Ietermago: Verskil tussen weergawes

| name = IetermagogIetermago

[[Lêer:Pangolin defending itself from lions (Gir Forest, Gujarat, India).jpg|duimnael|260px|'n Opgerolde ietermagogietermago wat homself teen leeus probeer beskerm.]]

Die '''ietermago''' (ook '''ietermagog''' of '''ietermagô''') is 'n [[soogdier]] in die [[orde (biologie)|orde]] ''Pholidota''. Daar is slegs een oorgeblewe [[familie (biologie)|familie]] (''Manidae'') en een [[genus]] (''Manis''), wat uit agt [[spesie]]s bestaan. Daar is ook 'n aantal uitgestorwe taksonomiese groepe. Ietermagoë is die enigste soogdiere wat harde skubbe op hulle vel het. Hulle word in die tropiese streke van [[Afrika]] en [[Asië]] aangetref. Die ietermagogietermago word soms met die [[Amerika]]anse [[gordeldier]] vergelyk, maar dié het 'n beenagtige dop en word onder 'n ander familie en orde geklassifiseer.

Die naam "ietermagogietermago" is waarskynlik afkomstig van [[Tswana]]: ''machocho'' ("mier") of ''magogwe'' ("ratel"). Die woordvorming van "ietermagogietermago", asook die habitat en rol van die dier in die bygelowe van inheemse Suid-Afrikaanse stamme, ondersteun dié herkoms van die woord.

Ietermagoë het reeds miljoene jare gelede voorgekom en was vroeër meer wydverspreid as vandag. IetermagogfossieleIetermagofossiele wat uit die [[Oligoseen]] en [[Mioseen]] dateer is in [[Europa]] gevind. Ook in Asië, waar die dier tans nog voorkom, is fossiele gevind wat uit die [[Pleistoseen]] dateer.

'n Onlangse groot filogenetiese ontleding wat fossiele asook huidige soogdiere beskou het, het die Pholidota as 'n sustergroep van die [[Carnivora]] geplaats. (Halliday 2015) <ref>''Resolving the relationship of Paleocene Placental mammals'', {{Outeur|Thomas J. D. Halliday, Paul Upchurch, Anjali Goswami}} Biological Reviews 92(1) 2015, 521-550</ref> Dit sluit ook ''Eurotamandua'' in, 'n fossiel wat in Europa gevind is en baie soos 'n Suid-Amerikaanse tamandua (miervreter) lyk. Dit is eers as 'n lid van die [[Xenarthra]] gesien, wat talle navorsers verbaas het, omdat dit 'n Suid-Amerikaanse groep is en nie 'n Europese een nie. Daar is later gedink dat dit tot 'n orde "Afredentata" behoort wat tot die Afrotheria sou behoort. 'n Posisie binne die Pholidota en dus die noordelike Laurasiatheria as 'n ietermagogietermago sonder skubbe maak meer sin.

Die verskillende spesies lyk baie op mekaar en verskil net bietjie in bou en lengte. Die algemene ietermagogietermago het 'n langwerpige liggaam, met 'n rug, pote en stert wat met geelbruin, grysbruin of donkerbruin skubbe bedek is. Dié skubbe is gemaak van keratien (ook bekend as "horingstof"), dieselfde materiaal waarvan 'n mens se vingernaels en die kloue van [[viervoeter]]s gemaak is. 'n Pasgebore ietermago se skubbe is sag, maar verhard namate die dier ouer word. Die skubbe oorvleuel mekaar. Slegs die kop, keel, pens en binnekant van die pote is nie met skubbe bedek nie, maar met hare.

'n IetermagogIetermago het 'n klein, silindriese kop met swakontwikkelde, beweegbare kake. Die dier het geen tande nie, maar wel 'n lang, klewerige rekbare tong, wat tot in die buikholte strek. Groot ietermagoë kan hulle tonge sover as 40&nbsp;cm na buite strek. Ietermaggogge se uitwendige ore is baie klein, of heeltemal afwesig; hulle [[gesigsvermoë]] is beperk, maar hulle het goed ontwikkelde reuk-, smaak- en gehoorsintuie. Die voorpote is aansienlik kleiner as die agterpote en het sterk kloue waarmee mier- en termietneste oopgebreek kan word. Die voorpote is egter te klein om die dier se gewig ten volle te ondersteun en 'n ietermagogietermago hardloop dus op sy agterpote.

Die reuse-ietermagogietermago is die grootste spesie, met 'n liggaam tussen 75 en 80&nbsp;cm en 'n stert tussen 55 tot 65&nbsp;cm.

Elke spesie het 'n spesifieke verspreidingsgebied en dié is dan ook soms aan die naam te sien, bv. die Indiese ietermagogietermago (''Manis crassicaudata''), wat in [[Indië]] en [[Sri Lanka]] voorkom. Die Chinese ietermagogietermago, ''Manis pentadactyla'', op Formosa en in Suid-China voor, terwyl die Maleise ietermagogietermago, ''Manis javanica'', op die Maleise Skiereiland, in [[Birma]], Indo-China, [[Laos]], [[Sumatra]] en [[Borneo]] aangetref word. Die Filippynse ietermagogietermago, ''Manis culionensis'', kom op die [[Filippyne|Filippynse]] eilande Palawan en Culion voor.

Die ander vier spesies word almal in Afrika aangetref. Die [[Suider-Afrikaanse ietermagog|Suider-Afrikaanse ietermago]] (''Manis temminckii'') word in die ooste en suide van Afrika aangetref, van die Kaapland tot in [[Ethiopië]]. Die reuse-ietermagogietermago verkies reënwoude en bewoon 'n streek wat langs die [[ewenaar]] strek, van Wes-Afrika tot in [[Oeganda]]. Die Suid-Afrikaans ietermagogietermago en die reuse-ietermagogietermago (''Manis gigantea'') is altwee grondbewoners, terwyl die ander twee Afrika-spesies boombewoners is. Die boom-ietermagogietermago (''Manis tricuspis'') is 'n klein ietermagogietermago wat in tropiese reënwoude aangetref word van [[Senegal]] tot Wes-[[Kenia]] en suid tot in [[Zambië]]. Die langstert-ietermagogietermago (''Manis tetradactyla'') is ook 'n liefhebber van reënwoude en kom suid van die [[Sahara]] voor, maar nie so ver suid as die Suider-Afrikaanse ietermagogietermago nie.

* ''[[Filippynse ietermagog|Manis culionensis]]'', die Filippynse ietermagogietermago (Filippyne). (Tot onlangs was hierdie as dieselfde spesie as ''Manis javanica'') beskou.)

* ''[[Reuse-ietermagog|Manis gigantea]]'', die reuse-ietermagogietermago, wat die grootste spesie is (Afrika).

* ''[[Suider-Afrikaanse ietermagog|Manis temminckii]]'', die Suider-Afrikaanse ietermagogietermago (Afrika).

* ''[[Boom-ietermagog|Manis tricuspis]]'', die boom-ietermagogboomietermago (Afrika).

* ''[[Langstert-ietermagog|Manis tetradactyla]]'', die langstert-ietermagogietermago (Afrika).

* ''[[Indiese ietermagog|Manis crassicaudata]]'', die Indiese ietermagogietermago (Indië en Sri Lanka).

* ''[[Chinese ietermagog|Manis pentadactyla]]'', die Chinese ietermagogietermago (Formosa, Suid-China).

* ''[[Maleise ietermagog|Manis javanica]]'', die Maleise ietermagogietermago (Maleise Skiereiland, Birma, Indo-China, Laos, Sumatra, Borneo en Java).