiese studie word uitgevoer met behulp van afleiding van die wat ''a priori'' bekend is. Soos fundamentele wiskunde (wat soms beskou word as 'n spesiale geval van metafisika wat op die bestaan van getalle toegepas word), probeer dit om 'n samehangende weergawe van die wêreldstruktuur te gee, wat ons alledaagse en wetenskaplike persepsie van die wêreld kan verklaar en vry kan wees van teenstrydighede.
In wiskunde is daar baie maniere om getalle te definieer, en in metafisika is daar op verskillende maniere verskillende voorwerpe, eienskappe, konsepte en ander entiteite wat beweer word dat hulle die wêreld vorm. Terwyl metafisika die entiteite wat deur die fundamentele wetenskap gepostuleer is kan bestudeer, is die kernonderwerp daarvan die versameling kategorieë soos objek, eiendom en oorsaaklikheid wat die wetenskaplike teorieë aanneem. Byvoorbeeld: die stelling dat "elektrone lading het" is, is 'n wetenskaplike teorie; terwyl die ondersoek na wat dit beteken dat elektrone "objekte" is, 'n lading 'n "eienskap" is, en dat beide in 'n topologiese entiteit genaamd "ruimte" bestaan, is dit die taak van die metafisika.
Daar is twee breë standpunte oor wat die "wêreld" wat bestudeer word deur die metafisika eintlik is:
* Die sterk, klassieke siening veronderstel dat die voorwerpe wat deur die metafisika bestudeer word, onafhanklik van enige waarnemer bestaan, end dus is metafisika die fundamenteelste van alle wetenskappe.
* Die swak, moderne siening veronderstel dat die voorwerpe wat deur die metafisika bestudeer word, in die gees van 'n waarnemer bestaan, dus word metafisika 'n vorm van introspeksie en konseptuele analise.
Sommige filosowe, veral [[Immanuel Kant]], bespreek albei hierdie "wêrelde" en wat oor elkeen afgelei kan word. Sommige filosowe, soos die logiese positiviste, en baie wetenskaplikes, verwerp die sterk siening van die metafisika as betekenisloos en nie-verifieerbaar. Ander antwoord dat hierdie kritiek ook van toepassing is op enige soort kennis, insluitend harde wetenskap, wat beweer dat hy iets anders beskryf as die inhoud van die menslike waarneming, en dat die waarnemingswêreld in 'n sekere sin die objektiewe wêreld is. Metafisika self veronderstel dat daar standpunt oor hierdie vrae ingeneem is en dat dit onafhanklik van die keuse kan voortgaan. Hulle glo dat die vraag oor watter standpunt om in te neem, behoort eerder aan 'n ander filosofiese tak, die [[Kennisleer|epistemologie]].
== Verwysings ==
{{verwysings|verwysings=
<ref name="Encyc">{{webaanhaling | titel=Metafisika | werk=TheFreeDictionary.com | url=https://www.thefreedictionary.com/metaphysics | toegangsdatum=7 Januarie 2020| taal=Engels}}</ref>
<ref name="Gibb">{{cite book | editor-last=Gibb | editor-first=S. | editor-last2=Hendry | editor-first2=R.F. | editor-last3=Lancaster | editor-first3=T. | title=The Routledge Handboek van Opkoms | publisher=Taylor & Francis | series=Routledge Handboeke oor Filosofie | year=2019 | isbn=978-1-317-38149-5 | url=https://books.google.com/books?id=ptSNDwAAQBAJ | access-date=7 Januarie 2020 | page=134-144| chapter=Persoonlike opkoms teenoor patroonopkoms: kompleksiteit, beheer en doelgerigtheid in biologiese stelsels| language=Engels| last1=Winning| first1=Jason| last2=Bechtel | first2=William}}</ref>
<ref name="Mole">{{cite book | editor-last=Mole | editor-first=C. | editor-last2=Smithies | editor-first2=D. | editor-last3=Wu | editor-first3=W. | title=Aandag: filosofiese en sielkundige opstelle | publisher=Oxford University Press, USA | series=EBSCO ebook academic collection | year=2011 | isbn=978-0-19-975923-1 | url=https://books.google.com/books?id=duGG_GA1YWwC | access-date=7 Januarie 2020 | page=60-77| quote=Hierdie artikel gee 'n kort aanbieding van adverbialisme oor aandag, en verduidelik enkele redes waarom dit 'n aantreklike weergawe van die metafisika van aandag gee.| language=Engels| chapter=Die Metafisika van Aandag | first=Christopher |last=Mole}}</ref>
<ref name="Stanford">{{webaanhaling |laaste=Cohen |eerste=S. Marc |Titel=Aristotles se Metafisika |url=https://plato.stanford.edu/entries/aristotle-metaphysics/ |werk=Stanford Encyclopedia of Philosophy |uitgewer=The Metaphysics Research Lab Center for the Study of Language and Information Stanford University Stanford, CA | toegangsdatum=7 Januarie 2020| taal=Engels}}</ref>
}}
{{Normdata}}
| |||