Sita: Verskil tussen weergawes

'''Sita''' was die [[skuilnaam]] van S.S.'''Sara Susanna Bosman''' (10 Junie 1898, [[Potchefstroom]] –10– 10 Mei 1987, [[Bronkhorstspruit]]), [[Afrikaans]]e [[skrywer]] van kinderverhale, jeugverhale, dramas en romans. Sy is ook verantwoordelik vir die opstel van die [[Bosman]]- en De Kock-familieregisters.<ref>Esat: http://esat.sun.ac.za/index.php/Sita</ref>

Sara Susanna (Sita) Bosman was die oudste van ses susters en is op 10 Junie 1898 op die ou [[Voortrekkers|Voortrekker]]-erfplaas Hoogekraal naby [[Potchefstroom]] gebore. Hier vloei die waters van die [[Mooirivier (Vaal)|Mooirivier]] en die [[Vaalrivier]] ineen. Haar pa was die onderwyser en boer Lourens Dirk Cornelis (Louw) Bosman en haar ma was Elizabeth Johanna Maria Pienaar. Haar susters is Abelina Jacoba, Lourensa Elizabeth, Gertruida Aletta, Elizabeth Johanna Maria en Anna Debora.<ref>Geni: https://www.geni.com/people/Sara-Susanna-Sita-de-Kock/6000000034106841236</ref> Sita is gebore twee jaar nadat die [[runderpes]] die [[Oranje-Vrystaat|Vrystaatse]] en [[Zuid-Afrikaansche Republiek|Transvaalse]] boere verarm het en hulle groot getalle vee aan die siekte moes afstaan. Verarm deur hierdie swaar terugslae, moes baie boere van meet af ’n bestaan probeer maak.

==== Anglo Boereoorlog ====→

Hulle was skaars weer op die been toe die [[Anglo-Boereoorlog]] uitbreek. Haar vader sluit hom by die [[Boeremag|Boeremagte]] aan onder generaal Cronjé en hy neem deel aan verskillende veldslae, onder andere [[Slag van Magersfontein|Magersfontein]]. Ná die [[Slag van Paardeberg]] word hy saam met Cronjé en sy burgers gevange geneem en na [[St. Helena]] verban. Voor die oorlog was hy reeds ’n onderwyser en hy het sy studie in ballingskap voortgesit en sy matrikulasie-eksamen op St. Helena afgelê.

Sita word saam met haar moeder gevange geneem en word eers aangehou in die [[konsentrasiekamp]] op Vyfhoek naby Potchefstroom. Later is hulle op steenkooltrokke na die konsentrasiekamp Merebank in [[Natal (kolonie)|Natal]] geneem. Met hulle terugkoms op die plaas was daar niks nie, slegs puinhope. ’n Buurman maak van die verbrande sinkplate wat op die werf rondgelê het ’n skerm teen een van die mure wat nog gestaan het. Dit was vir eers hulle woning. Sita se vader het geweier om die eed van getrouheid aan [[Engeland]] te onderteken en kom dus eers lank na die ander burgers tuis. Hy bou ’n buitehuis van rou kleimure, waar die gesin bly tot die groot plaaswoning voltooi is toe Sita reeds ses jaar oud was. Die tweede suster is gebore toe Sita vyf jaar oud was en daarna nog vier ander susters. Die jongste suster is op sewejarige ouderdom oorlede en die tweede jongste, Bets, is later met die bekende beeldhouer [[Coert Steynberg]] getroud.

Op hulle plaas Hoogekraal word ’n plaasskool opgerig, waar Sita se oupa en later haar pa skoolmeester is. Onder die Milner-bewind is Engelse onderwyseresse uit [[Engeland]] na [[Suid-Afrika]] gebring en ’n Miss Moore en daarna ’n Miss White hou ook op Hoogekraal skool. Nie een van die twee kon ’n woord Afrikaans praat of verstaan nie, met die gevolg dat hierdie plattelandse kinders ’n deeglike onderrig in Engels ontvang het. Sita se pa se grootste belangstelling was [[musiek]] en van kleins af word gereelde musiekaande by hulle huis gehou. Hierdie belangstelling het regdeur Sita se lewe ’n impak op haar en haar gesin en vind neerslag in die werk wat sy en later haar kinders doen. Haar hoërskoolopleiding ontvang sy aan die Girls High School op Potchefstroom en sy behaal dan in 1921 die [[Baccalaureus artium|B.A.-graad]] aan die [[Noordwes-Universiteit|Potchefstroomse Universiteitskollege]]. Deur privaatstudie behaal sy deur die ''Vere Stent College of Journalism and Short Story Writing'' ’n diploma in [[joernalistiek]] en ’n diploma in [[Kortverhaal|kortverhaalskryf]]. Sy lees van kleinsaf alles wat sy in die hande kan kry, so -ook ''[[Die Brandwag]]'' en veral die kinderrubriek van ''[[Tannie (skrywer)|Tannie]] van'' Die''die Brandwag'' wat van haar briefies publiseer. Sy trou op 26 Maart 1921 met die onderwyser Arend Josias de Kock en hulle het twee seuns, die bekende radio-omroeper, musikant en hoof van die Transvaalse Raad vir die Uitvoerende Kunste ([[TRUK]]) Bosman de Kock en Silvan de Kock.

Die meeste van haar lewe bring sy deur in die Potchefstroom-omgewing, waar haar man vir veertig jaar onderwys gee en hulle op die plaas Wilgeboom bly. Na haar huwelik verrig Sita allerhande los werkies om ekstra geld in te bring. Sy boer met hoenders en varke, word verkoopsagent vir stoomkastrolle en radiotoestelle, maak hoede en rokke en verkoop blomme, blomplantjies, saad, bolle en groente. Haar skryfwerk sorg egter vir die meeste van haar inkomste. Met die verhuising van ''[[Die Vaderland]]'' vanaf [[Pretoria]] na [[Johannesburg]] word sy aangestel om die kinderdeel van die jeugblad waar te neem. Vanaf 1936 tot 1947 behartig sy ook ''Die touleiertjies'', die kinderrubriek in ''[[Die Brandwag]]''. Daarna is sy vir ’n jaar redaktrise van die kinderdeel van ''Boerebelange'', terwyl sy ook op die redaksie van ''Avontuur'' dien. Sy reis baie en besoek meer as 25 lande. In 1948 onderneem sy ’n uitgebreide reis van vyf maande deur [[Europa]] en besoek onder andere die [[Britse eilandeEilande]], [[Nederland]], [[Frankryk]], [[Switserland]], [[België]], [[Italië]] en dan verder noord die [[Skandinawië|Skandinawiese]] lande [[Swede]], [[Denemarke]], [[Finland]], [[Lapland]] en [[Noorweë]]. In [[Engeland]] maak sy by die [[BBC]] ’n nadere studie van die radiowese en doen ook deeltydse werk vir hierdie organisasie, terwyl sy in Europa veral ondersoek instel na die leefwyse van die mense op die platteland. Sy bring ook besoeke aan [[Suid-Amerika]], waar sy [[Argentinië]], [[Uruguay]] en [[Brasilië]] verken, terwyl sy ook reis deur [[Israel]] en die [[Midde -Ooste]]. In die [[Verre Ooste]] besoek sy lande soos [[Singapoer]], [[Hongkong]], [[Japan]], Sjina[[China]], [[Indonesië]] en [[Bali]] en in [[Afrika]] doen sy ook by [[Suidwes-Afrika]], [[Rhodesië]] en [[Zambië]] aan.

Na aftrede verhuis sy en haar man na die Suidkus van Natal, waar hy aangestel word as Afrikaans -onderwyser aan die Kingsway High School in [[Amanzimtoti]] en Sita privaatlesse in Afrikaans gee. Na drie jaar verhuis hulle na [[Pretoria]], waarna hulle op Donkerhoek bly en hulle dan op [[Bronkhorstspruit]] vestig. Teen die einde van haar lewe trek sy saam met haar man by die Ons Herberg-tehuis vir bejaardes op die dorp in. Sy is op 10 Mei 1987 op Bronkhorstspruit aan [[hartversaking]] oorlede.<ref>Anoniem. ''Sita oorlede ná siekbed''. Die Vaderland, 11 Mei 1987.</ref><ref>Anoniem. ''Sita (88) in Transvaal oorlede''. Die Burger, 12 Mei 1987.</ref>

Nog voordat Sita kon lees en skryf begin sy reeds stories opmaak, wat sy dan aan almal wat wou luister, vertel. Terwyl sy op [[laerskool]] is, verskyn die eerste ''Die Brandwag'' en ''[[Tannie (skrywer)|Tannie]] van die Brandwag'' skryf vir die kinders briefies daarin en plaas en beantwoord briefies van die kinders. Sita bestook Tannie met briefies, waarvan ’n aantal geplaas word. Intussen skryf sy kort-kort [[Drama|toneelstukkies]] wat sy en haar maatjies opvoer as hulle konsert hou in die groot [[Populier|populierbos]] van haar ouma se tuin. Sy skryf in hierdie tyd ook reeds verhaaltjies in [[Engels]]. Toe Sita ongeveer elf jaar oud was, wen sy ’n prys vir ’n opstel oor ''Ou Bles'', hulle hond wat in die oorlog dood is. Later is die stukkie opgeneem in ’n bundel modelopstelle. Daarna wen sy nog baie pryse vir haar opstelle. Op twaalfjarige ouderdom skryf sy reeds ’n Engelse [[roman]], ’n stroperige liefdesverhaal, maar sy vernietig later die manuskrip. Haar skrywersloopbaan begin egter eers in erns toe ’n skets van haar op 24 Maart 1924 in ''Die Huisvrou'' gepubliseer word, waarna hulle ook haar vervolgverhaal ''Die gebed van ’n moeder'' (onder die skuilnaam X) plaas. In 1925 wen sy die Kersverhaalwedstryd van hierdie tydskrif. Later publiseer sy ook in ''[[Huisgenoot|Die Huisgenoot]]'', ''[[Die BoervrouBoerevrou]]'', ''[[Die Brandwag]]'' en ''[[Rooi Rose]]''. Met die geld wat sy vir hierdie verhale kry, koop sy haar eerste [[tikmasjien]].

Dit is veral met haar jeugverhale wat sy ’n groot bydrae tot die [[Afrikaanse letterkunde]] maak. Haar grootste verdienste as jeugskrywer is haar vermoë om die diepste innerlike van die kind en die jongmens te verstaan en weer te gee in ’n taal wat uit die volksmond kom en by die jeug afgeluister is. In haar werk beskryf sy haar herinneringe en die Afrikaner tradisies[[Afrikaners|Afrikanertradisies]] met liefde en fyn aanvoeling vir die jeug se behoeftes. ''En toe die prins kom: ’n verhaal van ’n Afrikaanse Aspoestertjie'' is haar eerste [[novelle]], wat ten spyte van die lomp titel goed ontvang word.

In ''Bakvissies: ’n Kosskoolverhaal vir dogters'' moet Stella die ouerhuis verlaat om [[Koshuis|kosskool]] toe te gaan, waar die verhaal eindig met die matriekafskeid en sy as jong dame die toekoms tegemoet staar. Sita skryf ook ’n kosskoolverhaal vir seuns met die titel ''Groentjies: Kaskenades op ’n seunskosskool''.

''Janette, die dogter wat nie ’n dame wou word nie'' is die verhaal van Janette wat nie meer ’n ma het nie en dan vir afronding na haar tante in die stad gestuur word. Sy pas eers moeilik aan, kom nie met haar tante oor die weg nie en begaan vele sosiale flaters, wat op vermaaklike wyse beskryf word. Later maak sy tog vriende, leer die nodige sosiale kunsies aan en kan met haar broers herenig word. Hierdie boek verskyn eers as vervolgverhaal in ''[[Die Vaderland]]'' en word later in ’n toneelstuk en radiovervolgverhaal omskep.

''Uit juffrou se dagboek'' is die verhaal van ’n nuwe onderwyseres (juffrou Bleriot) op ’n eenman plaasskooltjie, waar haar vernuf en deursettingsvermoë tot die uiterste beproef word deur die omstandighede en die agterlike, ondervoede kinders en dom-astrante ouers. Sita slaag daarin om werklike lewe in die karakters te blaas. Sy verhaal op geestige wyse die manewales van die skoolkinders en die juffrou se ontluikende romanse met ’n ryk boerseun, wat na ’n konvensionele misverstand goed op dreef kom. Hierdie verhaal verskyn aanvanklik as vervolgverhaal in ''[[Huisgenoot|Die Huisgenoot]]'' en word later as ’n radioverhaal en ook ’n toneelstuk verwerk. Die keurkommissie vir die toekenning van die [[Hertzogprys]] vir 1936 sonder dit uit as verdienstelike werk. ''Juffrou op reis'' is die opvolgboek waarin Juffrou se wittebroodsreis na [[Engeland]] en [[Skotland]] beskryf word. Onder die titel ''Juffrou die bruidjie'' is dit ook eers as vervolgverhaal in ''Die Huisgenoot'' gepubliseer.

''Fleurig en keurig'' is ’n keur uit Sita se briewe aan haar maats, terwyl ''Speurder Ella'' ’n avontuurverhaal is vir die jeug. ''Bennie-Boet'' se verhaal gee gestalte aan die universele probleem van die begripsgaping tussen kinders en ouers en die seer wat daaruit spruit. Bennie is ’n kunstige seun wat ontuis voel in die boerderygemeenskap en daarna verlang om deur sy pa, die ruwe Karel Kruger, aanvaar te word. Bennie se ma is dood toe hy nog baie klein was en sy pa beskou sý wil en behoeftes as algemeen-geldend. Hy is teleurgesteld oor Bennie se tingerigheid en het nie geduld met sy belangeloosheid by die boerdery nie en weier ook dat hy na standerd ses verder studeer. Wanneer hy die beeld wat Bennie gemaak het, vernietig, bereik die verhouding tussen pa en seun breekpunt en Bennie loop weg. Hierdie boek is verwerk tot ’n verhoogstuk, oor die [[radio]] uitgesaai en ook in ’n [[rolprent]] omskep.

Die ''Mientjie''-reeks beeld die plaaslewe nostalgies uit en beskryf die vakansies wat Mientjie, Spikkels en Klaas op die plaas deurbring en die avonture wat hulle dan beleef. Die problematiek van die saambestaan van [[Wit mense|wit]] en [[Swart mense|swart]] op die plaas word reeds in hierdie reeks aangeroer. Hierdie reeks bestaan uit ''Mientjie die meisiekind'', ''Mientjie en die grotman'', ''Mientjie en die aapmens'', ''Mientjie en die tokkelossie'' en ''Mientjie en'' ''die geheime wapen''. Later kom ''Die Spookhuisspookhuis'' ook by, wat eers oor die radio in die program ''Jongspanateljee'' van die Afrikaanse Diens van die [[Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie|SAUK]] voorgelees is.

Die [[Scheepersprys vir Jeugliteratuur|Scheepers-prys vir jeuglektuur]] word in 1960 deur die [[Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns|Akademie]] aan haar toegeken vir al haar jeugboeke, in die besonder ''Uit juffrou se dagboek'', ''Juffrou op reis'', ''Bennie-Boet'', ''Janette'', ''Outa Fransie en ander verhale'', ''Rollie-Pollie en die glimlagfeetjies'', ''Mientjie die meisiekind'', ''Mientjie en die grotman'', ''Mientjie en die aapmens'', ''Mientjie en die tokkelossie'' en ''Mientjie en'' ''die geheime wapen''.