Akteur: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Geskep deur die bladsy "Actor" te vertaal |
k Nog 'n rekenaarvertaalde artikel met klomp basiese foute |
||
Lyn 1:
[[Lêer:Antoine_Watteau_-_Actors_from_the_Comédie_Française_-_WGA25475.jpg|duimnael|Die akteurs van die Comédie-Française, {{Circa|1720}}.]]
'n '''Akteur''' is 'n persoon wat 'n karakter uitbeeld in 'n uitvoering (ook '''aktrise'''; [[Akteur|sien hieronder]]).<ref>"The dramatic world can be extended to include the 'author', the 'audience' and even the 'theatre'; but these remain 'possible' surrogates, not the 'actual' referents as such" (Elam 1980, 110).</ref> Die akteur doen die uitvoering "in die vlees" in die tradisionele medium van die [[teater]] of in die moderne media soos [[Rolprent|film]], [[radio]] en [[televisie]]. Die ooreenstemmende Griekse term is ὑποκριτής (hupokritḗs), letterlik "die een wat antwoorde".<ref name="hypocrite">{{Cite web|url=http://oxforddictionaries.com/definition/english/actor?q=actor|title=Definition of actor}}</ref> Die kuns lê in die akteur se interpretasie van die karakter wat uitgebeeld word en in sy toneelspel. Die woord rol, wat verwys na die akteur se interpretasie van 'n karakter, verwys na die rolle papiere wat gebruik was in teaters. Interpretasie van 'n rol, geskied selfs as die akteur "homself speel", in sommige eksperimentele teaterstukke.
Voorheen, in [[antieke Griekeland]], [[Antieke Rome|Rome]], die [[Middeleeue|Middeleeuse wêreld]], en in die tyd van [[William Shakespeare]], kon net mans akteurs wees en vroue se rolle is oor die algemeen gespeel deur mans of seuns.<ref name="Neziroski 2003">{{Cite web|url=http://csmt.uchicago.edu/glossary2004/narrativelyricdrama.htm|title=narrative, lyric, drama|last=Neziroski|first=Lirim|year=2003|website=Theories of Media :: Keywords Glossary :: multimedia|publisher=University of Chicago|access-date=2009-03-14|quote=For example, until the late 1600s, audiences were opposed to seeing women on stage, because of the belief stage performance reduced them to the status of showgirls and prostitutes. Even Shakespeare's plays were performed by boys dressed in drag.}}</ref> Terwyl Antieke Rome later vroue toegelaat het om rolle te vertolk, het hulle slegs klein dele gekry om te praat. Die [[commedia dell'arte]] van [[Italië]] het egter professionele vroue toegelaat om deel te wees van uitvoerings: Lucrezia Di Siena, wie se naam op 'n kontrak van akteurs is van [[10 Oktober]] [[1564]], word gereken as die eerste Italiaanse aktrise, met Vincenza Armani en Barbara Flaminia as die eerste primadonnas, en is die eerste goed gedokumenteerde aktrises in Italië (en [[Europa]]).
▲Voorheen, in [[antieke Griekeland]], [[Antieke Rome|Rome]], die [[Middeleeue|Middeleeuse wêreld]], en in die tyd van [[William Shakespeare]], kon net mans akteurs wees en vroue se rolle is oor die algemeen gespeel deur mans of seuns.<ref name="Neziroski 2003">{{Cite web|url=http://csmt.uchicago.edu/glossary2004/narrativelyricdrama.htm|title=narrative, lyric, drama|last=Neziroski|first=Lirim|year=2003|website=Theories of Media :: Keywords Glossary :: multimedia|publisher=University of Chicago|access-date=2009-03-14|quote=For example, until the late 1600s, audiences were opposed to seeing women on stage, because of the belief stage performance reduced them to the status of showgirls and prostitutes. Even Shakespeare's plays were performed by boys dressed in drag.}}</ref> Terwyl Antieke Rome later vroue toegelaat het om rolle te vertolk, het hulle slegs klein dele gekry om te praat. Die [[commedia dell'arte]] van [[Italië]] het egter professionele vroue toegelaat om deel te wees van uitvoerings: Lucrezia Di Siena, wie se naam op 'n kontrak van akteurs is van [[10 Oktober]] [[1564]], word gereken as die eerste Italiaanse aktrise, met Vincenza Armani en Barbara Flaminia as die eerste primadonnas, en is die eerste goed gedokumenteerde aktrises in Italië (en [[Europa]]). <ref name="auto">Giacomo Oreglia (2002). Commedia dell'arte. Ordfront. {{ISBN|91-7324-602-6}}</ref> Nadat die Engelse Herstel van [[1660]], het vroue begin om te verskyn op die verhoog in [[Engeland]]. In moderne tye, veral in die pantomime en 'n paar operas, het vroue soms die rolle van seuns of jong mans gespeel.<ref name="PDF">{{Cite web|url=http://www.s-sj.org/pdfs/St-Dusinberre-web.pdf|title=Boys Becoming Women in Shakespeare's Plays|last=JULIET DUSINBERRE|website=S-sj.org\accessdate=22 October 2017}}</ref>
== Geskiedenis ==
Line 12 ⟶ 10:
In die Vroeë Middeleeue het kerke in Europa begin om gedramatiseerde weergawes van Bybelse gebeure op te voer. Deur die middel van die 11de eeu het liturgiese drama versprei van Rusland na [[Skandinawië]] na [[Italië]]. Die <nowiki><i>Feast of Fools</i></nowiki> het die ontwikkeling van komedie aangemoedig. In die Laat Middeleeue is opvoering in 127 dorpe vervaardig. Hierdie opvoerings het dikwels [[komedie]] bevat, met akteurs wat duiwels, skurke en narre gespeel het.<ref>Brockett and Hildy (2003, 86)</ref> Die meerderheid van die akteurs in hierdie opvoerings, was van die plaaslike inwoners. Amateur kunstenaars was slegs manlik in [[Engeland]], maar ander lande het al vroulike kunstenaars gehad.
Daar was verskeie sekulêre opvoerings tydens die Middeleeue, waarvan die vroegste ''The Play of the Greenwood'', deur Adam de la Halle in 1276 is. Dit bevat satiriese tonele en ander volksmateriaal soos feetjies en bonatuurlike gebeure. Die klug genre het ook gewild begin raak na die 13de eeu. Teen die einde van die Laat Middeleue, het professionele akteurs in Engeland en Europa na vore begin tree. [[Richard III van Engeland|Richard III]] en [[Hendrik VII van Engeland|Henry VII]] het beide klein groepe akteurs bestuur. Aan die begin van die 16de eeu, het [[Commedia dell'arte]] geselskappe improvisasie opvoerings regoor Europa gedoen vir 'n paar eeue lank. Commedia dell'arte was 'n akteur-gesentreerde teater, wat min natuurskoon en baie min rekwisiete benodig het. Opvoerings was los raamwerke, wat situasies, komplikasies en die uitkoms omtrent 'n aksie uitgebeeld het, rondom hierdie strukture het akteurs geïmproviseer. Die uitvoerings het gewoonlik bestaan uit 'n groep van 13 tot 14 akteurs, en in meeste gevalle het akteurs in die wins gedeel gelykstaande aan die grootte van hul rolle wat hulle vertolk het.
Line 23 ⟶ 19:
Die ontwikkeling van die teater en geleenthede vir akteurs het opgehou toe die Puriteinse opposisie van daardie stadium opvoerings in Londen verbied het. Puriteine het teater as immoreel beskou. Die heropening van teaters in 1660 het 'n herlewing in Engelse teater meegbring, Engelse komedies is geskryf en opgevoer in die Herstel tydperk van 1160 - 1710 en is in geheel beskryf as "Herstel komedie"/"verligtingskomedie". Hierdie komedie is berug vir sy [[Menslike seksuele gedrag|seksuele]] ondertone. Op hierdie punt is vroue toegelaat om vir die eerste keer te verskyn op die verhoog, maar slegs vir vroulike rolle. Hierdie tydperk het die eerste professionele aktrises meegebring asook die opkoms van die eerste beroemde akteurs.
=== Die 19de eeu ===
[[Lêer:Henry_Irving_Vanity_Fair.jpg|duimnael|Henry Irving in ''The Bels'', 1874
In die 19de eeu is die negatiewe reputasie van akteurs grootliks omgekeer en hulle is vereer en toneelspel het 'n gewilde beroep en kuns geword. Die koms van die akteur as 'n beroemde persoon, het gemaak dat gehore na opvoerings gaan kyk om hul "gunsteling sterre" te sien. Akteurs se bestuurders, wat hul eie maatskappy gestig het, moes ook nou omsien na die vervaardiging en finansiering van produksies.<ref>James Eli Adams, ed., ''Encyclopedia of the Victorian era'' (2004) 1:2-3.</ref> Indien 'n maatskappy suksesvol was, het hulle 'n permanente kliëntebasis gehad wat na die produksies kom kyk het. Hulle kon ook hul gehore vergroot deur landswyd te toer en om 'n reeks bekende opvoerings te doen, soos dié wat deur Shakespeare geskryf is. Die koerante, private klubs, kroeë en koffiewinkels het gegons oor die nuutste produksies en sterre. Henry Irving (1838 - 1905) was die mees suksesvolle bestuurder onder die Britse akteurs.<ref>George Rowell, ''Theatre in the Age of Irving'' (Rowman & Littlefield, 1981).</ref> Irving was bekend vir sy Shakespeare rolle en vir sodanige innovasies soos om die ouditorium se ligte af te skakel om die fokus op die akteurs te plaas. Sy geselskap het regoor Brittanje getoer, asook Europa en die Verenigde State van Amerika, waar talentvolle akteurs gehore bekoor het. In 1895 is geselskap ook in hoër kringe van die Britse samelewing aanvaar.
=== 20ste eeu ===
[[Lêer:The_Shubert_Theatre00.jpg|duimnael|'n Plakkaat vir 'n opvoering by die Shubert Teater.
Teen die vroeë 20ste eeu het die ekonomie dit toegelaat om groot skaalse produksies te begin lewer. Dit was moeilik om mense te vind wat goed was in beide regie en teaterbestuur, daarom is die twee verantwoordelikhede van mekaar geskei en aan individuele persone toegeken. Groter bedrae geld was nodig om met produksies te begin toer, die oplossing hiervoor was 'n kettingreeks teaters op te rig, soos onder ander Theatrical Syndicate, Edward Laurillard en veral The Shubert Organization. Deur vir toeriste vertonings te bied in groot stede, moes die produksies vir lang tye aaneen vertoon, veral met musiek blyspele. In hierdie tyd het dit selfs nog meer noodsaaklik geraak om 'n bekende akteur aan 'n produksie se titel te koppel.<ref>Foster Hirsch, ''The Boys from Syracuse: The Shuberts' Theatrical Empire'' (Cooper Square Press, 2000).</ref>
== Tegnieke ==
* Klassieke toneelspel is 'n filosofie van spel wat integreer met die uitdrukking van die liggaam, stem, verbeelding, verpersoonliking, improvisasie, eksterne stimuli en teksanalise. Dit is gebaseer op die teorieë en stelsel van klassieke akteurs en regiseurs, insluitend Konstantin Stanislavski en Michel Saint-Denis.
* In die Stanislavski-stelsel, ook bekend as Stanislavski se metode, neem akteurs hul eie gevoelens en ervarings om die egtheid van die karakter te weerspieël. Akteurs sit hulself in die gedagtegang van die karakter en soek vir ooreenkomste tussen hulself en die karakter om 'n ware uitbeelding van die karakter weer te gee.
Line 57 ⟶ 50:
Om 'n akteur te laat aantrek soos die teenoorgestelde geslag vir 'n komiese effek, is deel van die tradisie van [[Opera buffa|komiese teater]] en film. Die meeste van Shakespeare se komedies sluit gevalle in van openlike [[kruiskleding]], soos Francis Flute in ''[[A Midsummer Night's Dream]]''. Die fliek ''A Funny Thing Happened on the Way to the Forum'' met [[Jack Gilford]] waar hy soos 'n jong bruid aangetrek is, is nog 'n voorbeeld. [[Tony Curtis]] en [[Jack Lemmon]] se karakters het in die [[Billy Wilder]] film, ''Some Like It Hot'', soos vroue aangetrek om van bendelede te ontsnap. Kruiskleding is iets wat gereeld gebruik is in meeste van die ''Carry On'' films. [[Dustin Hoffman]] en [[Robin Williams]] het elk in komiese treffer film verskyn (''Tootsie'' en ''Mrs. Doubtfire'', onderskeidelik) waar hulle in meeste van die tonele soos vroue geklee is.
Soms word die kwessie verder gekompliseer, byvoorbeeld wanneer 'n vrou die rol van 'n vrou vertolk wat soos 'n man aantrek - wat haarself dan voordoen as 'n man, soos [[Julie Andrews]] in die ''Victor/Victoria'', of [[Gwyneth Paltrow]] in ''Shakespeare in Love''. In ''It's Pat: The Movie'', weet die kyker nooit wat die geslag van die deurslaggewende karakters, Pat en Chris (gespeel deur [[Julia Sweeney]] en [[Dave Foley]]) is nie. Net so, in die bogenoemde voorbeeld van ''The Marriage of Figaro'', is daar 'n toneel waar Cherubino ('n manlike karakter vertolk deur 'n vrou) aangetrek is soos 'n vrou; die ander karakters in die toneel is bewus van een vlak van geslagsomruiling, maar die gehoor is van twee vlakke bewus.
'n Paar moderne rolle word gespeel deur iemand van die teenoorgestelde geslag om vloeibaarheid van die geslag te beklemtoon. Edna Turnblad in ''Hairspray'' is gespeel deur [[Divine|Devine]] in die oorspronklike 1988-film, [[Harvey Fierstein]] in die Broadway-musiekblyspel, en [[John Travolta]] in die 2007 fliek musiekblyspel. [[Eddie Redmayne]] was genomineer vir 'n [[Oscar]] vir die spel van Lili Elbe ('n trans vrou) in 2015 vir ''The Danish Girl''.<ref>Andrea Mandell, ''[https://www.usatoday.com/story/life/movies/2015/12/20/eddie-redmayne-oscar-journey-the-danish-girl/77263744/ Can Eddie Redmayne nab Oscar No. 2?]'', December 20, 2015, ''[[USA Today]]''</ref>
Line 67 ⟶ 58:
In teenstelling met die Antieke Griekse teater het Antieke Romeinse teater vroulike kunstenaars toegelaat om te speel. Terwyl die meerderheid van hulle selde in sprekende rolle was, maar eerder vir dans, daar was min aktrises in Rome wat gebruik is vir sprekende rolle. Diegene wat rykdom, roem en erkenning vir hul kuns gekry het, soos die Eucharis, Dionysia, Galeria Copiola en Fabia Arete, het ook hul eie gilde, ''Sociae Mimae'', gestig. <ref>Pat Easterling, Edith Hall: ''[https://books.google.se/books?id=vWzdX7Yqq7MC&pg=PA301&lpg=PA301&dq=bassilla+actress+ancient&source=bl&ots=X8iWcXkGt8&sig=ACfU3U38pMTl5m7M_sj-r4KvgXXUjx6G0Q&hl=sv&sa=X&ved=2ahUKEwj2odnG3szlAhXks4sKHXD6AdkQ6AEwDXoECAgQAQ#v=onepage&q=bassilla%20actress%20ancient&f=false Greek and Roman Actors: Aspects of an Ancient Profession]''</ref>
Hoewel vroue in Engeland tot en met die tweede helfte van die 17de eeu nie op die verhoog verskyn het nie, was hulle wel in opvoerings betrokke in [[Italië]], [[Spanje]] en [[Frankryk]] laat in die [[16de eeu]]. Lucrezia Di Siena, wie se naam op 'n akteurskontrak in [[Rome]] aangeteken is vanaf 10 Oktober 1564, word na verwys as die eerste Italiaanse aktrise en Vincenza Armani en Barbara Flaminia was die eerste primadonnas en die eerste gedokumenteerde aktrises in Italië (en Europa).
Ná 1660 in [[Koninkryk van Engeland|Engeland]], toe vroue op die verhoog begin verskyn het, is die terme ''akteur'' of ''aktrise'' aanvanklik gebruik uitruilbare rolle van vroulike kunstenaars, maar later via Franse invloed het die term ''aktrice'' [[aktrise]] geword en is gebruik as die term om na vroulike kunstenaars in teater en film te verwys. Die [[etimologie]] is 'n eenvoudige afleiding uit ''akteur'' . Wanneer daar na groepe of 'n groep kunstenaars verwys word van beide geslagte, word die term ''akteurs'' gebruik.<ref name="theguardian.com">{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/theobserver/2011/sep/25/readers-editor-actor-or-actress|title=The readers' editor on... Actor or actress?|last=Pritchard|first=Stephen|date=24 September 2011|website=Theguardian.com|access-date=22 October 2017}}</ref>
Line 87 ⟶ 78:
=== In film ===
==== Stil films ====
Vanaf 1894 tot die einde van die 1920's, was films sonder klank. Akteurs in stil films moes met hul liggaamstaal en gesigsuitdrukkings alle emosies en reaksies beklemtoon sodat die gehoor 'n beter begrip kon vorm van wat in die toneel uitgebeeld word. Die melodramatiese spel was ook gewortel in teater, waar bewegings groot en sigbaar moes wees. Vaudeville-teater was 'n gewilde oorsprong van baie Amerikaanse stil film akteurs. Die deurdringende teenwoordigheid van verhoog akteurs het gelei tot regiseur, [[Marshall Neilan]], se uitbarsting in 1917: "hoe gouer die verhoog akteurs wat by film aangekom het, padgee, hoe beter sal dit wees vir films." In ander gevalle het regiseure soos John Griffith Wray weer vereis dat akteurs lewensgrootte bewegings moet maak om 'n klem te plaas op uitdrukkings. Teen 1914 het dit aan die lig gekom dat Amerikaanse kykers eerder natuurlike tonele op die skerm wil sien.{{Sfn|brownlow|1968}}
Line 99 ⟶ 89:
==== Die koms van klank in film ====
Film akteurs moet gewoond wees aan 'n kamera voor hulle<ref>{{Cite web|url=http://www.ace-your-audition.com/auditions-for-film.html|title=Auditions for Film: Movie Acting Tips and Techniques|website=Ace-your-audition.com|access-date=22 October 2017}}</ref>en moet hul posisie kan inneem. Hierdie posisie is gemerk op die vloer met band en dit is waar die maksimum lig en kamera fokus gaan wees. Film akteurs moet ook weet hoe om goed voor te berei vir oudisies, wat gewoonlik 'n gedeelte uit die teks is.
In teenstelling met teater akteurs, wat karakters ontwikkel om te herhaal vir gehore, is daar 'n gebrek aan kontinuïeit by film akteurs, omdat tonele nie noodwendig opeenvolgend geskiet word nie, dus moet die film akteur se karakter reeds ten volle ontwikkel wees.<ref name="infoplease.com">{{Cite web|url=http://www.infoplease.com/cig/movies-flicks-film/film-acting-vs-theater-acting.html|title=Movies and Film|publisher=infoplease.com}}</ref>
Line 109 ⟶ 98:
- Gereelde reeks rol: die hoof groep akteurs is deel van 'n permanente groep.
- Herhalende rolle: die akteurs is gebind tot 'n kontrak met 'n sekere aantal episodes in 'n reeks.
- Mede-ster rolle: dit is 'n klein rol wat gewoonlik slegs in een episode is.
- Gas rol: dit is 'n groter rol as 'n mede-ster rol en die karakter is gewoonlik die sentrale fokus van die episode.
=== In die radio ===
Line 122 ⟶ 107:
Radiodramas het gewildheid bereik binne 'n dekade van sy aanvanklike ontwikkeling in die 1920's. Teen die 1940's was dit 'n toonaangewende internasionale gewilde vorm van vermaak. Met die koms van die televisie in die 1950's, het radiodramas wel van sy gewildheid verloor, in sommige lande het dit nooit groot gehore betrek nie.
Vanaf [[2011]] het radiodramas die minimale teenwoordigheid in die Verenigde State van Amerika. Baie van die Amerikaanse radiodramas is beperk tot heruitsendings of [[Podsending|''podcasts'']] van vorige dekades. Ander lande het weer 'n suksesvolle luisteraarsgetal, byvoorbeeld [[BBC]] vervaardig en saai honderde nuwe radiodramas uit elke jaar op ''Radio 3, Radio 4'' en ''Radio 4 Extra''.
== Verwysings ==
Line 131 ⟶ 114:
=== Bronne ===
* Csapo, Eric, en William J. Slater. 1994. ''Die Konteks van die Antieke Drama. '' Ann Arbor: Die U van Michigan P. {{ISBN|0-472-08275-2}}.
* Elam, Keir. 1980. ''Die [[Semiotiek]] van die Teater en Drama''. Nuwe Aksent Ser. Londen en New York: Methuen. {{ISBN|0-416-72060-9}}[[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/0-416-72060-9|0-416-72060-9]].
Line 137 ⟶ 119:
== Verdere leesstof ==
* ''<nowiki/>'n Akteur se Werk'' deur Constantin Stanislavski
* ''<nowiki/>'n Droom van Passie: Die Ontwikkeling van die Metode'' deur [[Lee Strasberg]] (Pluim Boeke, {{ISBN|0-452-26198-8}}, 1990)
Line 146 ⟶ 127:
== Eksterne skakels ==
* [http://www.sag.org/ Screen Actors Guild (SAG)]: 'n unie verteenwoordig Verenigde state van film-en TV-akteurs.
* [http://www.actorsequity.org/ Akteurs " Equity Association (AEA)]: 'n unie verteenwoordig Verenigde state van teater akteurs en stadium bestuurders.
Line 152 ⟶ 132:
* [http://www.equity.org.uk/ Die britse Akteurs se Aandele]: 'n vakbond verteenwoordig BRITSE kunstenaars, insluitend akteurs, sangers, dansers, choreograwe, stadium bestuurders, teater direkteure en ontwerpers, verskeidenheid en die sirkus kunstenaars, televisie-en radio-aanbieders, loop-op en die ondersteuning van die kunstenaars, stunt kunstenaars en direkteure en teater veg direkteure.
* [http://www.alliance.org.au Media Vermaak & Kuns Alliansie]: 'n Australiese/Nieu-Seeland vakbond wat almal in die media, vermaak, sport, en kunste nywerhede.
[[Kategorie:Vermaaklikheidsbedryf]]
| |||