Namibwoestyn: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k Wysigings deur 102.129.57.216 teruggerol na laaste weergawe deur K175 Etiket: Terugrol |
+ Prente |
||
Lyn 1:
{{Inligtingskas Wêrelderfenisgebied
|naam = Namib
|beeld = [[Lêer:LocationNamib.png]]
|beeldbyskrif= Ligging van die Namibwoestyn.
Lyn 10:
|skakel =
|streek = [[Afrika]]
|duimdrukkerkaart =
|duimdrukkerkaartbyskrif =
|duimdrukkeretiketposisie = regs
|duimdrukkerkaartgrootte =
Lyn 18:
|breedtegraad_m = 45
|breedtegraad_s = 07
|breedtegraad_NS = S
|lengtegraad = 15
|lengtegraad_m = 16
|lengtegraad_s = 35
|lengtegraad_OW = O
|
|jaar = 2013
|sessie = 37ste
|
|bedreigd =
}}
[[Lêer:Namib Desert surface.jpg|duimnael|links|260px|Satellietbeeld van die Namibwoestyn.]]▼
[[Lêer:Thorn Tree Sossusvlei Namib Desert Namibia Luca Galuzzi 2004a.JPG|duimnael|links|260px|'n Boom in die Sossusvlei-streek.]] ▼
Die '''Namibwoestyn''' is 'n sanderige gebied in westelike [[Namibië]] en suidwestelike [[Angola]]. Dit is geleë in suidelike Afrika.▼
▲Die '''Namibwoestyn''' is 'n sanderige gebied in westelike [[Namibië]] en suidwestelike [[Angola]]. Dit is geleë in
Sedert [[21 Junie]] [[2013]] word groot dele van die [[woestyn]] deur [[UNESCO]] as 'n [[wêrelderfenisgebied]] gelys.▼
▲Sedert
Die Namib, aan die Weskus van [[Suider-Afrika]], is 'n woestyn met ʼn lengte van ongeveer 1 900 km en ʼn breedte wat wissel van 24 tot 140km. Die Weskus van Namibië vorm die grootste deel daarvan. ▼
▲Die Namib, aan die Weskus van
Vanweë die heersende antisiklonale windstelsel reën dit byna nooit nie, maar ligte seewinde wat snags oor die koue Benguelastroom na die binneland waai, is verantwoordelik vir die vorming van mis langs die kus. Hierdie mis is lewensnood saaklik vir die flora en fauna van die gebied. ▼
▲Vanweë die heersende antisiklonale windstelsel reën dit byna nooit nie, maar ligte seewinde wat snags oor die koue
Die Namib word op grond van sy geomorfologie in 5 streke onderverdeel - die Suidelike Namib, die duineveld, die [[Damara-Namib]], die [[Kaoko-Namib]] en die [[Angola-Namib]]. Baie ou geologiese formasies kom in die Namib voor en 'n deel van die woestyn bestaan uit hoë duine. 'n Betreklik ryk en gespesialiseerde fauna word in die Namib aangetref.▼
▲Die Namib word op grond van sy geomorfologie in 5 streke onderverdeel
== Algemeen ==
Die Namib is 'n strook woestyn, tussen ongeveer 24 en 140
Die totale lengte van die Namib (van die Olifantsriviermond tot by [[Mossamedes]]) is ongeveer 1 900
=== Klimaat ===
[[Lêer:Namibia map of Köppen climate classification.svg|duimnael|Klimaatsones in [[Namibië]] volgens die [[Köppen-klimaatklassifikasie]]]]
Met 'n reënval wat wissel van 11
Die klimaat word bepaal deur die heersende windstelsel, wat antisiklonaal van aard is en onder meer suidoostelike passaatwinde langs die Weskus veroorsaak. Hierdie windstelsel is ook verantwoordelik vir die inbeweging van koue, Antarktiese water langs die Weskus
Die waterhouvermoë van die lug verbeter sodoende en reën is dus nog minder geneig om uit te sak. Die heersende ooste- of suidoostewind gaan lê gewoonlik in die middag en 'n ligte suide- tot suidwestewind begin dan waai. Snags draai die wind noord. Hierdie seewind is verantwoordelik vir die koel klimaat langs die kus en die mis, wat
Hierdie mis is lewensnoodsaaklik vir die fauna en flora van die woestyn. Af en toe waai die noordewind so sterk dat die seestroom tydelik gaan stilstaan of selfs terugvloei. Wanneer dit gebeur, kan die seetemperatuur met 'n paar grade Celsius styg omdat warmer water na die kus gewaai word.
=== Geomorfologie ===
▲[[Lêer:Namib Desert surface.jpg|duimnael|
Die Namib kan geomorfologies in 5 streke onderverdeel word. Hulle is van suid na noord die Suid-Namib, die duineveld, die Damara-Namib, die Kaoko-Namib en die Angola-Namib. Die hele gebied word deur slegs 2 groot, standhoudende riviere deurkruis, maar heelwat vloedwaterriviere, met ander woorde riviere wat net na reënstorms langs die platorand vloei, word aangetref. Verskeie van hulle loop in die woestyn dood as vleie. Van die oudste geologiese formasies ter wêreld word in die Namib aangetref. ▼
▲[[Lêer:Thorn Tree Sossusvlei Namib Desert Namibia Luca Galuzzi 2004a.JPG|duimnael
[[Lêer:Sossusvlei.jpg|duimnael|Die kleipan by Sossusvlei, wat sowat een keer per dekade deur die Tsauchab-rivier gevul word. Dit is geleë in die sentrale Namib-Naukluft, westelike Hardap-streek, Namibië]]
[[Lêer:Mondlandschaft Namibia 01.JPG|duimnael|"Maanlandskap" in die Namibwoestyn]]
▲Die Namib kan geomorfologies in
Die Suid-Namib, die gedeelte van ongeveer die [[Olifantsriviermond]] tot net suid van [[Lüderitz]], bestaan uit
Dit is veral hierdie suidelike deel van die Namib wat bekend is vir sy diamante, wat op 'n paar plekke ontgin word. Die grootste delwery is aan die mond van die Oranjerivier. AI hierdie diamante was oorspronklik deel van [[kimberlietpype]] (vulkaniese gesteentes) in die binneland en het deur verwering van die gesteentes vrygekom en met die groot riviere afgespoel see toe. Omdat die seestroom noordwaarts vloei, is baie van die diamante noord van die riviere langs die kus op vervoer en het hulle op die strand uitgespoel.
Die riviere het ook baiekeer van koers verander, sodat die diamante oor 'n tang strook van die kus versprei is. Hierdie proses het miljoene jare lank voortgeduur, en met die wisseling in seevlak en die voortdurende afsetting van grond is verskeie lae diamanthoudende gru is gevorm. Die gruis word op 'n hoogte van 9 tot 84
Noord van die Kuiseb is 'n smal strook duine tot by die Swakoprivier. In die binneland is die duine betreklik lank en stabiel, met lengteasse wat meestal in 'n noordelike tot noordwestelike rigting wys. Op sommige plekke, byvoorbeeld in die omgewing van [[Sossusvlei]], is die duine meer as 300
Die [[Uri-Hauchabberge]] suidwes van Sossusvlei is 'n voorbeeld van 'n groot graniet-dagsoom. Benewens die [[Kuisebrivier]] in die noorde is daar
Noordoos van Lüderitz is die [[Koichabpan]], wat die eindpunt van
[[Skis]] is die algemeenste tipe gesteente op die vlaktes, terwyl die riwwe wat in die gebied voorkom, meestal uit kwartsiet of marmer bestaan. Hier en daar is koppies van intrusiewe graniet. 'n Paar betreklik hoë berge word in die [[Damara-Namib]] aangetref, waarvan die bekende [[Brandberg]] van graniet die hoogste is. Die
Hulle is die Swakop-, die [[Omaruruen]] die [[Ugabrivier]]. Die [[Swakoprivier]] loop in 'n diep [[ravyn]] wat oor miljoene jare deur die water uitgekerf is, maar die ander 2 riviere vorm breë valleie. Groot hoeveelhede ondergrondse water kom in die meeste rivierbeddings van die Namib voor, met die gevolg dat baie bome en struike daar groei. By die mond van die [[Omarururivier]] is die soutgehalte van die grondwater besonder laag, sodat die water drinkbaar is, in teenstelling met die brak water van die meeste kuspanne tussen [[Swakopmund]] en [[Kruiskaap]]. Die hele noordwestelike deel van Namibië staan bekend as die Kaokoveld, en daarom word die westelike deel van die Namib, noord van die Hoanibrivier, die Kaoko-Namib genoem.
Aan die westekant van die deel van die Namib is die plato rand weer duidelik gevorm en bestaan dit uit kwartsiet en kalksteen. Direk suid van die Kunenerivier word die Namib in twee verdeel deur die gneisagtige [[Hartmannberge]] (waar die [[Hartmannsebra]] sy naam vandaan kry), wat van noord na suid loop, en 'n ent suid van hierdie berge word die verdeling voortgesit deur 'n rif van [[Kaokolawa]], bekend as die [[Orupembe-Kabererif]]. Die gebied van die [[Kunenerivier]] af suidwaarts is vir ongeveer 90
Verder suid is daar meer graspolle. In die omgewing van [[Rocky Point]] (20˚ S) is die kusvlakte rotsagtig, 'n ent van die kus af is 'n reeks duine en agter die duine is daar weer 'n ruwe graniet/gneis-rotsmassa. Meer na die binneland is hier en daar
Suid van die Kunene is heelwat duine op die sandvlakte van die Kaoko-Namib, maar direk noord van die [[Kunene]] is daar slegs rotse. Verder noord begin die duine weer en strek dit tot ongeveer 80
== Flora en fauna ==
[[Lêer:Oryx Gazella Namib Desert.jpg|duimnael|'n [[Gemsbok]] (''Oryx gazella'') in die Namibwoestyn]]
Vanweë die lae reënval is die plantegroei oor die Namibwoestyn as geheel baie yl en grotendeels beperk tot vleie en rivierbeddings. Die gereelde oggendmis dien egter as 'n bykomende bron van water en die totale neerslag as gevolg van die mis is op plekke ongeveer 40 mm per jaar. Langs die kus bestaan die plantegroei hoofsaaklik uit vet plante, veral van die genus ''Mesembryanthemum'', en uit ligene, wat baie van hulle vog direk uit die lug kan absorbeer. ▼
[[Lêer:Welwitschia mirabilis(2).jpg|duimnael|'n [[Welwitschia]] (''Welwitschia mirabilis'') in die Namibwoestyn]]
[[Lêer:Quiver trees, Namib Desert.jpg|duimnael|[[Kokerboom|Kokerbome]] (''Aloidendron dichotomum'') in die Namibwoestyn]]
▲Vanweë die lae reënval is die plantegroei oor die Namibwoestyn as geheel baie yl en grotendeels beperk tot vleie en rivierbeddings. Die gereelde oggendmis dien egter as 'n bykomende bron van water en die totale neerslag as gevolg van die mis is op plekke ongeveer 40
Verder van die see af bestaan die plantegroei hoofsaaklik uit 'n paar grasspesies, veral van die genus ''Aristida'' (steekgrasse), in die duine uit [[kokerbome]] (''Aloe dichotoma'') en in die rotsagtige dele uit vetplante van die familie ''Euphorbiaceae''. [[Boesmankerse]] (''Sarcocaulon burmannii'') groei veral in die rotsagtige dele van die Suid-Namib. Noord van die Kuisebrivier tot ongeveer in die omgewing van Mossamedes in Angola groei die wêreldbekende [[welwitschia]] (''Welwitschia mirabilis''),
Suid van die [[Kuiseb]] is ''Acanthosicyos horrida'',
[[Klipspringer
Hoewel olifante normaalweg rotsagtige omgewings vermy, loop hierdie olifante met gemak oor baie ruwe terrein. [[Roofdier
Plekke soos Walvisbaai en [[
Die adders lê die meeste van die tyd onder die sand, en wanneer die geitjies aktief is, laat hulle die swart punte van hul sterte bo die sand uitsteek en effens beweeg. Die geitjies sien dit aan vir insekte en wanneer hulle nader kom om die "insekte" te vang, slaan die adders vinnig toe. Hierdie slange is bekend vir hul eienaardige manier van beweging oor die sand, bekend as die sywikkelgang. Die spoor wat hulle nalaat, lyk soos die van
Die ander interessante werweldier van die Namib is 'n soort [[goue mol]] (''Eremitalpa granti namibensis''), wat onlangs herontdek is nadat dit 125 jaar nooit opgemerk is nie. Hierdie goue mol is die enigste soogdier wat in los sand kan beweeg en asemhaal; ander soogdiere kan dit slegs in tonnels doen, maar in die los sand van die duine van die Namib is die bou van tonnels onmoontlik. 'n Groot verskeidenheid ongewerwelde diere soos kewers, [[spinnekoppe]] en [[
Baie van hulle is geweldig afgeplat sodat hulle deur die sand kan "swem" net soos waterkewers wat ook so afgeplat is, in die water swem. Dr. [[Charles Koch]], die eerste direkteur van die navorsingstasie by [[Gobabeb]], is een van die eerste persone wat gewys het op die groot ooreenkoms tussen lewe in die water en lewe in die sand. Ander kewers het weer baie lang pote waarmee hulle vinnig oor die sand kan hardloop. Die kewer ''Stenocara'' ''phafangium rufofemoratum'' het byvoorbeeld die langste pote van al die kewers in die wêreld. Hierdie kewers is bedags aktief en kruip snags agter klippe of graspolle weg. Sommige kewers het kort, plat pote wat hulle as "roeispane" gebruik.
Baie van die [[
=== Die mens en die Namib ===
[[Lêer:Sperrgebiet-001.jpg|duimnael|Drietalige waarskuwingsbord uit die 1940's in die [[Sperrgebiet]]]]
Hoofsaaklik vanweë die gebrek aan water is die Namib tot baie onlangs deur mense vermy. Die gebied is nog altyd bewoon deur 'n paar San en Khoi wat van veldvrugte, bolle en diere geleef het, maar hulle het nooit enige invloed op die woestyn as geheel gehad nie. In die noorde van die Namib is 'n paar honderd Ovahimba en Ovatjimba-Herero's wat met hul vee van watergat tot watergat trek. Hierdie mense en hul vee het in die laaste paar jaar geleidelik begin toeneem.
Die plantegroei van die Namib is baie gevoelig vir oorbeweiding, en die toename in veegetalle is reeds besig om tot die agteruitgang van die veld te lei. Die absolute verlatenheid en onherbergsaamheid van die Namib word weerspieël in die benaming [[Kus van die Dood]], wat aan die [[Namibkus]] gegee is. Die rede vir hierdie benaming is dat baie skepe al langs die kus gesink het en dat die oorlewendes geen kans op oorlewing in die woestyn gehad het nie. Talle skeepswrakke word vandag langs die kus aangetref. ▼
Drie dorpe het langs die kus van die Namib tot stand gekom, waarvan [[Walvisbaai]] die grootste en belangrikste is. [[Walvisbaai|Walvisbaai]] is ʼn moderne hawestad waardeur die meeste van Namibië se in- en uitvoer verskeep word en is ook ʼn belangrike vissentrum. [[Lüderitz]] is die sentrum van die kreefbedryf, terwyl [[Swakopmund]] weer ʼn vakansieoord is. 'n Gedeelte van ongeveer 1 300 000 ha tussen die Kuiseb- en Swakoprivier is tot natuurreservaat verklaar en staan bekend as die [[Namibwoestynpark]]. Binne hierdie park, op 'n plek bekend as [[Gobabeb]], het die [[WNNR]] in 1966ʼn navorsingstasie opgerig wat in 1970 deur die Departement van Natuurbewaring en Toerisme van [[Suidwes-Afrika]] oorgeneem is. ▼
▲Die plantegroei van die Namib is baie gevoelig vir oorbeweiding, en die toename in veegetalle is reeds besig om tot die agteruitgang van die veld te lei. Die absolute verlatenheid en onherbergsaamheid van die Namib word weerspieël in die benaming [[Kus van die Dood]], wat aan die [[Namibkus]] gegee is. Die rede vir hierdie benaming is dat baie skepe al langs die kus gesink het en dat die oorlewendes geen kans op oorlewing in die woestyn gehad het nie. Talle skeepswrakke word vandag langs die kus aangetref.
▲Drie dorpe het langs die kus van die Namib tot stand gekom, waarvan [[Walvisbaai]] die grootste en belangrikste is. [[
Die stigter en eerste direkteur van die stasie was die wêreldberoemde entomoloog dr. Charles Koch. Hy is opgevolg deur dr. [[Mary Seely]]. Talle wetenskaplikes het reeds daar navorsing gedoen en 'n groot hoeveelheid inligting oor die ekologie van die Namib het sedert 1966 beskikbaar geraak. Die werk wat daar gedoen word, word wêreldwyd erken. Die diamante en halfedelgesteentes van Namibië is alom bekend. Diamante is reeds in 1903 in die duineveld van die Namib ontdek, en in 1904 is die hele duineveld tot sogenaamde [[Sperrgebiet]] (verbode gebied) verklaar en mag dit nie sonder permit betree word nie. By [[Oranjemund]] (die mond van die Oranjerivier) word diamante op baie groot skaal gedelf, terwyl kleiner delwerye op 'n paar plekke, hoofsaaklik langs die Namakwalandse kus, begin is.
Line 116 ⟶ 122:
== Bronne ==
* ''[[Wêreldspektrum]]'', 1982, ISBN
== Eksterne skakels ==
{{
* {{en}} {{fr}} [http://whc.unesco.org/sites/1430.htm Amptelike
* {{en}} {{cite web|url=https://www.britannica.com/place/Namib|title=Namib|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|accessdate=30 Maart 2020}}
{{Artikels oor Namibië}}
|