Francisco Franco: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Sobaka (besprekings | bydraes) No edit summary |
Sobaka (besprekings | bydraes) Verwysings |
||
Lyn 38:
'''Francisco Franco''' (Francisco Paulino Hermenegildo Teódulo Franco y Bahamonde Salgado Pardo de Andrade; [[20 Desember]] [[1892]] – [[20 November]] [[1975]]) was 'n [[Spanje|Spaanse]] militêre leier wat Spanje van 1939 tot sy dood in 1975 as 'n [[diktator]] regeer het.<ref>[http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GRid=1552 findagrave.com] (volgens die webtuiste sterf hy op 19 November)</ref>
Franco is in Ferrol, Spanje, gebore as die seun van ouers in die hoër klas met 'n sterk verbintenis met die Spaanse vloot. Franco het hom egter in 1907 by die Toledo Infanterie-akademie as kadet by die Spaanse leër aangesluit en in 1910 gegradueer. Hy het daarna in [[Marokko]] diens gedoen en het deur die range gevorder vir dapperheid in die geveg en 'n ywerige aandag aan die detail van logistiek, en op 33-jarige ouderdom 'n brigadier-generaal geword, die jongste generaal in die hele [[Europa]].<ref>Television documentary from CC&C Ideacom Production, ''Apocalypse Never-Ending War 1918–1926'', part 2, aired at Danish DR K op 22 Oktober 2018</ref> Twee jaar later is hy ook aangewys as direkteur van die Algemene Militêre Akademie in [[Zaragoza]].{{sfn|Preston|1994|p=25}}
Die koms van die Tweede Republiek in 1931 het die konstante bevordering van die monargis Franco gestop. Sy geliefde Zaragoza Akademie is gesluit en hy is sonder pos geplaas tot Februarie 1932, toe hy militêre goewerneur van La Coruña gemaak is. In 1933 is die Tweede Republiek vervang deur die sentrum-regse regering en Franco se loopbaan het begin verbeter. In 1934 lei Franco die wrede onderdrukking van die revolusionêre staking van die mynwerkers in [[Asturië]], wat die antagonisme tussen [[Links (politiek)|links]] en [[Regs (politiek)|regs]] in die land verskerp. In 1935 word Franco die Leër se stafhoof.
Lyn 46:
Alhoewel Franco aanvanklik afstand van die intrige gehou het, het hy 'n leier van hierdie staatsgreeppoging geword. Die staatsgreep het misluk, maar die gebeurtenis het die [[Spaanse Burgeroorlog]] vlamgevat. Franco is deur [[fascisme|fasciste]], groot besighede, die kerk, konserwatiewes en die Spaanse nasionaliste ondersteun. Dit volg nadat die Spaanse Republiek 'n sosialistiese regering gehad het wat die mag van besighede en die kerk wou inperk. Die republiek het ook plaaslike parlemente in Spanje se streke ingestel. Spaanse nasionaliste was nie daarmee ingenome nie en het gedink dat dit Spanje swak sou laat.<ref>{{cite book| last = Beevor| first = Antony| year = 2001 reissued| title = The Spanish Civil War| publisher = Penguin| location = London| isbn=0-14-100148-8}}</ref>
Franco het beheer geneem van die Afrika Leër, wat na Spanje gevlieg is. Met die dood van die ander vooraanstaande generaals, word Franco die enigste leier van sy faksie en word hy in die herfs van 1936 as ''Generalissimo'' en Staatshoof aangestel. Deur 'n eenwordingbesluit in 1937 het Franco alle nasionalistiese partye saamgesmelt in 'n enkele party, die ''FET y de las JONS''. In 1939 het die nasionaliste die republikeine in die burgeroorlog verslaan, wat byna 'n halfmiljoen lewens geëis het. Die oorwinning het Franco se [[diktatorskap]] oor die hele Spanje uitgebrei, en dit is gevolg deur 'n periode van onderdrukking van politieke teenstanders en andersdenkendes. Tussen 30 000 en 50 000 mense het gesterf deur hierdie onderdrukking{{refn|<ref name=Paynedeath/><ref name=ARMH/><ref name=Casanova>Maestre, F. E., [[Julián Casanova Ruiz|Casanova, J.]], Mir, C., & Gómez, F. M. (2004). ''Morir, matar, sobrevivir: La violencia en la dictadura de Franco''. Grupo Planeta (GBS). bl.8</ref><ref name=Fontana>[[Josep Fontana|Fontana, J.]] (Ed.). (1986). ''España bajo el franquismo: coloquio celebrado en la universidad de Valencia, noviembre de 1984''. Universidad; Crítica: Departamento de Historia Contemporánea. bl.22</ref><ref name="Thomas, p. 900-901">[[#Thomas|Thomas]], p. 900-901</ref><ref name="Preston, Paul 2006. p.202">Preston, Paul. ''The Spanish Civil War. Reaction, revolution & revenge''. Harper Perennial. 2006. London. p.202</ref><ref name="Beevor, Antony 1939. p.94">Beevor, Antony. ''The Battle for Spain; The Spanish Civil War 1936-1939.'' Penguin Books. 2006. London. bl.94</ref>}}, wat dwangarbeid, konsentrasiekampe en teregstellings ingesluit het.<ref>Richards, Michael (1998) ''A Time of Silence: Civil War and the Culture of Repression in Franco's Spain, 1936–1945'', Cambridge University Press. {{ISBN|0521594014}}. bl. 11.</ref><ref>Jackson, Gabriel (2005) ''La república española y la guerra civil RBA'', Barcelona. {{ISBN|8474230063}}. bl. 466.</ref> Gekombineer met die nasionalistiese teregstellings tydens die oorlog, lê die dodetal van die Wit Terreur tussen 100 000 en 200 000.{{refn|<ref name=Paynedeath/><ref name=ARMH/><ref name=Casanova>Maestre, F. E., [[Julián Casanova Ruiz|Casanova, J.]], Mir, C., & Gómez, F. M. (2004). ''Morir, matar, sobrevivir: La violencia en la dictadura de Franco''. Grupo Planeta (GBS). p.8</ref><ref name=Fontana>[[Josep Fontana|Fontana, J.]] (Ed.). (1986). ''España bajo el franquismo: coloquio celebrado en la universidad de Valencia, noviembre de 1984''. Universidad; Crítica: Departamento de Historia Contemporánea. p.22</ref><ref name="Thomas, p. 900-901">[[#Thomas|Thomas]], bl. 900-901</ref><ref name="Preston, Paul 2006. bl.202">Preston, Paul. ''The Spanish Civil War. Reaction, revolution & revenge''. Harper Perennial. 2006. London. bl.202</ref><ref name="Beevor, Antony 1939. bl.94">Beevor, Antony. ''The Battle for Spain; The Spanish Civil War 1936-1939.'' Penguin Books. 2006. London. bl.94</ref>}}
Franco het voortgegaan om alleen Spanje te regeer, met meer mag as enige Spaanse leier voor of sedert, en het byna uitsluitlik deur middel van dekrete. Hy het 'n kultus van persoonlikheid gekoester en die ''Movimiento Nacional'' het die enigste kanaal van deelname aan die Spaanse openbare lewe geword.
Lyn 52:
Franco het neutraal gebly tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] omdat [[Hitler]] nie sy voorwaardes vir Spaanse deelname wou aanvaar nie. Tussen 1941 en 1943 lei hy 'n groep vrywilliger soldate wat saam met die Duitse weermag teen die Russe veg. Die groep het as die ''División Azul'' (Blou Afdeling) bekend gestaan.<ref>{{Citation| last =Kleinfeld| first =Gerald R| last2 =Tambs| first2 =Lewis A| year =1979| title =Hitler's Spanish Legion: The Blue Division in Russia| publisher =Southern Illinois University Press| isbn =0-8093-0865-7| accessdate =}}</ref><ref>{{Citation| last =Moreno Juliá| first =Xavier| year =2005| title =La División Azul: Sangre española en Rusia, 1941–1945| place =Barcelona| publisher =Crítica| isbn =| accessdate =}}</ref>
Na die oorlog is Spanje byna 'n dekade lank deur baie ander lande vermy en geïsoleer. Teen die 1950's het die aard van Franco se bewind verander van openlik totalitêr en onderdrukkend tot 'n outoritêre stelsel met beperkte pluralisme.<ref>[[#Payne2000|Payne (2000)]], bl. 645</ref> Gedurende die [[Koue Oorlog]] het Franco een van die wêreld se voorste anti-kommunistiese figure geword en sy bewind is deur die [[Weste]], veral die [[Verenigde State]], bygestaan. Spanje het in die laat veertiger- en vroeë vyftigerjare chroniese [[ekonomiese depressie]] beleef, maar deur die outarkie te laat vaar en ekonomiese liberalisering te beywer, het Franco die leiding oor die 'Spaanse wonder' gevoer. Ekonomiese gesag is aan die tegnokrate van die [[Opus Dei]] in sy regering afgevaardig, wat tot geweldige ekonomiese groei gelei het.<ref>{{Cite web|url= https://www.forbes.com/sites/timreuter/2014/05/19/before-chinas-transformation-there-was-the-spanish-miracle/#f5da6133b3e1 | title= Before China's Transformation, There Was The 'Spanish Miracle'| work=Forbes Magazine | accessdate=22 Augustus 2017 | date=19 Mei 2014 | first=Tim | last=Reuter}}</ref>
Die Francoïstiese diktatorskap het mettertyd versag en Luis Carrero Blanco het Franco se ontluikende protegeerde geword en het die daaglikse optrede van die regering beheer. Dit het toegeneem toe Franco in die 1960's simptome van Parkinson-siekte begin toon. Die instelling van 'n grondwet in 1966 het Franco se magte beperk en duidelik omskryf en die amp van premier ingestel. Franco wou in 1973, as gevolg van bejaardheid en siekte gedeeltelik afstand doen van die las van regering van Spanje, en het bedank as premier. Hy is opgevolg deur Carrero Blanco. Franco het egter as staatshoof en opperbevelvoerder aangebly. Franco is in 1975 in die ouderdom van 82 oorlede en is in die Valle de los Caídos begrawe. Deur die bevoegdheid om 'n koning aan te stel, wat hom toegestaan is deur die 1947 Wet oor Opvolging van die Hoof van die Staat, herstel hy die monargie voor sy dood en stel [[Juan Carlos I]] aan as sy opvolger en koning van Spanje aan.<ref>[http://www.jacanaent.com/Biographies/Pages/FrancoF.htm Biografie van Francisco Franco Bahamonde]</ref> Juan Carlos het die Spaanse oorgang na demokrasie gelei.
| |||