Kalahari: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
+ Prente & Koördinate |
|||
Lyn 1:
[[Lêer:LocationKalahari.PNG|duimnael
[[Lêer:Kalahari
[[Lêer:Kalahari E02 00.jpg|duimnael|Die Kalahariwoestyn in Namibië]]
Die '''Kalahariwoestyn''' is 'n uitgestrekte dorre tot halfdorre sanderige gebied. Dit is geleë in suidelike Afrika, met 'n oppervlakte van ongeveer 900 000
Die enigste permanente [[rivier]] is die [[Okavangorivier|Okavango]]. Dié rivier dreineer in 'n [[rivierdelta|deltagebied]] wat uit moerasse bestaan en 'n ryke natuurlewe ondersteun. Daar bestaan ook antieke droë rivierbeddings
==
''Kalahari'' is afgelei van die [[Tswana]]woord ''kgala'' wat "groot dors", of "'n waterlose plek", beteken.<ref name=SAltena>{{Webaanhaling|url=http://www.southerncape.co.za/geography/regions/kalahari.php |titel=The Kalahari-Basin|date = 15 Julie 2010|archiveurl = https://web.archive.org/web/20150725154710/http://www.southerncape.co.za/geography/regions/kalahari.php |archivedate = 25 Julie 2015 }}</ref> Die Kalahari beskik nie oor enige standhoudende grondwater nie.▼
== Geografiese gegewens ==
=== Ligging ===
Die [[Kalaharibekken]] is
=== Bou en afwatering ===
[[Lêer:KalahariBirdView.jpg|duimnael|'n Lugbeeld van die Kalahariwoestyn]]
Die Kalahari se woestynagtige karakter is in die eerste plek nie toe te skryf aan 'n lae reënval nie, maar aan die aard van sy grond, naamlik los sand, waarin die water vinnig wegdreineer en dus van min waarde vir die plantegroei is. Die Kalahari word daarom as ʼn edafiese woestyn (sygwoestyn) en nie as 'n klimaatwoestyn soos die Namib, nie, beskou. Die Kalahari is eintlik 'n voortsetting van die Karoo. Die grootste deel van die Kalahari is plat. ▼
[[Lêer:Kalahari Lehmpfanne.jpg|duimnael|Kleipan in die Kalahariwoestyn]]
[[Lêer:Gewitter in der Kalahari.jpg|duimnael|'n Donderstorm in die Kalahariwoestyn]]
▲Die Kalahari se woestynagtige karakter is in die eerste plek nie toe te skryf aan 'n lae reënval nie, maar aan die aard van sy grond, naamlik los sand, waarin die water vinnig wegdreineer en dus van min waarde vir die plantegroei is. Die Kalahari word daarom as
Die oostelike deel, waar die Kalahari met die Hoëveld saamsmelt in 'n oorgangstreek, is heuwelagtig en word die [[Ghaapplato]] genoem, na aanleiding van 'n plant wat algemeen in die gebied voorkom. Op hierdie plato
In die droër suidweste is die sand rooi, soms in duine gewaai en plek-plek deur graspolle bestendig. Noordwaarts, waar dit natter is, is die sand wit tot gryswit en in breë, plat duine gewaai. Sowat 25
Daar kan aanvaar word dat wat Farini dus vir die ruïnes van 'n stad aangesien het, in werklikheid net 'n rotsformasie is wat deur geologiese prosesse en die verdere inwerking van die natuur sy ongewone vorm verkry het. Daar is min riviere in die Kalahari en die meeste is nie-standhoudend. Die belangrikste riviere in die suide is die Moloporivier en sy takriviere, die Auob, Nossob en Kuruman. Die Molopo sluit hom naby die [[Augrabieswaterval]] by die [[Oranjerivier]] aan.
Kenmerkend vir die Kalahari is sy ondergrondse dreinering, wat meebring dat sy riviere grotendeels droë lope is wat slegs na goeie reën vloei Die Nossob, byvoorbeeld, vloei net wanneer swaar reëns in die brongebied in Namibië geval het. Die standhoudende riviere is onder meer die [[Kunene]]-, die [[Okavangodelta|Okavango]]- en die [[Botletlerivier]] in die noorde van die Kalahari. Die Kunene en Okavango word deur die hoë reënval
Panne wat waterdig geword het vanweë veranderinge in die struktuur van die grond, is van groot belang, aangesien hulle op baie plekke die enigste bron van oppervlakwater is na die reënseisoen. Die Makgadikgadi-soutpan in die noordooste van die Kalahari bestaan in werklikheid uit verskeie soutpanne, onder meer die Ntwetwe-pan en panne van die Sua-pangebied. Die Makgadikgadi-pan is waarskynlik een van die grootste soutpanne ter wêreld en bestaan uit 'n groot versteende meerbedding van 6
Wanneer die [[Okavangomoeras]] as gevolg van swaar reën in Angola oorstroom word en water via die Botletlerivier na die [[Makgadikgadi-pan]] vloei, word die hele pan vol water. Dit is dan 'n voël- en wildparadys. Onder die enkele mere is die Xau – en die Ngamimeer, wat albei uit die Okavangomoeras en Botletlerivier gevoed word. Die [[Ngamimeer]] het in die sestigerjare opgedroog, maar is na goeie reën weer opgevul.
=== Klimaat ===
Die Kalahari se klimaat kom baie ooreen met die van die Karoo. Die gemiddelde dagtemperatuur wissel tussen 8°C in die winter en 32°C in die somer. In die winter is die dae sonnig en die nagte bitter koud. Die nagtemperatuur kan tot benede die vriespunt daal en strawwe ryp kom voor.
Die reënval in die Kalahari wissel tussen 750
== Plantegroei en dierelewe ==
=== Plantegroei ===
[[Lêer:KubuIsland 02.jpg|duimnael|Kubu-eiland in die Kalahariwoestyn]]
Die plantegroei van die Kalahari stem baie ooreen met die van die [[Karoo]], hoewel dit veral langs die riviere weelderiger is. Die savanneplantegroei word gekenmerk deur harde polgras, struike en doringbome. Verskeie grassoorte groei yl op die rooi sandduine in die suide, maar na die noorde, waar die reënval hoër is, is die grasveld ruier. Die Schmidtia kalahariensis, ook bekend as kalaharigras, 'n eenjarige polgras wat wydverspreid in die doringveld voorkom, dien as weiding, maar het geen hoë voedingswaarde nie. ▼
[[Lêer:Devil's thorn flower (Tribulus zeyheri), Kalahari.jpg|duimnael|[[Duiwelsklou]] (''Harpagophytum'') in die Kalahariwoestyn]]
▲Die plantegroei van die Kalahari stem baie ooreen met die van die [[Karoo]], hoewel dit veral langs die riviere weelderiger is. Die savanneplantegroei word gekenmerk deur harde polgras, struike en doringbome. Verskeie grassoorte groei yl op die rooi sandduine in die suide, maar na die noorde, waar die reënval hoër is, is die grasveld ruier. Die Schmidtia kalahariensis, ook bekend as kalaharigras, 'n eenjarige polgras wat wydverspreid in die doringveld voorkom, dien as weiding, maar het geen hoë voedingswaarde nie.
Daarteenoor het die geharde kalaharisandkweek (Schmidtia bulbosa) in die noordelike dele besonder goeie voedingswaarde. Vetplante, aalwyne, melkbos en turksvye word algemeen aangetref. Doringbome kom in die noorde weliger vooras in die suide, terwyl die kameeldoring (Acacia giraffae) oral voorkom en dikwels oorheers. Ander bome wat in die Kalahari groei, is die kremetartboom (Adansonia digitata), mopanie (Colophospermum mopane), swarthaak, driedoring en trassiebos.
Verskeie immergroen bome groei langs die standhoudende riviere. Twee soorte wildevrugte wat 'n baie belangrike rol speel in die ekologie van die Kalahari, is die tsamma (Citrullus lanatus) en die gemsbokkomkommer (Acantho sicycos naudianus). Die tsamma is 'n eenjarige, kruidagtige rankplant wat veral in die duine groei. Die ronde, gladde vrugte het 'n baie hoë voginhoud, net soos die vrugte van die gemsbokkomkommer, en is dus 'n belangrike bron van vloeistof vir diere.
Die gemsbokkomkommer is
Die volgende dag is die vrug gereed. Die tsamma word ook rou geëet deur die een punt oop te sny en die middelste gedeelte uit te haal en te eet. Die res van die vleis word fyngemaal tot
=== Dierelewe ===
[[Lêer:Suricata.jpg|duimnael|'n [[Meerkat]] (''Suricata suricatta'') in die Kalahariwoestyn]]
Omdat die Kalahari dun bevolk is, is wild nog volop. Daar is 'n groot verskeidenheid wildsoorte en voëls, wat die Kalahari 'n ware wildparadys maak en tot gevolg gehad het dat verskeie wildreservate in die Kalahari gevestig is. Daar is meer wild in die noorde as in die suide, veral langs die standhoudende riviere, mere en panne. Trappe olifante, kameelperde, buffels, sebras en koedoes is volop in die noorde, waar meer water beskikbaar is.
In die suide, waar die water skaars is, kom wild soos gemsbokke, elande, wildebeeste en springbokke voor. Die bekende Kalaharileeu en ander roofdiere soos jagluiperds en jakkalse is volop, en 'n groot verskeidenheid slange en ander reptiele word aangetref. Die Kalahari is ook 'n voëlparadys vanweë die swerms kraanvoëls, ibisse, reiers, ganse en ooievaars wat daar voorkom, veral in die Chobe- en Moremireservaat. Kleiner voëls soos byevreters en lewerike word ook hier aangetref. Daar is verskeie wildreservate in die Kalahari, waarvan die Nasionale Kalahari-gemsbokpark in Noordwes-Kaapland die bekendste is. Aan hierdie park grens 'n gebied van sowat 11 000
Baie mense beskou die deel waarin die [[Kgalagadi Park]] geleë is, as die hart van die Kalahari. Daar is ook die Sentraal-Kalahari en die Khutswe-wildreservaat, wat saam meer as 15 000
▲''Kalahari'' is afgelei van die [[Tswana]]woord ''kgala'' wat "groot dors", of "'n waterlose plek", beteken.<ref name=SAltena>{{Webaanhaling|url=http://www.southerncape.co.za/geography/regions/kalahari.php |titel=The Kalahari-Basin|date = 15 Julie 2010|archiveurl = https://web.archive.org/web/20150725154710/http://www.southerncape.co.za/geography/regions/kalahari.php |archivedate = 25 Julie 2015 }}</ref> Die Kalahari beskik nie oor enige standhoudende grondwater nie.
== Ekostreke ==
Line 58 ⟶ 63:
== Sien ook ==
* [[Lys van streeksname in Suid-Afrika]]
{{Verwysings}}
== Bibliografie ==
* Hilton-Barber, David: Kalahari dreaming
* Knobel, Louis: Die Kalahari. In "Ons Land". Johannesburg: Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie, 1967.
== Bronne ==
* ''[[Wêreldspektrum
==
{{CommonsKategorie-inlyn}}
▲{{Verwysings}}
* {{en}} {{cite web|url=https://www.britannica.com/place/Kalahari-Desert|title=Kalahari Desert|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|accessdate=30 Maart 2020}}
{{Artikels oor Namibië}}
{{Normdata}}
{{Koördinate|23|S|22|O|region:BW_type:landmark|aansig=titel}}
[[Kategorie:Geografie van Botswana]]
|