|
[[Lêer:Calculus-2.jpg|duimnael|Tandplaak]].
'''Tandplaak''' is 'n dun, dikwels onsigbare, klewerige lagje wat gedurende die dag op die [[Gebit|gebitselemente]] aanpak. Tandplaak bestaan hoofsaaklik uit opgeloste [[Voedsel|voedselstowwe]], slym en [[bakterie]] (onder andere melk[[suur]]<nowiki/>bakteries) wat die [[Koolhidraat|suikers]] en [[Koolhidraat|koolhidrate]] in die [[mond]] afbreek tot suur. Tandplaak het ongeveer dieselfde kleur as die [[Tand|tande]] en is daarom moeilik om waar te neem. Tandplaak kleef oral, dus óók tussen die gebit. Tandplaak kan eenvoudig verwyder word. As tandplaak nie daagliks verwyder word nie kan hulle verkalk. Verharde tandplaak word [[tandsteen]] genoem. Tandsteen maak die oppervlak ruwer waarop verdere tandsteen makliker vorm. Tandsteen kan alleen verwyder word deur 'n mondhigiënis of 'n tandarts.
== Tandgapings ==
Gesonde tandvleis lelê stewig om die tande heen en het 'n [[pienk]] kleur. Gesonde tandvleis [[Bloed|bloei]] nie tydens tandeborsel, flos of [[eet]] nie. Deur slegte gebitsreiniging kan tandplaak homselfditself tussen die tande en die tandvleis tuismaak. Hierdeur ontstaan 'n gaping, wat in die gesonde toestand 1 tot 3 millimeter diep is.
== Tandbederf en tandvleesontstekingtandvleisontsteking ==
Bepaalde soorte bakteries in tandplaak, waaronder ''Streptococcus mutans'', vorm uitskakel suikers vanuit die voedingsbron om na 'n suur. Dié suur los eers die glasuur op en later ook die daar onder geleë [[tandbeen]] wat daaronder geleë is. Die gereelde gebruik van suiker en onvoldoende mondhigiëne kan tandbederf ([[Tandbederf|kariestandbederf]] (karies) veroorsaak. As tandbederf nie gou genoeg behandel word nie, sal uiteindelik alle tande uiteindelik verlore gaan.
== Gingivitis ==
Gingivitis (ontsteking van die gingiva) word in die volksmond ontsteekte tandvleis genoem. Ontsteekte tandvleis kan herken word aan rooiheid wat maklik aan die bloei gaan. Tandvleisontsteking is in meeste gevalle goed waarneembaar. Die proses is omkeerbaar. MettMet goeie mondhigiëne, 1x per dag reinig tussen die tande en kies en 2x per dag borsel, kan die gingivitis weer genees.
== Parodontitis ==
As gingivitis langdurig bly voortbestaan is die kans groot om [[Wortelvliesontsteking|parodontitis]] ([[wortelvliesontsteking]]) op te doen. By parodontitis word vesels en been afgebreek. Daardeur ontstaan verdiepte holtes gevul met tandplaak en tandsteen. Dit kan alleenlik deur 'n mondhigiënis of tandarts (parodontoloog) verwyder word. By die behandeling van parodontitis word die proses van afbraak stopgesit. Ongelukkig sal die been en vesels wat verlore gegaan het, nie weer teruggekry word nie. Alleen met goeie mondhigiëne, 1x per dag reinig tussen die tande en kies en 2x per dag poetsborsel, word die parodontitis goed behandel. As parodontitis nie betyds behandel word nie, verdwyn daar soveel been en vesels, dat die tande begin los raak uit die kakebeen. Uiteindelik gaan die tande dan verlore.
== Plaakverwydering ==
== Plaakverklikkers ==
Omdat die tandplaak nie so geredelik sigbaar is nie, is daar plaakverklikkers op die mark beskikbaar. Plaakverklikkers kom in [[vloeistof]] of in [[Tablet (medisyne)|tabletvorm]] voor; ook wel "disclosing tablets" genoem. Na die poetsing bring mens die plaakverklikker aan. Na uitspoeling kleur die plekke waar nog plaak aanwesig is pienk of blou. Poetsing is dan die boodskap, totdat die tande nie meer verkleur word deur die plaakverklikker nie.
== Elektriese tandeborsel ==
Deur wetenskaplike ondersoek blyk dit dat ossillerende-roterende en sonische elektriese tandeborsels meer [[plaak]] verwyder as normale handtandeborsels. Mens kry 'n skoner gebit en 'n verminderde kans op [[Tandbederf|tandgaatjiestandbederf]].<ref>[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?db=pubmed&cmd=Retrieve&dopt=Abstract&list_uids=12887341&itool=iconabstr&query_hl=20&itool=pubmed_DocSum Efficacy of plak removal and learning effect of a powered and a manual toothbrush]</ref><ref>[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?db=pubmed&cmd=Retrieve&dopt=Abstract&list_uids=1767368&itool=iconabstr&query_hl=4&itool=pubmed_docsum Preber H, Ylipaa V, Bergstrom J, Ryden H.: A comparative study of plak removing efficiency using rotary electric and manual toothbrushes]</ref><ref>[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?db=pubmed&cmd=Retrieve&dopt=Abstract&list_uids=15846633&itool=iconabstr&query_hl=3&itool=pubmed_DocSum Manual versus powered toothbrushing for oral health]</ref>
| 