Wikipedia

Komeet: Verskil tussen weergawes

Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
k Robot: standardisering van verwysingsjablone en invoeging van argiefskakels. Ondersteun: shorturl.at/klqM2
k Robot: standardiseer verwysingsjablone en voeg argiefskakels in.
Lyn 38:
| caption2 = Montage van Komeet Tempel 1, sowat 6 km breed, en Hartley 2. (Foto's deur die Deep Impact/EPOXI-ondersoektuig)
}}
Die soliede kern van ’n komeet bestaan uit ’n samestelling van rots, stof, ys en bevrore gasse soos [[koolstofdioksied]], [[koolstof]]monoksied, [[metaan]] en [[ammoniak]].<ref>{{cite journal |bibcode=1998A&A...330..375G |title=Making a comet nucleus |author1=Greenberg |first1=J. Mayo |volume=330 |year=1998 |pages=375 |journal=Astronomy and Astrophysics}}</ref> Daarom word hulle dikwels as "vuil sneeuballe" beskryf na aanleiding van [[Fred Whipple]] se model.<ref>{{cite web |url=http://starryskies.com/solar_system/Comet/dirty_snowballs.html |title=Dirty Snowballs in Space |publisher=Starryskies |access-date=15 Augustus 2013 |language=lv |archive-url=https://web.archive.org/web/2020030918583220200511192931/http://starryskies.com/solar_system/Comet/dirty_snowballs.html |archive-date=911 MaartMei 2020 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Sommige komete het egter ’n hoër stofinhoud, en hulle word soms eerder "sneeuagtige stofballe" genoem.<ref>{{cite news |url=http://www.timeshighereducation.co.uk/news/evidence-from-esas-rosetta-spacecraft-suggests-that-comets-are-more-icy-dirtball-than-dirty-snowball/199168.article |title=Evidence from ESA's Rosetta Spacecraft Suggests that Comets are more "Icy Dirtball" than "Dirty Snowball" |date=21 Oktober 2005 |work=Times Higher Education}}</ref>
 
Die oppervlak van die kern is gewoonlik droog, stowwerig of rotsagtig. Dit dui daarop dat die ys verberg lê onder ’n oppervlakkors van verskeie meters dik. Benewens die gasse wat reeds genoem is, bevat die kern ’n verskeidenheid [[Organiese chemie|organiese verbindings]], wat kan insluit [[metanol]], [[waterstofsianied]], [[formaldehied]], [[etanol]] en [[etaan]] en dalk meer komplekse molekules soos [[aminosuur|aminosure]].<ref>{{cite web |last=Meech |first=M. |title=1997 Apparition of Comet Hale–Bopp: What We Can Learn from Bright Comets |url=http://www.psrd.hawaii.edu/Feb97/Bright.html |publisher=Planetary Science Research Discoveries |date=24 Maart 1997 |access-date=30 April 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/2019092602532420200503180419/http://www.psrd.hawaii.edu:80/Feb97/Bright.html |archive-date=263 SeptemberMei 20192020 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web |title=Stardust Findings Suggest Comets More Complex Than Thought |url=http://stardust.jpl.nasa.gov/news/news110.html |publisher=NASA |date=14 Desember 2006 |access-date=31 Julie 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/2019100911151220200511070443/https://stardust.jpl.nasa.gov/news/news110.html |archive-date=911 OktoberMei 20192020 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref>
 
{| class=wikitable style="float: right; margin-left: 0.5em;"
Lyn 49:
|Halley || {{nowrap|15 × 8 × 8}} || 0,6<ref>{{cite journal |bibcode=1988Natur.331..240S |title=Is the nucleus of Comet Halley a low density body? |author1=Sagdeev |first1=R. Z. |last2=Elyasberg |first2=P. E. |last3=Moroz |first3=V. I. |volume=331 |year=1988 |pages=240 |journal=Nature (ISSN 0028-0836) |doi=10.1038/331240a0 |issue=6153}}</ref> || 3{{e|14}}
|-
|Tempel 1 || {{nowrap|7,6 × 4,9}}<ref>{{cite web |url=http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=9P |title=9P/Tempel 1 |publisher=JPL |access-date=16 Augustu 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/2020041021403220200511192955/https://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=9P |archive-date=1011 AprilMei 2020 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> || 0,62<ref name="Britt2006" /> || 7,9{{e|13}}
|-
|Borrelly || {{nowrap|8 × 4 × 4}} || 0,3<ref name="Britt2006" /> || 2{{e|13}}
Lyn 55:
|Wild || {{nowrap|5,5 × 4 × 3,3}}<ref name="wild2">{{cite web |title=Comet 81P/Wild 2 |publisher=The Planetary Society |url=http://www.planetary.org/explore/topics/asteroids_and_comets/wild2.html |access-date=20 November 2007 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20120220053130/http://www.planetary.org/explore/topics/asteroids_and_comets/wild2.html |archive-date=20 Februarie 2012 |url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> || 0,6<ref name="Britt2006" /> || 2,3{{e|13}}
|}
In 2009 is bevestig dat die aminosuur glikokol gevind is in die komeetstof wat [[Nasa]] se Stardust-sending versamel het.<ref>{{cite journal |doi=10.1111/j.1945-5100.2009.tb01224.x |title=Cometary glycine detected in samples returned by Stardust |year=2009 |last1=Elsila |first1=Jamie E. |last2=Glavin |first2=Daniel P. |last3=Dworkin |first3=Jason P. |journal=Meteoritics & Planetary Science |volume=44 |issue=9 |pages=1323|bibcode = 2009M&PS...44.1323E }}</ref> In Augustus 2011 is ’n verslag gepubliseer wat op Nasa se bestudering van [[Meteoor|meteoriete]] geskoei was, en daarin is die moontlikheid genoem dat [[DNS]]- en [[RNS]]-komponente (adenien, guanien en verwante organiese molekules) op [[asteroïde]]s en komete gevorm het.<ref name="Callahan">{{cite journal |doi=10.1073/pnas.1106493108 |title=Carbonaceous meteorites contain a wide range of extraterrestrial nucleobases |year=2011 |last1=Callahan |first1=M.P. |last2=Smith |first2=K.E. |last3=Cleaves |first3=H.J. |last4=Ruzicka |first4=J. |last5=Stern |first5=J.C. |last6=Glavin |first6=D.P. |last7=House |first7=C.H. |last8=Dworkin |first8=J.P. |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |volume=108 |issue=34 |pages=13995|bibcode = 2011PNAS..10813995C }}</ref><ref name="Steigerwald">{{cite web |last=Steigerwald |first=John |title=NASA Researchers: DNA Building Blocks Can Be Made in Space |url=http://www.nasa.gov/topics/solarsystem/features/dna-meteorites.html |publisher=NASA |date=8 Augustus 2011 |access-date=31 Julie 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/2020041002454120200511192941/https://www.nasa.gov/topics/solarsystem/features/dna-meteorites.html |archive-date=1011 AprilMei 2020 |url-status=livedead|df=dmy-all}}</ref>
 
Die buitenste oppervlak van komeetkerns het ’n baie lae [[albedo]]; hulle is van die swaks weerkaatsende voorwerpe in die Sonnestelsel. Die Giotto-ondersoektuig het bevind dat Halley se Komeet net 4% van die lig weerkaats wat daarop val<ref name="dark">{{cite journal |doi=10.1126/science.275.5308.1900 |title=The Activity and Size of the Nucleus of Comet Hale-Bopp (C/1995 O1) |year=1997 |last1=Weaver |first1=H. A. |journal=Science |volume=275 |issue=5308 |pages=1900–4 |pmid=9072959 |last2=Feldman |first2=PD |last3=a'Hearn |first3=MF |last4=Arpigny |first4=C |last5=Brandt |first5=JC |last6=Festou |first6=MC |last7=Haken |first7=M |last8=McPhate |first8=JB |last9=Stern |first9=SA |last10=Tozzi |first10=GP|bibcode = 1997Sci...275.1900W }}</ref> en Deep Space 1 het ontdek dat Borrelly se Komeet net 3% van die lig weerkaats;<ref name="dark" /> in vergelyking daarmee weerkaats [[teer]] 7% van die lig wat daarop val. Dié swak weerkaatsing stel komete in staat om die hitte te absorbeer wat hulle nodig het om gasse vry te stel.<ref>{{cite book |url=http://books.google.co.uk/books?id=PRqVqQKao9QC&pg=PA91#v=onepage&q&f=false |page=91 |title=Habitability and Cosmic Catastrophes |isbn=978-3-540-76945-3 |author1=Hanslmeier |first1=Arnold |year=2008}}</ref>
 
Komeetkerns met ’n radius van net sowat 30&nbsp;km is al waargeneem,<ref>{{cite journal |doi=10.1023/A:1021545031431 |title=The Nucleus of Comet Hale-Bopp (C/1995 O1): Size and Activity |year=2000 |last1=Fernández |first1=Yanga R. |journal=Earth, Moon, and Planets |volume=89 |pages=3|bibcode = 2000EM&P...89....3F }}</ref> maar dit is moeilik om hul presiese grootte te meet.<ref>{{cite web |url=http://www2.ess.ucla.edu/~jewitt/nucleus.html |title=The Cometary Nucleus |publisher=Department of Earth and Space Sciences, UCLA |date=April 2003 |accessdate=31 Julie 2013}}</ref> Die deursnee van Komeet P/2007 R5 se kern is moontlik slegs 100-200 meter.<ref name="soho">{{cite web |title=SOHO's new catch: its first officially periodic comet |publisher=European Space Agency |url=http://www.esa.int/Our_Activities/Space_Science/SOHO_s_new_catch_its_first_officially_periodic_comet |access-date=16 Augustus 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191009111902/http://www.esa.int/Our_Activities/Space_Science/SOHO_s_new_catch_its_first_officially_periodic_comet |archive-date=9 Oktober 2019 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Omdat geen kleiner komete al ontdek is nie ondanks instrumente wat al hoe sensitiewer word, glo sommige kenners daar is bitter min komete wat kleiner as 100 meter breed is.<ref>{{harvnb|Sagan|Druyan|1997|p=137}}</ref> Daar word geraam die bekende komete het ’n gemiddelde digtheid van 0,6 [[Gram|g]]/cm<sup>3</sup>.<ref name="Britt2006">{{cite journal |bibcode=2006LPI....37.2214B |title=Small Body Density and Porosity: New Data, New Insights |last1=Britt |first1=D. T. |last2=Consolmagno |first2=G. J. |last3=Merline |first3=W. J. |volume=37 |year=2006 |pages=2214 |journal=37th Annual Lunar and Planetary Science Conference |url=http://www.lpi.usra.edu/meetings/lpsc2006/pdf/2214.pdf }}</ref> Vanweë hul lae massa word komeetkerns nie deur hul swaartekrag [[Hidrostatiese ewewig|in ’n ronde bol gedruk]] nie en daarom het hulle onreëlmatige vorms.<ref>{{cite web |url=http://history.nasa.gov/SP-467/ch7.htm |title=The Geology of Small Bodies |publisher=NASA |access-date=15 Augustus 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/2020041021410020200511193021/https://history.nasa.gov/SP-467/ch7.htm |archive-date=1011 AprilMei 2020 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref>
 
Sowat 6% van die asteroïdes naby die Aarde is vermoedelik uitgedoofde komeetkerns wat nie meer gas vrystel nie.<ref name="dormant">{{cite journal |doi=10.1016/j.icarus.2006.02.016 |arxiv=astro-ph/0603106v2.pdf |year=2006 |title=The size–frequency distribution of dormant Jupiter family comets |last1=Whitman |first1=K |last2=Morbidelli |first2=A |last3=Jedicke |first3=R |journal=Icarus |volume=183 |pages=101|bibcode = 2006Icar..183..101W }}</ref>
Lyn 79:
Wanneer ’n komeet nader aan die binneste Sonnestelsel kom, veroorsaak die Son se straling dat die [[Vlugtigheid (planetologie)|vlugtige]] materiale in die komeet verdamp en uit die kern stroom terwyl dit stof daarmee saamneem. Die strome stof en gas uit die atmosfeer om die komeet, wat die "koma" genoem word, en die krag wat op die koma uitgeoefen word deur die Son se stralingsdruk en [[sonwind]], bring mee dat ’n enorme "stert" gevorm word wat weg van die Son af wys.<ref>{{cite book |url=http://books.google.co.uk/books?id=4zjv84hHNPcC&pg=PA66#v=onepage&q&f=false |page=66 |title=A Complete Manual of Amateur Astronomy: Tools and Techniques for Astronomical Observations |isbn=978-0-486-15216-5 |last1=Clay Sherrod |first1=P. Clay |last2=Koed |first2=Thomas L. |year=2003}}</ref>
 
Die koma bestaan gewoonlik uit water en stof, met water wat sowat 90% uitmaak van die vlugtige stowwe wat van die kern af uitstroom wanneer die komeet binne 3 tot 4&nbsp;AE van die Son af is.<ref name="Combi2004">{{cite journal |bibcode=2004come.book..523C |url=http://www.lpi.usra.edu/books/CometsII/7023.pdf |title=Gas dynamics and kinetics in the cometary coma: Theory and observations |last1=Combi |first1=Micheal R. |last2=Harris |first2=Walter M. |last3=Smyth |first3=William H. |year=2004 |pages=523 |journal=Comets II}}</ref> Die watermolekules word vernietig hoofsaaklik deur fotodissosiasie en in ’n mindere mate foto-ionisasie.<ref name="Combi2004" /> Groter stofdeeltjies word agtergelaat in die komeet se wentelpad terwyl die stralingsdruk kleiner deeltjies van die Son af wegdruk in die komeet se stert in.<ref>{{cite web |url=http://migall.fastmail.fm/astronomy/solar_system/small_bodies/hale_bop/jpl/define.htm |title=Comet Definitions |publisher=Michael Gallagher |last=Morris |first=Charles S. |access-date=31 Augustus 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/2020041021411720200503180532/http://migall.fastmail.fm/astronomy/solar_system/small_bodies/hale_bop/jpl/define.htm |archive-date=103 AprilMei 2020 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref>
 
Hoewel die komeet se kern meestal minder as 60&nbsp;km breed is, kan die koma duisende of miljoene kilometers breed wees – dit word soms groter as die Son,<ref>{{cite journal |doi=10.1023/A:1021512317744 |year=2002 |first1=Rosine |last1=Lallement |last2=Bertaux |first2=Jean-Loup |last3=Szegö |first3=Karöly |last4=Nemeth |first4=Szilvia |journal=Earth, Moon, and Planets |volume=90 |pages=67-76 |title=The Shadow of Comet Hale–Bopp in Lyman-Alpha}}</ref> soos in Oktober 2007 die geval was met komeet 17P/Holmes.<ref name="atmosphere">{{cite web |authorlink=David C. Jewitt |last=Jewitt |first=David |url=http://www2.ess.ucla.edu/~jewitt/holmes.html |title=The Splintering of Comet 17P/Holmes During a Mega-Outburst |publisher=University of Hawaii |accessdate=30 Augustus 2013}}</ref> Die Groot Komeet van 1811 het ook ’n koma gehad wat so groot soos die Son was.<ref name="primer">{{cite web |title=The Comet Primer |work=Gary W. Kronk's Cometography |last=Kronk |first=Gary W. |url=http://cometography.com/educate/comintro.html |accessdate=30 Augustus 2013}}</ref> Tog kan die koma kleiner word omtrent in die tyd dat dit [[Mars (planeet)|Mars]] se wentelbaan 1,5&nbsp;AE van die Son af kruis.<ref name="primer" /> Op dié afstand is die sonwind sterk genoeg om die stof en gas weg van die koma te waai en in die proses word die stert langer.<ref name="primer" /> Ioonsterte is al waargeneem wat 1&nbsp;AE (150&nbsp;miljoen&nbsp;km) of langer is.<ref name="atmosphere" />
 
Beide die koma en stert word deur die Son verlig en kan sigbaar word wanneer die komeet deur die binneste Sonnestelsel beweeg; die stof weerkaats die sonlig regstreeks en die gasse gloei vanweë [[Ioon|ionisasie]].<ref name="le">{{cite web |url=http://www.le.ac.uk/ph/faulkes/web/planets/r_pl_comets.html |title=Comets |publisher=University of Leicester |last1=Brinkworth |first1=Carolyn |last2=Thomas |first2=Claire |access-date=31 Julie 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/2020041021413420200511193059/https://www.le.ac.uk/ph/faulkes/web/planets/r_pl_comets.html |archive-date=1011 AprilMei 2020 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Die meeste komete is te dof om sonder ’n [[teleskoop]] te sien, maar elke dekade is daar ’n paar wat helder genoeg is om met die blote oog te sien.<ref>{{cite book |url=http://books.google.co.uk/books?id=caYpAQAAMAAJ |page=75 |title=A field guide to the stars and planets |isbn=978-0-395-93432-6 |last=Pasachoff |first=Jay M |year=2000}}</ref> Soms ondergaan die komeet ’n groot en skielike uitbarsting van gas en stof, en in dié tyd word die koma vir ’n tydperk baie groter. Dit het in 2007 met Komeet Holmes gebeur.<ref name="atmosphere2">{{cite web |last=Jewitt |first=David |url=http://www2.ess.ucla.edu/~jewitt/holmes.html |title=Comet Holmes Bigger Than The Sun |publisher=Institute for Astronomy at the University of Hawaii |accessdate=31 Julie 2013}}</ref>
 
[[Lêer:Encke tail rip off.ogg|duimnael|links|Encke se Komeet verloor sy stert.]]
Die strome stof en gas vorm elk sy eie stert wat in verskillende rigtings wys. Die stroom stof vorm dikwels ’n gebuigde stert, wat ’n tipe II- of stofstert genoem word.<ref name="le" /> Die ioon- of tipe I-stert, wat uit gasse bestaan, wys altyd reguit weg van die Son af omdat die gas meer deur die sonwind beïnvloed word as die stof, en dit volg dus magnetieseveldlyne eerder as ’n wentelbaan.<ref>{{cite book |url=http://books.google.co.uk/books?id=S4xDhVCxAQIC&pg=PA422#v=onepage&q&f=false |page=422 |title=The Cambridge Guide to the Solar System |isbn=978-1-139-49417-5 |last=Lang |first=Kenneth R. |year=2011}}</ref>
 
Soms wys ’n kort stert in die teenoorgestelde rigting as die ioon- en stofstert – dit word ’n antistert genoem. Dit het sterrekundiges eers laat kopkrap, maar dit is nou bekend dat dit die punt van die stofstert is wat oënskynlik voor die komeet uit geprojekteer word vanweë ons waarnemingshoek.<ref>{{cite web |title=PanSTARRS: The Anti Tail Comet |url=http://apod.nasa.gov/apod/ap130629.html |publisher=NASA |date=29 Junie 2013 |access-date=31 Julie 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/2020041021414820200511193113/https://apod.nasa.gov/apod/ap130629.html |archive-date=1011 AprilMei 2020 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Die waarneming van ioonsterte het aansienlik bygedra tot die ontdekking van sonwind.<ref>{{cite journal |doi=10.1007/BF00225271 |title=The plasma tails of comets and the interplanetary plasma |year=1963 |last1=Biermann |first1=L. |journal=Space Science Reviews |volume=1 |issue=3 |page=553|bibcode = 1963SSRv....1..553B }}</ref> Die ioonstert word gevorm vanweë die ionisasie van deeltjies in die koma deur [[ultraviolet]]-sonstraling. Wanneer die deeltjies geïoniseer is, het hulle ’n netto positiewe [[elektriese lading]], wat op sy beurt ’n "kunsmatige [[magnetosfeer]]" om die komeet vorm. Die komeet en sy kunsmatige magnetiese veld vorm ’n hindernis vir die uitvloeiende sonwinddeeltjies. Omdat die [[relatiewe spoed]] van die komeet en die sonwind [[supersonies]] is, vorm ’n [[boogskok]] voor die komeet in die rigting waarin die sonwind waai. In hierdie boogskok versamel groot konsentrasies komeet-ione en hulle "laai" die son se magnetiese veld met plasma, sodat die veldlyne om die komeet "drapeer" en die ioonstert vorm.<ref name="pp 864">{{cite book |last1=Carroll |first1=B. W. |last2=Ostlie |first2=D. A. |title=An Introduction to Modern Astrophysics |pages=864–874 |publisher=Addison-Wesley |year=1996 |isbn=0-201-54730-9}}</ref>
 
As die ioonstertlading groot genoeg is, word die magneetveld om die koma gevou tot op ’n punt van die ioonstert waar [[magnetiese rekonneksie]] plaasvind. Dit lei daartoe dat die komeet se stert "gediskonnekteer" word.<ref name="pp 864" /> Dit is al ’n paar keer waargeneem – die een noemenswaardige voorval het op 20 April 2007 plaasgevind toe die ioonstert van Encke se Komeet heeltemal afgesny is. Dié gebeurtenis is deur die STEREO-ondersoektuig waargeneem.<ref>{{cite journal |doi=10.1007/s11207-008-9299-0 |title=The Heliospheric Imagers Onboard the STEREO Mission |year=2008 |last1=Eyles |first1=C.J. |last2=Harrison |first2=R.A. |last3=Davis |first3=C.J. |last4=Waltham |first4=N.R. |last5=Shaughnessy |first5=B.M. |last6=Mapson-Menard |first6=H.C.A. |last7=Bewsher |first7=D. |last8=Crothers |first8=S.R. |last9=Davies |first9=J.A. |journal=Solar Physics |volume=254 |issue=2 |pages=387 |last10=Simnett |first10=G.M. |last11=Howard |first11=R.A. |last12=Moses |first12=J.D. |last13=Newmark |first13=J.S. |last14=Socker |first14=D.G. |last15=Halain |first15=J.-P. |last16=Defise |first16=J.-M. |last17=Mazy |first17=E. |last18=Rochus |first18=P.|bibcode = 2009SoPh..254..387E }}</ref>
Lyn 96:
 
=== Komete in ander stelsels ===
[[Eksokomeet|Eksokomete]], komete buite ons Sonnestelsel, is ook al waargeneem en is waarskynlik algemeen in die [[Melkweg]].<ref name="berk">{{cite web |title=Exocomets may be as common as exoplanets |url=http://newscenter.berkeley.edu/2013/01/07/exocomets-may-be-as-common-as-exoplanets/ |date=7 Januarie 2013 |publisher=UC Berkley |accessdate=30 Julie 2013 |last=Sanders |first=Robert}}</ref> Die eerste eksokomeet wat ontdek is, was in 1987 om Beta Pictoris, ’n baie jong [[Sterreklassifikasie#Klas A|tipe A V]]-ster.<ref name="Space-20130107">{{cite web |title='Exocomets' Common Across Milky Way Galaxy |url=http://www.space.com/19156-exocomets-alien-solar-systems.html |date=7 Januarie 2013 |publisher=Space.com |access-date=8 Januarie 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/2020041600253820200516230306/https://www.space.com/19156-exocomets-alien-solar-systems.html |archive-date=16 AprilMei 2020 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref><ref name="Beust1990">{{cite journal |bibcode=1990A&A...236..202B |title=The Beta Pictoris circumstellar disk. X – Numerical simulations of infalling evaporating bodies |last1=Beust |first1=H. |last2=Lagrange-Henri |first2=A.M. |last3=Vidal-Madjar |first3=A. |last4=Ferlet |first4=R. |volume=236 |year=1990 |pages=202-216 |journal=Astronomy and Astrophysics (ISSN 0004-6361)}}</ref> Altesaam 10 sulke eksokomeetstelsels is sedertdien waargeneem danksy die [[Spektraallyn|absorpsiespektrum]] wat geskep word deur die groot gaswolke wat deur komete uitgestraal word wanneer hulle naby hul ster verbybeweeg.<ref name="berk" /><ref name="Space-20130107" />
 
== Wentelbaaneienskappe ==
[[Lêer:Comet Kohoutek orbit p391.svg|duimnael|240px|Die wentelbane van Komeet Kohoutek (rooi) en die Aarde (blou), wat die hoë [[Eksentrisiteit (sterrekunde)|eksentrisiteit]] van die komeet se wentelbaan wys asook sy spoed terwyl dit naby die Son is.]]
Die meeste komete is klein Sonnestelsel-liggame met ’n lang elliptiese wentelbaan wat maak dat hulle vir ’n kort ruk naby die Son kom en dan vir ’n lang ruk ver weg na die buitenste deel van die Sonnestelsel beweeg.<ref>{{cite web |url=http://www.st-andrews.ac.uk/~bds2/ltsn/ljm/JAVA/COMETORB/COMET.HTM |title=The Orbit of a Comet |publisher=University of St Andrews |access-date=1 September 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/2020041021425520200511193150/https://www.st-andrews.ac.uk/~bds2/ltsn/ljm/JAVA/COMETORB/COMET.HTM |archive-date=1011 AprilMei 2020 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Komete word dikwels geklassifiseer volgens die lengte van hul wentelperiodes: hoe langer die periode, hoe meer uitgerek is die [[ellips]].
 
=== Kort periode ===
Periodieke of kortperiodekomete is dié met ’n wentelperiode van minder as 200 jaar.<ref>{{cite web |url=http://amazing-space.stsci.edu/glossary/def.php.s=topic_comets |title=Short-Period Comet |publisher=Amazing Space |access-date=31 Julie 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20150919193443/http://amazing-space.stsci.edu:80/glossary/def.php.s=topic_comets |archive-date=19 September 2015 |url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> Hulle wentel gewoonlik op die vlak van die [[Sonnebaan|ekliptika]] in dieselfde rigting as die planete.<ref>{{cite book |url=http://books.google.co.uk/books?id=Ox5hCOc9A2AC&pg=PA117#v=onepage&q&f=false |page=117 |title=Our Cosmic Origins: From the Big Bang to the Emergence of Life and Intelligence |isbn=978-0-521-79480-0 |last=Delsemme |first=Armand H. |year=2001}}</ref> Hulle is gewoonlik tydens hul [[Apside|afelium]] in die buitenste wyke van die Sonnestelsel waar die buitenste vier planete ([[Jupiter (planeet)|Jupiter]] en verder) voorkom; die afelium van Halley se Komeet is byvoorbeeld net buite die wentelbaan van Neptunus. Komete waarvan die afelium naby ’n groot planeet se wentelbaan is, word sy "familie" genoem.<ref name="Wilson1909">{{cite journal |last=Wilson |first=H. C. |title=The Comet Families of Saturn, Uranus and Neptune |journal=Popular Astronomy |volume=17 |pages=629–633 |year=1909 |bibcode=1909PA.....17..629W}}</ref> Sulke families ontstaan vermoedelik wanneer die planeet ’n voorheen langperiodekomeet in ’n korter wentelbaan aantrek.<ref>{{cite web |url=http://www.uwgb.edu/dutchs/PLANETS/Comets.HTM |title=Comets |first=Steven |last=Dutch |publisher=Natural and Applied Sciences, University of Wisconsin |access-date=31 Julie 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20170105023514/http://www.uwgb.edu/dutchs/PLANETS/Comets.HTM |archive-date=5 Januarie 2017 |url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> Jupiter is die planeet wat die meeste komete beïnvloed omdat sy massa meer as dubbel dié van al die ander planete saam is.
 
Die ander uiterste is komete soos Encke se Komeet, waarvan die wentelbaan nie eens tot by dié van Jupiter strek nie; hulle is bekend as "Encketipe-komete". Kortperiodekomete met wentelperiodes van minder as 20 jaar en lae hellings (tot 30º) word "Jupiterfamilie-komete" genoem.<ref>{{cite web |url=http://www.dtm.ciw.edu/users/sheppard/satellites/jf.html |title=The Jupiter Family Comets |publisher=Department of Terrestrial Magnetism Carnegie Institution of Washington |access-date=11 Augustus 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20120601081851/http://www.dtm.ciw.edu/users/sheppard/satellites/jf.html |archive-date=1 Junie 2012 |url-status=dead|df=dmy-all}}</ref><ref name="britastro">{{cite web |url=http://www.britastro.org/projectalcock/Comets%20where%20are%20they.htm |title=Comets – where are they ? |date=6 November 2012 |publisher=British Astronomical Association |accessdateaccess-date=11 Augustus 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20170513053931/http://www.britastro.org:80/projectalcock/Comets%20where%20are%20they.htm |archive-date=13 Mei 2017 |url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> Dié soos Halley, met wentelperiodes van tussen 20 en 200 jaar en hellings van nul tot meer as 90º, word "Halleytipe-komete" genoem.<ref name="Morbidelli2006">{{cite journal |doi=10.1007/s11214-008-9405-5 |title=Dynamical Origin of Comets and Their Reservoirs |year=2008 |last1=Duncan |first1=Martin J. |journal=Space Science Reviews |volume=138 |pages=109|bibcode = 2008SSRv..138..109D }}</ref><ref name="jewitt2002">{{cite journal |doi=10.1086/338692 |title=From Kuiper Belt Object to Cometary Nucleus: The Missing Ultrared Matter |year=2002 |last1=Jewitt |first1=David C. |journal=The Astronomical Journal |volume=123 |issue=2 |pages=1039|bibcode = 2002AJ....123.1039J }}</ref> Tot in 2013 is net 72 Halleytipe-komete waargeneem in vergelyking met 470 Jupiterfamilie-komete.<ref name="yfernandez">{{cite web |title=List of Jupiter-Family and Halley-Family Comets |url=http://www.physics.ucf.edu/~yfernandez/cometlist.html |date=16 Julie 2013 |publisher=University of Central Florida: Physics |access-date=31 Julie 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/2020041021434420200511193219/https://physics.ucf.edu/~yfernandez/cometlist.html |archive-date=1011 AprilMei 2020 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref>
 
Onlangs ontdekte "hoofgordelkomete" vorm ’n aparte klas; hulle wentel in meer [[sirkel]]vormige bane in die [[asteroïdegordel]].<ref>{{cite web |last=Reddy |first=Francis |title=New comet class in Earth's backyard |url=http://www.astronomy.com/sitecore/content/Home/News-Observing/News/2006/04/New%20comet%20class%20in%20Earths%20backyard.aspx?sc_lang=en |work=Astronomy |date=3 April 2006 |accessdate=31 Julie 2013}}</ref>
Lyn 115:
Langperiodekomete het uiters [[Eksentrisiteit (sterrekunde)|eksentriese]] wentelbane en periodes van tussen 200 en duisende of selfs miljoene jare. Komete soos West en C/1999 F1 kan [[Apside|apoapside-afstande]] van byna 70&nbsp;000&nbsp;AE hê en wentelperiodes wat op sowat 6&nbsp;miljoen jaar geraam word.
 
’n Eksentrisiteit van groter as 1 (wat ’n ontsnappingsbaan veroorsaak) wanneer dit naby sy [[Apside|perihelium]] is, beteken nie noodwendig die komeet sal die Sonnestelsel verlaat nie.<ref name="Elenin2011">{{cite web |url=http://spaceobs.org/en/2011/03/07/vliyanie-planet-gigantov-na-orbitu-komety-c2010-x1-elenin/ |title=Influence of giant planets on the orbit of comet C/2010 X1 |first=Leonid |last=Elenin |date=7 Maart 2011 |access-date=11 Augustus 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/2020041021432520200511193248/http://spaceobs.org/en/2011/03/07/vliyanie-planet-gigantov-na-orbitu-komety-c2010-x1-elenin/ |archive-date=1011 AprilMei 2020 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> So het [[Komeet McNaught]] ’n heliosentriese oskulerende eksentrisiteit van 1,000019 gehad toe dit sy perihelium in Januarie 2007 bereik het, maar dit is gebonde aan die Son met ’n wentelperiode van rofweg 92&nbsp;600 jaar omdat die eksentrisiteit tot minder as 1 afneem wanneer dit verder weg van die Son beweeg. Komete wat uit die Sonnestelsel gewerp word deurdat hulle naby groot planete verbybeweeg het, word nie meer beskou asof hulle ’n "periode" het nie.
 
Geen komete met ’n eksentrisiteit van veel meer as 1 is al waargeneem nie, en daar is dus geen bevestigde waarnemings van komete wat dalk hul oorsprong buite die Sonnestelsel het nie. Komeet C/1980 E1 het ’n wentelperiode van rofweg 7,1&nbsp;miljoen jaar gehad voor sy perihelium in 1982, maar toe hy in 1980 naby Jupiter was, het dié planeet hom laat versnel en dit het ’n eksentrisiteit van 1,057 bereik, die grootste van enige bekende hiperboliese (nie-periodieke) komeet.<ref name="C/1980E1-jpl">{{cite web |date=1986-12-02 last obs |title=JPL Small-Body Database Browser: C/1980 E1 (Bowell) |url=http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=1980E1 |access-date=13 Augustus 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/2020041021434720200511193307/https://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=1980E1 |archive-date=1011 AprilMei 2020 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref>
 
=== Verlore komete ===
Lyn 135:
Jupiterfamilie-komete het ’n aktiewe leeftyd van sowat 10&nbsp;000 jaar of ~1&nbsp;000 omwentelings, terwyl langperiodekomete gouer verdoof. Net 10% van die langperiodekomete oorleef meer as 50 omwentelings en net 1% meer as 2&nbsp;000 omwentelings.<ref name="dormant" /> Eindelik verdamp al die vlugtige materiale in ’n komeet se kern en dit word ’n klein, donker stuk rots wat soos ’n [[asteroïde]] kan lyk.<ref>{{cite web |last=Lyzenga |first=Greg |title=If comets melt, why do they seem to last for long periods of time |url=http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=if-comets-melt-why-do-the |work=Scientific American |date=16 November 1998 |access-date=13 Augustus 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20130703180239/http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=if-comets-melt-why-do-the |archive-date=3 Julie 2013 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Sommige asteroïdes in elliptiese wentelbane is nou geïdentifiseer as verdoofde komete.<ref>{{cite journal |bibcode=2002aste.conf..669W |url=http://www.boulder.swri.edu/~hal/PDF/asteroids3.pdf |title=Evolution of Comets into Asteroids |last1=Bottke Jr |first1=William F. |last2=Levison |first2=Harold F. |year=2002 |pages=669 |journal=Asteroids III}}</ref>
 
Die kern van sommige komete kan baie bros wees en van hulle is al waargeneem wat disintegreer of opbreek.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/2153650.stm |title=Astronomers see comet break-up |date=26 Julie 2002 |work=BBC News |last=Whitehouse |first=David |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20040704174028/http://news.bbc.co.uk:80/1/hi/sci/tech/2153650.stm |archive-date=4 Julie 2004 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Dit sluit in 3D/Biela in 1846, [[Shoemaker-Levy 9]] in 1992<ref name="shoemaker">{{cite web |title=Comet Shoemaker-Levy Background |publisher=JPL |url=http://www2.jpl.nasa.gov/sl9/background.html |access-date=16 Augustus 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200229005228/https://www2.jpl.nasa.gov/sl9/background.html |archive-date=29 Februarie 2020 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> en 73P/Schwassmann–Wachmann van 1995 tot 2006.<ref name="spitzer2006">{{cite web |date=10 Mei 2006 |title=Spitzer Telescope Sees Trail of Comet Crumbs |last=Whitney |first=Clavin |url=http://www.spitzer.caltech.edu/news/239-ssc2006-13-Spitzer-Telescope-Sees-Trail-of-Comet-Crumbs |access-date=16 Augustus 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/2019100108003120191028222536/http://www.spitzer.caltech.edu:80/news/239-ssc2006-13-Spitzer-Telescope-Sees-Trail-of-Comet-Crumbs |archive-date=128 Oktober 2019 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Die Griekse historikus [[Ephorus]] het berig dat ’n komeet so lank terug as die winter van 372–373&nbsp;v.C. opgebreek het.<ref name="great">{{cite web |title=Great Comets in History |first=Donald K. |last=Yeomans |publisher=JPL |url=http://ssd.jpl.nasa.gov/?great_comets |date=April 2007 |access-date=16 Augustus 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200411090045/https://ssd.jpl.nasa.gov/?great_comets |archive-date=11 April 2020 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Dit kan gebeur weens termiese stres, interne gasdruk of ’n botsing.<ref name="split">{{cite journal |bibcode=2004come.book..301B |url=http://www.lpi.usra.edu/books/CometsII/7011.pdf |title=Split comets |author1=Boehnhardt |first1=H. |year=2004 |pages=301 |journal=Comets II}}</ref>
 
Die komete 42P/Neujmin en 53P/Van Biesbroeck lyk soos dele wat van een komeet oorgebly het. Albei het in Januarie 1850 redelik naby aan Jupiter gekom, en hul wentelbane was voor 1850 byna identies.<ref name="DPS35">{{cite journal |bibcode=2003DPS....35.4705P |title=Are Comets 42P/Neujmin 3 and 53P/Van Biesbroeck Parts of one Comet? |last1=Pittichova |first1=Jand |last2=Meech |first2=Karen J. |last3=Valsecchi |first3=Giovanni B. |last4=Pittich |first4=Eduard M. |volume=35 |year=2003 |pages=1011 |journal=American Astronomical Society}}</ref>
Lyn 150:
Verskillende metodes is die afgelope twee eeue gebruik om name aan komete te gee. Voor ’n sistematiese naamgewingsproses aanvaar is, het komete hul name op verskeie maniere gekry. Voor die vroeë 20ste eeu het die meeste name bloot verwys na die jaar waarin dit verskyn het, soms met bykomende byvoeglike naamwoorde vir besonder helder komete; dus die "Groot Komeet van 1680", die "Groot Komeet van 1882" en die "Groot Januarie-komeet van 1910".
 
Nadat [[Edmund Halley]] bewys het die komete van 1531, 1607 en 1682 is dieselfde voorwerp en sy terugkeer in 1759 korrek voorspel het, het dit bekend geword as Halley se Komeet.<ref>{{cite web |last=Ridpath |first=Ian |authorlink=Ian Ridpath |title=Halley and his Comet |url=http://www.ianridpath.com/halley/halley4.htm |work=A brief history of Halley's Comet |date=3 Julie 2008 |access-date=14 Augustus 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/2020041021442420191115064301/http://www.ianridpath.com:80/halley/halley4.htm |archive-date=1015 AprilNovember 20202019 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Net so is die tweede en die derde periodieke komeet wat ontdek is, Encke se Komeet<ref name="KronkEncke">{{cite web |last=Kronk |first=Gary W. |title=2P/Encke |url=http://cometography.com/pcomets/002p.html |work=Gary W. Kronk's Cometography |accessdate=14 Augustus 2013}}</ref> en Biela se Komeet,<ref name="KronkBiela">{{cite web |last=Kronk |first=Gary W. |title=3D/Biela|url=http://cometography.com/pcomets/003d.html |work=Gary W. Kronk's Cometography |accessdate=14 Augustus 2013}}</ref> genoem na die sterrekundiges wat hul wentelbane korrek bereken het eerder as die oorspronklike ontdekkers. Later is periodieke komete genoem na hul ontdekkers, maar komete wat net een keer verskyn het, is steeds genoem na die jaar van hul verskyning.
 
In die vroeë 20ste eeu het dit algemene gebruik geword om komete na hul ontdekkers te noem. ’n Komeet kan na tot drie onafhanklike ontdekkers genoem word. In onlangse jare is talle komete ontdek deur instrumente wat deur groot spanne sterrekundiges gehanteer word, en in dié geval word die komete na die instrument genoem. Komeet IRAS-Araki-Alcock is onafhanklik ontdek deur die Infrarooi Satelliet (IRAS) en die amateur-sterrekundiges Genichi Araki en George Alcock. In die verlede is ’n nommer by die naam gevoeg as ’n paar komete deur dieselfde individu, groep of span ontdek is (maar net vir periodieke komete); dus Komeet Shoemaker-Levy 1-9. Vandag is dit onprakties vanweë die groot aantal komete wat sekere instrumente ontdek en geen poging word aangewend om elke komeet ’n unieke naam te gee nie. Komete se sistematiese name word eerder gebruik om verwarring te voorkom.
 
Tot 1994 het komete eers ’n voorlopige naam gekry wat bestaan het uit die jaar waarin dit ontdek is, gevolg deur ’n kleinletter om die volgorde van sy ontdekking in daardie jaar aan te dui. Komeet 1969i (Bennett) was byvoorbeeld die 9de komeet wat in 1969 ontdek is. Nadat die komeet sy [[Apside|perihelium]] bereik het en sy wentelbaan bepaal is, het dit ’n permanente naam gekry volgens die jaar van sy perihelium, gevolg deur ’n Romeinse getal om aan te dui in watter volgorde hy daardie jaar sy perihelium bereik het. Komeet 1969i het byvoorbeeld Komeet 1970 II geword (dit was die tweede komeet wat in 1970 sy perihelium bereik het).<ref name="arnett">{{cite web |last=Arnett |first=B. |title=&thinsp;'Official' Astronomical Names |url=http://www.nineplanets.org/names.html |publisher=Internasionale Astronomiese Unie |date=14 Januarie 2000 |access-date=5 Maart 2006 |language=el |archive-url=https://web.archive.org/web/20190731014443/http://nineplanets.org:80/names.html |archive-date=31 Julie 2019 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref>
|last=Arnett |first=B.
|title=&thinsp;'Official' Astronomical Names
|url=http://www.nineplanets.org/names.html
|publisher=Internasionale Astronomiese Unie
|date=14 Januarie 2000
|accessdate=2006-03-05
}}</ref>
 
’n Toename in die ontdekking van komete het dié metode onprakties gemaak, en in 1994 het die [[Internasionale Astronomiese Unie]] ’n nuwe metode van naamgewing aanvaar. Komete word nou genoem na die jaar van hul ontdekking, gevolg deur ’n letter wat dui op die halfmaand van die ontdekking en ’n nommer wat dui op die volgorde van die ontdekking (’n soortgelyke stelsel word vir asteroïdes gebruik). Die vierde komeet wat in die tweede helfte van Februarie 2006 ontdek is, sal byvoorbeeld die naam 2006&nbsp;D4 kry. Voorvoegsels word ook bygevoeg om die aard van die komeet aan te dui:
* P/ is ’n periodieke komeet (met ’n wentelperiode van korter as 200 jaar of as bewyse bestaan van meer as een waarneming van sy perihelium).<ref name="non-periodic">{{cite web |title=Cometary Designation System |publisher=Minor Planet Center |url=http://www.minorplanetcenter.net/iau/lists/CometResolution.html |access-date=3 Julie 2011 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/2020041021445220200511193406/https://minorplanetcenter.net//iau/lists/CometResolution.html |archive-date=1011 AprilMei 2020 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref>
* C/ is ’n nie-periodieke komeet (een wat nie aan bogenoemde vereistes voldoen nie).
* X/ is ’n komeet waarvoor geen betroubare wentelbaan bereken kon word nie (gewoonlik historiese komete).
Line 177 ⟶ 170:
=== Vroeë studies ===
[[Lêer:Tapestry of bayeux10.jpg|duimnael|240px|upright=0.95|Halley se Komeet het in 1066 verskyn by die Slag van Hastings (Bayeux-tapisserie).]]
Uit vroeë bronne, soos [[China|Chinese]] orakelbene, is dit bekend dat die mens millenniums lank al komeetverskynings waarneem.<ref>{{cite web |url=http://www.lib.cam.ac.uk/mulu/oracle.html |title=Chinese Oracle Bones |publisher=Cambridge University Library |access-date=14 Augustus 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190705200345/http://www.lib.cam.ac.uk:80/mulu/oracle.html |archive-date=5 Julie 2019 |url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> Tot die 16de eeu is komete beskou as voorbodes van die dood van konings of adellikes, of tekens van rampe wat kom of selfs aanvalle deur hemelse wesens op aardbewoners.<ref>{{cite web |last=Ridpath |first=Ian |title=Comet lore |url=http://www.ianridpath.com/halley/halley1.htm |work=A brief history of Halley's Comet |date=8 Julie 2008 |access-date=14 Augustus 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/2020041021384720200511192816/http://www.ianridpath.com/halley/halley1.htm |archive-date=1011 AprilMei 2020 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref><ref>{{harvnb|Sagan|Druyan|1997|p=14}}</ref>
 
Toe Halley se Komeet in 1066 verskyn, het [[Willem I van Engeland|Willem, die Hertog van Normandië]], dit as ’n teken beskou om [[Engeland]] binne te val. Terselfdertyd het [[Harold Godwinson|koning Harold II]] dit as ’n voorbode beskou dat sy bewind tot ’n val sou kom. Met die [[Slag van Hastings]] het Willem Harold verslaan en Willem I van Engeland geword.
Line 200 ⟶ 193:
Daar word steeds gedebatteer oor hoeveel ys in ’n komeet is. In 2001 het [[Nasa]] se Deep Space 1-span hoëresolusiefoto's van die oppervlak van Komeet Borrelly geneem. Hulle het aangekondig dat Borrelly ’n droë oppervlak het met duidelike strome materiaal. Die feit dat komete water- en ander ys bevat, het dr. Laurence Soderblom van die VS Geologiese Opname tot die gevolgtrekking laat kom dat die ys onder die kors weggesteek is "omdat die oppervlak deur die Son se hitte uitgedroog is of miskien omdat die baie donker, roetagtige materiaal op die oppervlak enige tekens van oppervlak-ys bedek".<ref>{{cite web |title=NASA Spacecraft Finds Comet Has Hot, Dry Surface |url=http://www.jpl.nasa.gov/releases/2002/release_2002_80.html |publisher=JPL |date=5 April 2002 |access-date=22 Augustus 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190503004657/https://www.jpl.nasa.gov/releases/2002/release_2002_80.html |archive-date=3 Mei 2019 |url-status=dead|df=dmy-all}}</ref>
 
In Julie 2005 het die Deep Impact-ondersoektuig ’n krater in Komeet Tempel 1 geblaas om sy binnekant te bestudeer. Dit het gelyk of die meeste van die komeet se ys onder die oppervlak lê en dat dit die strome verdampende water in die koma voed.<ref>{{cite web |title=NASA's 'Deep Impact' Team Reports First Evidence of Cometary Ice |url=http://www.brown.edu/Administration/News_Bureau/2005-06/05-072.html |publisher=Brown University |date=2 Februarie 2006 |access-date=22 Augustus 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/2020041021401920200511192848/https://www.brown.edu/Administration/News_Bureau/2005-06/05-072.html |archive-date=1011 AprilMei 2020 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Die tuig is hernoem tot EPOXI en het op 4 November verby Komeet Hartley 2 gevlieg.
 
Die Stardust-ruimtetuig het in Januarie 2004 deeltjies van die koma van Komeet Wild 2 versamel en twee jaar later monsters teruggebring na die Aarde. Claudia Alexander, ’n wetenskaplike van Nasa se Jet Propulsion Laboratory wat al lank komete bestudeer, het aan ''space.com'' gesê hoe verbaas sy is oor die hoeveelheid strome, hul voorkoms aan die donker en die ligte kant van die komeet, hul vermoë om groot stukke rots van die oppervlak af te lig en die feit dat Komeet Wild 2 nie ’n losse verbinding van afval is nie.<ref>{{cite web |first=R. R. |last=Britt |title=Strange Comet Unlike Anything Known |url=http://www.space.com/scienceastronomy/stardust_results_040617.html |publisher=Space.com |date=17 Junie 2004 |access-date=5 Maart 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20100814162403/http://www.space.com:80/scienceastronomy/stardust_results_040617.html |archive-date=14 Augustus 2010 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref>
|first=R. R. |last=Britt
|title=Strange Comet Unlike Anything Known
|url=http://www.space.com/scienceastronomy/stardust_results_040617.html
|publisher=Space.com
|date=17 June 2004
|accessdate=2006-03-05
|archiveurl=http://web.archive.org/web/20040622054240/http://www.space.com/scienceastronomy/stardust_results_040617.html|archivedate=2004-06-22}}</ref>
 
Meer onlangse data van die Stardust-sending het gewys materiaal wat uit die stert van Wild 2 verkry is, is kristalagtig en kon net "in vuur" gevorm gewees het.<ref>{{cite news |last=Rincon |first=P. |title=Comets 'are born of fire and ice'&thinsp; |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/4801968.stm |publisher=BBC News |date=14 Maart 2006 |access-date=27 April 2009 |location=London |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200511192857/http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/4801968.stm |archive-date=11 Mei 2020 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web |last=Malik |first=T. |title=NASA's Stardust Comet Samples Contain Minerals Born in Fire |url=http://www.space.com/scienceastronomy/060313_stardust_update.html |publisher=Space.com |date=13 Maart 2006 |access-date=27 April 2009 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20100528044654/http://www.space.com:80/scienceastronomy/060313_stardust_update.html |archive-date=28 Mei 2010 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Hoewel komete in die buitenste Sonnestelsel gevorm word, het die vermenging van materiaal in die vroeë vorming van die Sonnestelsel vermoedelik materiaal deur die [[protoplanetêre skyf]] versprei,<ref>{{cite journal |doi=10.1038/nature03088 |title=The building blocks of planets within the 'terrestrial' region of protoplanetary disks |year=2004 |last1=Van Boekel |first1=R. |last2=Min |first2=M. |last3=Leinert |first3=Ch. |last4=Waters |first4=L.B.F.M. |last5=Richichi |first5=A. |last6=Chesneau |first6=O. |last7=Dominik |first7=C. |last8=Jaffe |first8=W. |last9=Dutrey |first9=A. |last10=Graser |first10=U. |last11=Henning |first11=Th. |last12=De Jong |first12=J. |last13=Köhler |first13=R. |last14=De Koter |first14=A. |last15=Lopez |first15=B. |last16=Malbet |first16=F. |last17=Morel |first17=S. |last18=Paresce |first18=F. |last19=Perrin |first19=G. |last20=Preibisch |first20=Th. |last21=Przygodda |first21=F. |last22=Schöller |first22=M. |last23=Wittkowski |first23=M. |journal=Nature |volume=432 |issue=7016 |pages=479–82 |pmid=15565147|bibcode = 2004Natur.432..479V }}</ref> en daarom bevat komete ook kristalagtige korrels wat in die warm binneste Sonnestelsel gevorm het. Boonop het die materiaal gewys "komeetstof lyk soos asteroïde-materiale".<ref>{{cite web▼
Meer onlangse data van die Stardust-sending het gewys materiaal wat uit die stert van Wild 2 verkry is, is kristalagtig en kon net "in vuur" gevorm gewees het.<ref>{{cite news
|last=Rincon |first=P.
|title=Comets 'are born of fire and ice'&thinsp;
|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/4801968.stm
|publisher=BBC News
|date=14 Maart 2006
|accessdate=2009-04-27 | location=London}}</ref><ref>{{cite web
|last=Malik |first=T.
|title=NASA's Stardust Comet Samples Contain Minerals Born in Fire
|url=http://www.space.com/scienceastronomy/060313_stardust_update.html
|publisher=Space.com
|date=13 Maart 2006
|accessdate=2009-04-27
▲}}</ref> Hoewel komete in die buitenste Sonnestelsel gevorm word, het die vermenging van materiaal in die vroeë vorming van die Sonnestelsel vermoedelik materiaal deur die [[protoplanetêre skyf]] versprei,<ref>{{cite journal |doi=10.1038/nature03088 |title=The building blocks of planets within the 'terrestrial' region of protoplanetary disks |year=2004 |last1=Van Boekel |first1=R. |last2=Min |first2=M. |last3=Leinert |first3=Ch. |last4=Waters |first4=L.B.F.M. |last5=Richichi |first5=A. |last6=Chesneau |first6=O. |last7=Dominik |first7=C. |last8=Jaffe |first8=W. |last9=Dutrey |first9=A. |last10=Graser |first10=U. |last11=Henning |first11=Th. |last12=De Jong |first12=J. |last13=Köhler |first13=R. |last14=De Koter |first14=A. |last15=Lopez |first15=B. |last16=Malbet |first16=F. |last17=Morel |first17=S. |last18=Paresce |first18=F. |last19=Perrin |first19=G. |last20=Preibisch |first20=Th. |last21=Przygodda |first21=F. |last22=Schöller |first22=M. |last23=Wittkowski |first23=M. |journal=Nature |volume=432 |issue=7016 |pages=479–82 |pmid=15565147|bibcode = 2004Natur.432..479V }}</ref> en daarom bevat komete ook kristalagtige korrels wat in die warm binneste Sonnestelsel gevorm het. Boonop het die materiaal gewys "komeetstof lyk soos asteroïde-materiale".<ref>{{cite web
|title=Stardust comet dust resembles asteroid materials
|url=https://publicaffairs.llnl.gov/news/news_releases/2008/NR-08-01-05.html
Line 230 ⟶ 203:
|date=24 Januarie 2008
|accessdate=2009-04-27
}}</ref> Dit het wetenskaplikes genoop om weer te dink oor die aard van komete en hoe hulle van asteroïdes verskil.<ref>{{cite web |last=Dunham |first=W. |title=Dust samples prompt rethink about comets |url=http://www.reuters.com/article/scienceNews/idUSN2537011620080126?sp=true |publisher=Reuters |date=25 Januarie 2008 |access-date=27 Desember 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20090110031523/http://www.reuters.com:80/article/scienceNews/idUSN2537011620080126?sp=true |archive-date=10 Januarie 2009 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref>
|last=Dunham |first=W.
|title=Dust samples prompt rethink about comets
|url=http://www.reuters.com/article/scienceNews/idUSN2537011620080126?sp=true
|publisher=Reuters
|date=25 Januarie 2008
|accessdate=2008-12-27
}}</ref>
 
In April 2011 het wetenskaplikes van die Universiteit van [[Arizona]] bewyse ontdek dat daar vloeibare water in Wild&nbsp;2 is. Hulle het yster- en kopersulfiedminerale gevind wat in die teenwoordigheid van water gevorm moes gewees het. Dié ontdekking weerspreek die bestaande idee dat komete nooit warm genoeg word om hul ys te smelt nie.<ref>{{cite web |last=LeBlanc |first=Cecile |title=Evidence for liquid water on the surface of Comet Wild-2 |url=http://earthsky.org/space/evidence-for-liquid-water-on-the-surface-of-comet-wild-2 |access-date=7 April 2011 |date=7 April 2011 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/2020041021395220200511192917/https://earthsky.org/space/evidence-for-liquid-water-on-the-surface-of-comet-wild-2 |archive-date=1011 AprilMei 2020 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref>
 
Toekomstige ruimtesendings sal die mens ’n beter begrip gee van waaruit komete bestaan. Die Europese Rosetta-ondersoektuig is tans op pad na Komeet Churyumov-Gerasimenko; in 2014 sal dit om die komeet wentel en ’n klein landingstuig op sy oppervlak plaas.{{-}}
Line 295 ⟶ 261:
 
=== Groot komete ===
Sowat een keer in ’n dekade word ’n komeet so helder dat dit duidelik van die Aarde af gesien kan word. Sulke komete word "groot komete" genoem.<ref name="great" /> Lank gelede het helder komete die mens dikwels met histerie en paniek gevul en hulle is as slegte tekens beskou. Meer onlangs, tydens die verskyning van Halley se Komeet in 1910, het die Aarde deur die komeet se stert beweeg en ’n koerantberig het die vrees laat ontstaan dat giftige [[siaangas]] in die stert miljoene mense kan vergiftig.<ref>{{cite web |last=Ridpath |first=Ian |title=Awaiting the Comet |work=A brief history of Halley's Comet |url=http://www.ianridpath.com/halley/halley11.htm |date=3 Julie 2008 |access-date=15 Augustus 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/2020041021445620200503180935/http://www.ianridpath.com/halley/halley11.htm |archive-date=103 AprilMei 2020 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Die verskyning van Komeet Hale-Bopp het in 1997 gelei tot die massaselfmoord van die sekte [[Heaven's Gate]].<ref>{{cite news |first=B. Drummond |last=Ayres Jr |title=Families Learning of 39 Cultists Who Died Willingly |url=http://www.nytimes.com/1997/03/29/us/families-learning-of-39-cultists-who-died-willingly.html |work=New York Times |date=29 Maart 1997 |access-date=20 Augustus 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/2019100911151320200420205651/https://www.nytimes.com/1997/03/29/us/families-learning-of-39-cultists-who-died-willingly.html |archive-date=920 OktoberApril 20192020 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref>
 
Dit is moeilik om te voorspel of ’n komeet ’n groot komeet gaan wees omdat baie faktore die helderheid daarvan kan beïnvloed. In die algemeen is die kans groot dat ’n komeet ’n groot komeet kan wees as dit ’n groot en aktiewe kern het, naby die Son sal verbybeweeg en nie soos van die Aarde af gesien, deur die Son verberg sal word as dit op sy helderste is nie. Tog het Komeet Kohoutek in 1973 aan al die kriteria voldoen en daar is verwag dit sou skouspelagtig wees, maar dit was nie. Minder is verwag van Komeet West, wat drie jaar later verskyn het, en toe was dit ’n uiters indrukwekkende komeet.<ref>{{cite web |last=Kronk |first=Gary W. |title=C/1975 V1 (West) |url=http://cometography.com/lcomets/1975v1.html |work=Gary W. Kronk's Cometography |accessdate=2006-03-05}}</ref>
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/wiki/Komeet"