Petrol: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
No edit summary
Lyn 4:
'''Petrol''' is 'n vloeibare [[brandstof]] wat van [[ruolie]] of [[steenkool]] gemaak word. Dit word veral as brandstof in [[binnebrandenjin]]s gebruik. Dit bestaan hoofsaaklik uit [[koolwaterstof|koolwaterstowwe]], het 'n lae [[viskositeit]] en 'n redelike lae kookpunt.
 
Petrol en [[diesel]] is die algemeenste brandstowwe wat vir vervoermotorvervoer gebruik word, en speel dus 'n belangrike rol in die [[ekonomie]].
 
== Verskillende benamings ==
"Gasoline" is 'n Engelse woord wat brandstof vir [[motorvoertuie]] aandui. Die ''Oxford English Dictionary'' dui aan dat hierdie term die eerste keer in 1863 gebruik is, toe dit as "gasolene" gespel was. Die woord is 'n sameflansing van "gas" en die chemiese agtervoegsels "-ol" en "-ine" of "-ene".
 
== Chemiese eienskappe ==
Petrol word tradisioneel in [[olieraffinadery|raffinaderye]]e vervaardig. Die stof wat bloot uit [[ruolie]] gedistilleer word, voldoen nie meer aan die vereistes van moderne enjins nie, maar word wel gebruik in die vervaardigingsproses.
 
[[SASOL|Sasol]] gebruik die Fischer-Tropsch-proses vir die vervaardiging van petrol (en ander brandstowwe) uit [[steenkool]].
 
Meeste petrol bestaan uit koolwaterstowwe met tussen vyf en twaalf [[koolstof]]atome per [[molekule]] – hoofsaaklik parafieneparaffiene, naftene, aromate en oliefiene. Die spesifieke verhoudings sal afhang van die raffinadery, die spesifieke ruolie wat gebruik is, en die kwaliteit petrol – veral die oktaan.
 
Petrol kan ook ander organiese elemente bevat, byvoorbeeld eters wat bygevoeg word, asook onsuiwerhede, veral [[swael]]verbindings. Sekere onsuiwerhede moet verwyder word omdat hulle andersins korrosie in die enjin sou veroorsaak.
 
== Oktaangetal ==
Die belangrikste eienskap van petrol is die oktaangradering. Bymiddels word by petrol gevoeg om te voorkom dat die [[enjinklop|enjin "klop]]" – die verskynsel waar van die brandstof te vroeg ontplofontbrand en 'n klopgeluid (vibrasie) in die enjin veroorsaak. Soos wat die druk in enjins se silinders verhoog, vergroot die probleem met enjinklop. Die oktaangetal van 'n brandstof dui aan hoe klopbestand dit is. Dit word gemeet relatief tot 'n mengsel van 2,2,4-trimetielpentaan ('n [[isomeer]] van [[oktaan]]) en n-heptaan. 'n 87-oktaan-petrol het dus dieselfde klopbestandheid as 'n mengsel met 87% iso-oktaan en 13% n-heptaan. Die oktaangraderingstelsel is ontwikkel deur die chemikus Russel Marker.
 
Die oktaangradering van petrol is dus nie 'n aanduiding van die hoeveelheid oktaan wat in die petrol teenwoordig is nie.
 
Algemeen beskikbare petrol het oktaangraderings in die omgewing van 87 tot 95. Dit is egter moontlik vir 'n brandstof om 'n oktaan van meer as 100 te hê, aangesien iso-oktaan nie die mees klopbestande stof is nie. RenvloeistowweBrandstowwe vir renmotors (sg. ''racing fuel''), [[etanol]], vliegtuigbrandstof, en gas (LPG) het oktaangraderings van 110 en hoër. Petrol se oktaan kan verhoog word deur bystowwe, soos tetraetiellood (in "lood"-bevattendeloodbevattende petrol). <!-- ander bystowwe: EN:toluene, NL:methyl-tert-butylether -->
 
In [[Suid-Afrika]] verskil die oktaangradering van petrol by die kus en hoërliggende dele. Petrol by die kus en laerliggende gebiede het 'n effens hoër oktaan om vir die hoër lugdruk geskik te wees.
 
== Loodvrye petrol ==
Petrol is sedert die 1920's aangevul met 'n verbinding van [[lood]] om dit meer klopbestand te maak. Dit het egter aan die lig gekom dat hierdie praktyk baie skadelik is vir die omgewing en dat loodvlakke in mense se bloed hierdeur beïnvloed is. Sedert die 1970's het die [[VSA]] begin om die gebruik van lood uit te faseer. In die 1990's staak die VSA en meeste lande in Europa loodtoevoegings geheel en al en word slegs loodvrye petrol verkoop. In Suid-Afrika staak die algemene gebruik van loodbevattende petrol aan die einde van [[2005]], alhoewel loodvrye petrol reeds vroeër beskikbaar was.
 
Omdat lood enjins effens teen erosie beskerm, kan sekere ouer motors nie loodvrye petrol gebruik nie. Sulke motors moet aangepas word. Motors met [[katalitiese omsetter]]somsetters kan slegs van loodvrye petrol gebruik maak aangesien lood hierdie omsetters beskadig.
 
== Gifstowwe in loodvrye petrol ==
Daar word beweer dat loodvrye petrol (LVP) is baie skadeliker is as wat oorspronklik geglo is.{{feit}}
 
[[MTBE]] is maar slegs een van die gevaarlike [[kanker]]vormende stowwe wat in die [[bloedstroom]] opgeneem kan word indien dit ingeasem word, maar ook indien dit op die vel beland. Indien dit met die ander chemiese stowwe (wat die [[oktaanwaarde]] sal laat verhoog) en ander wat die gly- en smeer-vermoë bevorder verbrand word en deur 'n katalitiese omsetter gaan, sal dit die omgewing meer besoedel as gewone petrol se lood, omdat dit dan [[gif]]tigegiftige [[Senugas|senuweegasse]]senugasse kan vorm.{{feit}}
 
== Bronne ==