Stockholm: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
→Vroeë geskiedenis: deurlees |
|||
Lyn 254:
== Geskiedenis ==
=== Vroeë geskiedenis ===
Die stadsgebied van Stockholm het op grondgesteente van gneiss en graniet ontstaan wat sowat twee miljard jaar gelede gevorm het. Oor 'n tydperk van baie miljoen jare het krake in die gesteentelaag begin verskyn wat vanuit die noordweste in suidoostelike rigting loop en deur riviere geleidelik tot valleie omgeskep is. Die huidige mere Långsjön, Magelungen en Drevviken is die resultate van hierdie geologiese proses. Uiteindelik het [[Geologiese breuke|breuke]] begin vorm wat in oos-westelike rigting loop en onder meer die huidige hoë, donker rotswande langs die noordoewer van Södermalm geskep het.
Die breuke, wat in noordelike rigting loop, is drie miljoen jaar gelede deur 'n reeks ystydperke geslyp, terwyl hul suidelike eweknieë nie deur hierdie proses geraak is nie. Gedurende die laaste koue periodes van die Pleistoseen (70 000 tot 9 500 v.C.) het yslae met 'n dikte van tot by twee kilometer die streek bedek. Alhoewel die ys alle spore van vroeë lewe in die gebied uitgewis het, neem wetenskaplikes nogtans aan dat mense ongeag die gebrek aan
[[Lêer:Rotswande in Sodermalm.jpg|duimnael|250px|Rotswande in Södermalm]]
Toe die ys omstreeks 11 500 v.C. afgesmelt het, is die huidige stadsgebied aanvanklik deur water oorstroom sodat die destydse seevlak veertig meter hoër as vandag gestyg het, en eers later het die land geleidelik begin rys om die eerste klein eilandjies te vorm. Die bergrûe uit sand, gruis en rotse, wat deur die ys agtergelaat is, getuig nog steeds van die destydse spoed van jaarliks 250 meter waarmee die yslaag oor 'n periode van twee eeue
Aan die begin van die [[Steentydperk]] - sowat 1 000 jaar later - het die eerste mense hulle in die gebied gevestig wat destyds deur 'n relatief warm Mediterreense klimaat gekenmerk was. As gevolg van die postglasiale landopheffing is argeologiese oorblyfsels van hierdie nedersettings veraf van die huidige kus en die metropolitaanse gebied geleë. Vondse sluit 'n verskeidenheid werktuie in, waaronder pylpunte wat uit kwarts en vuursteen vervaardig is. Hierdie vroeë beskawing van jagters en versamelaars het hoofsaaklik jag op robbe gemaak.
In die laat Steentydperk (omstreeks 4 200 tot 1 800 v.C.) het die plaaslike bewoners begin om permanente nedersettings op te rig, alhoewel die skaarste aan voedselbronne soms nog 'n tydelike nomadiese leefwyse noodsaaklik gemaak het.
As die hoofstad van die Mälarvallei het Stockholm twee historiese voorlopers - Birka (omstreeks 790–975 n.C.) en Sigtuna, wat nog steeds bestaan en die gebied in die periode tussen 1000 en 1240 oorheers het. Daarna het Stockholm se opgang begin.
Lyn 271:
Historiese dokumente, wat na Stockholm verwys, het eers lank ná die stad se stigting ontstaan, en min is bekend oor die ontwikkeling van Stockholm in die middel van die 13de eeu. Dokumente soos briewe en dagboeke, wat uit hierdie periode bewaar gebly het, dui egter daarop dat Stockholm in die laat 1270's en dwarsdeur die 1280's vinnig gegroei het om uiteindelik die grootste stad in die land te word.
Geskiedkundiges het nog nie konsensus bereik oor die agtergrond van hierdie groei nie. Dit was moontlik 'n beplande ontwikkeling wat deur die Sweedse koning en Duitse handelaars aan die gang gesit is, of Stockholm het skielik begin groei. Destyds het strate 'n stad gewoonlik soos die blokke op 'n skaakbord verdeel, veral in Duitsland en Pole, maar hierdie soort straatrooster word nie in die Middeleeuse Stockholm
Die Middeleeuse Erik-kroniek uit die jaar 1252 verwys na die heerser Birger Jarl as die stigter van Stockholm. Hy was omstreeks 1250 blykbaar van plan om 'n vesting te bou wat die Mälarmeer teen plunderings deur seerowers sou beskerm, maar moontlik ook om sy posisie in Swede te versterk en ekonomiese groei te bevorder. Swede was destyds al vyftig jaar lank in 'n verbete stryd van verskillende politieke faksies verwikkel en kon die bou van die eerste werklike stad in die land nouliks bekostig.
| |||