Padafhanklikheid: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
No edit summary
opruim
Lyn 1:
'''''Padafhanklikheid''''' is 'n term wat verwys na meer as een konsep (Pierson 2004). Die term word gebruik in die [[termodinamika]] en het daar 'n baie wiskundige agtergrond. Sommige skrywers gebruik die term net om aan te dui dat "die geskiedenis saak maak" - 'n wye interpretasie - terwyl ander skrywers daarmee bedoel dat instellings selfversterkend is - 'n noue interpretasie. Hierdie noue interpretasie dra die meeste verklaringswaarde, waarvan die besprekings hieronder voorbeelde is. Die "geskiedenis maak saak" stelling is voor-die-handliggend en kan gereduseer word na "alles het oorsake".
 
Neem as voorbeeld die verskyning van die [[video|videospeler]] vir tuisgebruik. Dit word gemeen dat bestuursfoute en klein ontwerpskeuses van [[Sony]] gemaak het dat sy [[Betamax]]-formaat verslaan is deur die [[VHS]]-formaat wat die kompetisie in die 1980's aangebied het. Twee meganismes kan verklaar hoe die klein (maar vroeë) voorsprong wat VHS geniet het, mettertyd groter geword het. Die eerste is die "bandwagon-effek" van VHS-vervaardigers ten gunste van die VHS-formaat in die [[VSA]] en [[Europa]], wie oorgeskakel het omdat hulle verwag het dat VHS die ''standaardaanslag'' sou wen. Die tweede was 'n [[netwerkeffek]]: videowinkels het opgemerk dat meer mense VHS-masjiene besit het, en het dus VHS-voorraad aangekoop; dit het weer gemaak dat meer mense VHS-masjiene gekoop het, totdat daar 'n totale VHS handelaarinkoop ("vendor lock-in") bereik is. 'n Alternatiewe verklaring, is dat VHS beter voldoen het aan markvereistes (veral die behoefte na langer kassette om sportwedstryde mee op te neem) en dat padafhanklikheid min te doen gehad het met VHS se sukses.
 
Positiewe terugvoermeganismes, soos die "bandwagon-" en netwerkeffekte is grondbeginsels van padafhanklikheid. Hulle veroorsaak selfversterkende patrone wat industrieë 'knik'swaai na een of ander produkontwerp. Ongekoördineerde standardisasie kan gesien word in vele ander omstandighede.
 
Voorbeelde van termodinamika, ekonomie, geskiedenis, sagteware en biologie word hier onder verskaf.
Lyn 39:
Hierdie dinamiese uitkyk van ekonomiese evolusie is baie anders as die tradisie van neo-klassieke ekonomie, wat in sy eenvoudigste vorm aanneem dat slegs een uitkoms bereik kan word, ongeag die aanvanklike voorwaardes of oorgangsgebeure. Betreffende padafhanklikheid, kan albei die beginpunt en 'toevallige' gebeurtenisse ([[geraas]]) verreikende effekte op die uiteindelike resultaat hê. In elk van die volgende voorbeelde is dit moontlik om sommige lukrake gebeurtenisse, wat die ontknopinge onherroeplik versteur het, uit te sonder:
 
* In die 1980's het die V.S. dollar [[wisselkoers]] in waarde gestyg, wat die wêreldprys van verhandelbare goedere laat sakdaal het tot 'n vlak wat laer was as wat die produksiekoste van baie (voorheen suksusvolle) V.S. vervaardigers was. Sommige van die fabrieke wat as gevolg daarvan gesluit het, kon nou teen 'n (kontantvloei) wins bestuur word, omdat die dollar se waarde geval het. Nietemin, sou hul heropening te duur gewees het. Hierdie is 'n voorbeeld van histerese en onherroeplikheid.
 
* In ekonomiese ontwikkeling, word dit gesê (aanvanklike deur Paul David in 1985) dat 'n ''standaard'' wat die eerste op die mark is, verskans word (soos die [[QWERTY-sleutelbord|QWERTY-uitleg]] wat in tikmasjiene gebruik is en vandag steeds vir rekenaarsleutelborde gebruik word). Hy het hierdie "padafhanklikheid" genoem en het geredeneer dat mindere standaarde kan volhard eenvoudig te danke aan hul nalatenskap. Die argumente teen QWERTY het kritiek gewerf (b.v. deur ''The Fable of the Keys''), maar standaarde is sonder twyfel baie belangrik in moderne ekonomieë en die beduidendheid van padafhanklikheid in die bepaling van hoe hulle tot stand kom, is 'n onderwerp vir ekonomiese debatvoering.
Lyn 61:
Die eerste is die "kritiese punt"-raamwerk, insonderheid deur Ruth en David Collier in politieke wetenskap gebruik. In die kritiese punt-raamwerk definieer en beperk voorafgaande omstandighede bemiddeling gedurende 'n kritiese punt waarin rolspelers keuses maak wat die koers vir die ontwikkeling en konsolidasie van instellings bepaal wat moeilik herroep word. Dit is soortgelyk aan die konsep van "vendor lock-in" of positiewe terugvoer wat kom van padafhanklikheid in ekonomie.
 
Die kritiese punt-raamwerk is al gebruik om die ontwikkeling en voortbestaan van 'n welsynstaat te verduidelik, arbeidsinkorporasie in [[Latyns-Amerika]] en die variasies van ekonomiese ontwikkeling tussen lande, onder andere.
 
'n Invloedryke poging om 'n meer formele basis aan padafhanklikheid in politiese wetenskap is insonderheid dié van Paul Pierson. Pierson baseer sy idees gedeeltelik op ekonomie. Sy pogings in hierdie verband is bevraagteken deur Herman Schwartz, wie redeneer dat kragte wat ooreenkomstig is met daardie wat in die ekonomiese literatuur uitgeken is, nie deurtrekkend in die politiese ryk is nie, waar groter kragte en die strategiese beoefening van mag lei tot die skepping, onderhoud en omvorming van instellings.
Lyn 68:
 
=== Reaktiewe reekse ===
Die ander padafhanklike proses handel oor "reaktiewe reekse" waar 'n primêre gebeurtenis 'n ketting van gebeurtenisse wat tyd- en nouliks volgens oorsake geskakel is en wat amper onbelemmerbaar is. Hierdie reaktiewe reekse is al gebruik om die dood van [[Martin Luther King, Jr.]] te skakel aan welsynsuitbreiding en die [[industriële rewolusie]] in [[Engeland]] met die ontwikkeling van die [[stoomenjin]].
 
<!--
Lyn 109:
* Stephen E. Margolis and S.J. Liebowitz (2000), [http://www.utdallas.edu/~liebowit/palgrave/palpd.html "Path Dependence, Lock-In, and History"]
* Nelson, R. & S. Winter (1982), ''An evolutionary theory of economic change''. Harvard University Press.
* Pierson, Paul (2000). "Increasing Returns, Path Dependence, and the Study of Politics." American Political Science Review, June. 2000
* _____ (2004), "Politics in Time"
* Puffert, Douglas J. (1999), ["Path Dependence in Economic History"] (based on the entry “Pfadabhängigkeit in der Wirtschaftsgeschichte,” in the ''Handbuch zur evolutorischen Ökonomik'')
* _____ (2001), [http://www.vwl.uni-muenchen.de/ls_komlos/spatial1.pdf "Path Dependence in Spatial Networks: The Standardization of Railway Track Gauge"]
* Schwartz, Herman. "Down the Wrong Path: Path Dependence, Increasing Returns, and Historical Institutionalism." http://www.people.virginia.edu/~hms2f/Path.pdf