Plant: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Uitgebrei |
Klaar |
||
Lyn 78:
Die eerste saadplante, pteridosperma (saadvarings), nou uitgesterf, het in die Devoon ontwikkel en deur die Kryt gediversifiseer. Hulle was die voorlopers van moderne naaksadiges, waarvan vier groepe vandag wydverspreid voorkom: veral die naaldbome, wat in verskeie [[Bioom|biome]] die oorheersende bome is. Die naam "naaksadiges" kom van die feit dat dié plante se sade nie in ’n beskermende struktuur voorkom nie, maar naak gedra word.
==Struktuur, groei en ontwikkeling==
[[Beeld:Leaf 1 web.jpg|thumb|190px|Die blaar is gewoonlik die belangrikste plek waar fotosintese in plante geskied.]]
Die meeste van die soliede materiaal in ’n plant word uit die [[atmosfeer]] geneem. Deur fotosintese gebruik die meeste plante die energie in sonlig om koolstofdioksied uit die atmosfeer en water in eenvoudige [[suiker]]s om te skakel. Hierdie suikers word dan as boustene gebruik en vorm die hoofstruktuur van die plant. Chlorofil, ’n groen [[magnesium]]bevattende [[pigment]], is noodsaaklik vir die proses; dit kom gewoonlik in die [[blare]] voor en dikwels ook in ander dele van die plant.
Plante maak op grond staat vir steun en water, maar kry ook samestellings van [[stikstof]], [[fosfor]], [[kalium]], magnesium en ander voedingstowwe daaruit. [[Lugplant|Lug-]] en [[rotsplant]]e is van lug en afval in die omgewing afhanklik vir voedingstowwe, en [[vleisetende plante]] verkry hulle voedingstowwe, veral stikstof en fosfor, uit [[insek]]te wat hulle vang. Die meeste plante het ook suurstof in die atmosfeer en om hulle wortels nodig vir asemhaling. Plante gebruik suurstof en [[glukose]] (wat uit gestoorde [[stysel]] verkry kan word) om energie te verskaf.<ref>{{cite book |title=Life on Earth |year=1973 |isbn=978-0-87893-934-3 |page=[https://archive.org/details/lifeonearth00biol/page/145 145] |author=Wilson, Edward O. |edition=1ste |url=https://archive.org/details/lifeonearth00biol/page/145 |publisher=Stamford, Conn., Sinauer Associates }}</ref> Sommige plante groei in die water en gebruik suurstof wat in die omringende water opgelos is, en ’n paar gespesialiseerde vaatplante, soos [[Wortelboommoeras|wortelbome]] en [[fluitjiesriet]]e,<ref name=Crawford>{{cite journal |first=Crawford |last=R.M.M.|date=1982|title=Physiological responses in flooding |journal=Encyclopedia of Plant Physiology |volume=12B |pages=453–477}}</ref> kan groei met hulle wortels in anoksiese water (met baie min opgeloste suurstof).
===Faktore wat groei beïnvloed===
[[Beeld:Eenbruinigherfstblad.jpg|thumb|190px|Daar is in die [[herfs]] geen fotosintese in die blare van bladwisselende plante nie.]]
Die [[genoom]] van ’n plant beheer sy groei. Sekere variëteite of genotipes koring groei byvoorbeeld vinnig en is binne 110 dae ryp, terwyl ander in dieselfde omgewing eers binne 155 dae sal ryp word.<ref name=Robbins>Robbins, W.W.; Weier, T.E.; ''et al.'', ''Botany: Plant Science'', 3de uitg., Wiley International, New York, 1965.</ref>
Groei word ook deur omgewingsfaktore beïnvloed, soos [[temperatuur]], beskikbare water, lig en koolstofdioksied en beskikbare voedingstowwe in die grond. Enige verandering in die beskikbaarheid van hierdie toestande sal in hulle groei weerspieël word. Biotiese faktore kan ook ’n rol in groei speel. Plante kan so dig wees dat geen enkele plant normaal kan groei nie. Optimale plantgroei kan ook belemmer word deur plantvretende diere, swak grondsamestellings en deur insekte of plantsiektes.<ref name=Robbins />
Baie plante se groei hang van die [[seisoen]]e af. [[Jaarplant]]e groei en plant voort in een groeiseisoen, tweejarige plante in twee seisoene en [[meerjarige plant]]e oorleef baie seisoene – en as hulle eers volgroeid is, sal hulle dikwels jaarliks voortplant. Dit hang gewoonlik af van klimaats- en ander omgewingsfaktore. Plante wat in berg- of gematigde streke eenjarig is, kan in warmer klimate meerjarig wees. Onder vaatplante kom beide [[immergroen]] en [[bladwisselend]]e plante voor. Eersgenoemde behou hulle blare deur die jaar, terwyl laasgenoemde hulle blare vir ’n sekere tyd van die jaar verloor.
Plante se groeitempo wissel baie. Sommige mosse groei minder as 0,001 mm per uur, terwyl die meeste bome 0,025 tot 0,250 mm per uur groei.
== Ander koninkryke ==
Line 94 ⟶ 110:
== Verwysings ==
{{Verwysings|2}}
== Eksterne skakels ==
| |||