Eugène Marais: Verskil tussen weergawes

Na skool keer hy in die winter van 1887 na Boshof terug en bly weer by sy broer Charles. Sy suster Lizzie se man Emil pleeg egter weens finansiële probleme [[selfmoord]] terwyl Lizzie haar veertiende kind verwag. Hy keer dan laat in 1887 saam met haar en haar jongste kinders terug na Pretoria, waar hy aanvanklik weer by sy ouerhuis inwoon. Eers word hy prokureursklerk by die firma Kuranda & Marais (sy broer Melt se firma). Daarna is hy vanaf 1888 joernalis<ref>Esaach: [http://www.esaach.org.za/index.php?title=Marais,_Eug%C3%83%C2%A8ne_Nielen Esaach]</ref> by die ''Transvaal Advertiser'', waarin hy later die parlementêre rubriek ''Glimpses'' ''from the hoekie'' behartig. Die redakteur in hierdie tyd is dr. John Scoble en Eugène se broer Hennie werk ook hier. By hierdie twee leer hy die beginsels van joernalistiek soos dit in daardie dae bedryf is. In 1889 kom hy vir die eerste keer in botsing met die regering wanneer hy die opmerkings rapporteer van die voorsitter van die parlement, B.H. Klopper, wat hy in ’n private gesprek maak. Klopper onderneem volgens hierdie opmerking om teenstanders van die konsessiebeleid kort te vat. Eugène word uit die persbank in die parlement verbied, waarna hy die verrigtinge uit die openbare banke rapporteer en sy rubriek se naam verander na ''Glimpses from the benches''.

Reeds in 1892, nadat hy skaars mondig geword het, begin hy met die gebruik van morfien, waarskynlik as gevolg van ooreising en spanning in sy joernalistieke werk. Hoewel hy telkemale vir behandeling gaan en tyd in inrigtings deurbring om van hierdie verslawing ontslae te raak, beïnvloed dit hom die res van sy lewe.<ref>Quo Vadis Southern Africa: [http://www.quovadis-southern-africa.co.za/content/11/4219/en/eugene-marais-lawyer-naturalist-poet-and-author-south-africa.html Quo Vadis Southern Africa]</ref> Ook in 1892 word hy toegelaat as ’n lid van die [[Vrymesselary|Vrymesselaarsbeweging]] en ag hierdie gebeurtenis so belangrik dat hy dit in sy [[Bybel]] aanteken. Na sy toelating tot die beweging in Maart van hierdie jaar vorder hy in Julie tot Metgesel en in Augustus tot Meester. In 1893 ontmoet hy vir Aletta (Lettie) Beyers, ’n kleinniggie van die latere generaal [[Christiaan Frederik Beyers|Christiaan Beyers]]. Sy woon in Natal en sy kom in Pretoria by haar niggie Lenie Boshof kuier, wat met Melt Marais (Eugène se broer) getroud is. In Augustus [[1894]] tree hy dan in Natal in die huwelik met Lettie, maar elf maande later (op 17 Julie 1895) sterf sy aan kraamkoors na die geboorte van hulle seun (Eugène Charles Gerard Marais) op 8 Julie 1895. Marais se suster Sophie Ueckerman neem die versorging van die baba oor en neem hom as haar eie aan. Uit meegevoel vir sy lot en dié van sy vriend, die landmeter Christiaan Vlok, wie se vrou ook in hierdie tyd kort na geboorte van ’n kind aan kraamkoors oorlede is, samel inwoners van Pretoria geld in om die twee wewenaars op ’n bootreis na [[Mauritius]] te stuur. Binne die volgende vyftien maande hierna sterf albei Marais se ouers ook.

In sy boek ''Donker stroom: Eugène Marais en die Anglo-Boereoorlog'' toon [[Carel van der Merwe]] aan dat daar sekere diskrepansies bestaan tussen die beeld wat Marais voorgehou het van sy lojaliteit aan die Transvaal en sy essensiële pro-Britse gesindheid in hierdie tyd.<ref>http://www.netwerk24.com/Stemme/Profiele/carel-van-der-merwe-oor-eugene-marais-lojale-verset-nie-verraad-20160220</ref> In ’n indringende ondersoek na sy bewegings voor, tydens en net na die [[Anglo-Boereoorlog]] toon Van der Merwe aan dat Marais in hierdie jare steeds ’n belangrike rol aan die politieke en joernalistieke front speel. Van der Merwe se boek maak veral ’n groot bydrae met die ontdekking van verskeie dokumente wat vorige aannames oor Marais se handelinge en beweegredes omverwerp. Marais se afsku aan die korrupte Transvaalse regering beïnvloed in hierdie tyd steeds sy algemene houding en hy word in Londen ’n Britse burger. Hy ontmoet vir Joseph Chamberlain, die Britse minister van kolonies, waarna hy in ’n lang memorandum aan Chamberlain voorstelle maak oor hoe die Engelse die krygsgevangenes op [[Sri Lanka|Ceylon]] en [[Sint Helena|St. Helena]] behoort te behandel, asook hoe om Transvaal na die oorlog te regeer. Sy vriend Percy Fitzpatrick se boek, ''The Transvaal from within'', vertaal hy tydens sy verblyf in Londen in Nederlands. Hierdie boek stel die Uitlanders se saak en verskaf hulle redes vir die onafwendbaarheid van die oorlog. Die doel met die vertaling was om die boek onder die bittereinders te versprei en sodoende vredesluiting te bespoedig. Marais vorder egter so stadig met die vertaling dat dit eers na afloop van die oorlog gepubliseer is. Ná sy terugkeer na Suid-Afrika raak Marais bevriend met lord [[Alfred Milner]] en skryf ’n aantal artikels in ''Land en Volk'' waarin hy Milner se verengelsingsbeleid vir die skole ondersteun. Ten spyte hiervan beskou Van der Merwe Marais nie as ’n verraaier nie, maar as ’n realis en [[Patriotisme|patriot]], wat alles in sy vermoë gedoen het om die oorlog te voorkom en tydens die oorlog weer opgetree het om vrede te bewerkstellig.<ref>Van der Merwe, Carel Netwerk24: [http://www.netwerk24.com/Stemme/Profiele/carel-van-der-merwe-oor-eugene-marais-lojale-verset-nie-verraad-20160220 Van der Merwe, Carel Netwerk24]</ref> Uit hierdie aksies kan afgelei word dat Marais in wese ’n onafhanklike en buitestaander was, wat sy eie gevolgtrekkings gemaak het oor wat hom te doen staan.

Hoewel Eugène die bestuur van die koerant feitlik geheel en al aan die redakteurs oorlaat, werk hy tog in die begin van [[1905]] saam met Gustav Preller in die veldtog vir Afrikaans. Hy publiseer van sy Afrikaanse gedigte in die koerant (onder andere ''Die smid'' en ''Piet van Snaar'', beide onder die skuilnaam Klaas Vakie) terwyl ''Winternag'' in Preller se ''De Volkstem'' verskyn. ’n Aantal hoofartikels in ''Land en Volk'' word ook aan Afrikaans gewy. In 1903 skryf Eugène ’n regsboek aangaande ''Deeds Office Practice of the Transvaal'', wat deur die ''Land en Volk'' se drukkery gepubliseer word.<ref>Marais, Johan Lodewyk Die Burger: [http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2006/11/17/BJ/10/beeldwyser.html Marais, Johan Lodewyk Die Burger]</ref>

In 1905 verkoop hy ''Land en Volk'' en praktiseer daarna as advokaat in Pretoria. Charlie Pienaar trou in hierdie tyd met Louise, wat Eugène se huislike lewe ontwrig, hoewel hy steeds vir ’n ruk ’n huis met hulle deel. Vanaf die einde van 1906 praktiseer hy in Johannesburg, waar hy in [[Hillbrow]] bly. Die rede vir sy verhuising na Johannesburg is onbekend, hoewel hy hier waarskynlik beter sou vaar met sy regspraktyk en een groot opdrag kry wat hom £800 in die sak bring. Hier het hy ’n liefdesverhouding met Anne, ’n meisie veel jonger as hy, wat skipbreuk ly. Laat in [[1907]] vertrek hy na die Waterberg, waar hy eers op die plaas Doornhoek van Willem van Staden bly om te prospekteer. Na sowat ’n jaar neem hy sy intrek by oom Gysbert en tant Maria van Rooyen van Rietfontein en ontmoet hier ook die jong Jane Brayshaw, wat by hulle aan huis gewerk het. Op Rietfontein spandeer hy meeste van die lang tyd wat hy in die Waterberg bly. In sy tyd hier maak hy ’n indringende studie van die gedrag van wilde diere, waaronder [[Bobbejaan|bobbejane]], [[Aap|ape]], [[termiet]]e, [[voël]]s, [[reptiel]]e en [[slang]]e in hulle natuurlike habitat en bestudeer selfs die bevrugting van die aristida grassoort. Hy verwerf ook bekendheid as “wonderdokter”, wat onder andere deur hipnose ’n vrou van verlamming genees. Sy navorsing in die gedrag van diere en ook in die gebruik van hipnose en telepatie is sy tyd ver vooruit en is meer gevorderd as enigiets anders wat op daardie stadium in die wêreld bekend is. Hierdie gedeelte van sy lewe is die onderwerp van die rolprent ''[[Die wonderwerker]]'', waarvoor [[Chris Barnard (skrywer)|Chris Barnard]] die draaiboek skryf en die rolprent word geregisseer deur [[Katinka Heyns]].

Na tydelike genesing op ’n plaas in die Springbokvlakte naby [[Warmbad]] keer hy in [[1917]] as advokaat terug na Pretoria en woon in by sy suster Sophie Ueckerman. Hy sien nou meer van sy seun en hulle verhouding is hegter as ooit. In [[1918]] trek Eugène egter en woon nou in by die losieshuis van sy suster Jess Rex. Hier kry hy baie te doen met Jess se dogter, [[Mabel Malherbe]]. Mabel is getroud met die prokureur Kenne Malherbe en die Malherbes, Eugène en [[Tielman Roos]] kom op die gedagte van ’n vrouetydskrif in Afrikaans, wat Mabel dan stig as ''[[Die Boerevrou]]''. Eugène lewer bydraes vir hierdie blad, waaronder sy bekende gedig ''Waar Tebes in die stil woestyn'' wat in die Maart [[1919]] uitgawe verskyn. Die meeste van sy tyd gebruik hy egter om aan ''The soul of the ape'' te werk en hierdie manuskrip het hy reeds teen die einde van 1918 voltooi, waarna hy deurlopend daaraan skaaf en wysig. Hy oorhandig die eerste voltooide manuskrip aan sy seun, wat dit oortik en ’n afskrif hou. Dit is hierdie afskrif van sy seun wat in [[1969]] gepubliseer word, aangesien alle veranderinge wat Eugène later aanbring, verlore raak.<ref>Marais, Johann Lodewyk Versindaba: [http://versindaba.co.za/tag/eugene-n-marais/ Marais, Johann Lodewyk Versindaba]</ref>

In hierdie tyd gaan sy toestand vinnig agteruit en intensiewe behandeling wat hy vir sy verslawing op [[Pelindaba]] ontvang, het geen positiewe resultate nie. Terug in Pretoria gaan hy groot skulde aan in ’n poging om sy verslawing te finansier en op een geleentheid slaag vriende op die nippertjie daarin om te voorkom dat hy weens skuld in hegtenis geneem word. Op 29 Maart 1936 neem hy op Gustav Preller se plaas op Pelindaba sy eie lewe deur homself met ’n haelgeweer te skiet. Hy word begrawe in die Pretoriase Sentrale Begraafplaas, langs sy oorlede vrou Lettie. Sy grafskrif lees “Hier sal ek vrede weer besef”, ’n reël uit sy gedig ''Waar Tebes in die stil woestyn''.<ref>Encounter South Africa: [http://www.encounter.co.za/article/140.html Encounter South Africa]</ref>

Op natuurwetenskaplike gebied lewer hy moontlik sy grootste lewensbydrae, aangesien hy die eerste persoon is om die primaat in sy natuurlike staat te bestudeer en opspraakwekkende bevindings oor onder andere hulle kommunikasie vermoëns te maak. In sy inleiding tot ''Soul of the ape'', die enigste van Marais se werke om oorspronklik in Engels gepubliseer te word, sê die sosiale antropoloog Robert Ardrey dat “As a scientist he was unique, supreme in his time, yet a worker in a science unborn”,<ref>Maartens, Willie Authors’ Den: [http://www.authorsden.com/categories/story_top.asp?catid=32&id=22445 Maartens, Willie Authors’ Den]</ref> terwyl hy ook uitvoerig na Marais se werk verwys in sy eie belangrike werk, ''African Genesis''. Benewens groot lof uit verskeie oorde is daar egter steeds skeptici wat die waarde van sy navorsing bevraagteken, soos die letterkundige [[Stephen Gray]] in 2013 in ''Tydskrif vir Letterkunde''.

In die jare [[1925]] en 1926 en ook [[1931]] skryf hy ’n reeks artikels oor die mier in ''Die Huisgenoot'', waarin hy onder andere die teorie ontwikkel dat die miershoop met sy hele termietbevolking ’n organiese eenheid met ’n groepsiel vorm. Hierdie artikels word in 1934 as ''Die siel van die mier'' gepubliseer.<ref>Esat: [http://esat.sun.ac.za/index.php/Eugene_Nielen_Marais Esat]</ref> Volgens Marais word die gedrag van die hele termietnes bepaal deur die onsigbare invloed wat uit die organisme van die koningin straal. Die knap uiteensetting van hierdie teorie onthul dan ’n hele reeks verdere wonders. By die bespreking van die termiete word interessante besonderhede oor ander diere en plante, soos vuurvliegies, toktokkies, bobbejane, fluitjiesriet en akkedisse ook vermeld. Die taalgebruik is vernuftig, omdat die besonderhede op eenvoudige en glashelder wyse weergegee word sodat selfs die leek die uiteensetting sonder veel moeite kan volg.<ref>Du Toit, S.J. in Nienaber, P.J. (samesteller) ''Eugène Marais: Die groot eensame.'' Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Eerste uitgawe 1951</ref> In [[1937]] verskyn die Engelse vertaling van Marais se boek as ''The soul of the white ant'' by Methuen in Londen, terwyl ’n Nederlandse vertaling, ''De wonderwereld van de termietenstaat'' in [[1958]] in Amsterdam verskyn. Die boek word ook in onder andere Frans en Duits vertaal. Die Nobelpryswenner Maurice Maeterlinck publiseer in 1926 in Frans ''La vie des termites'' (''Die lewe van ’n rysmier'', wat later ook in Engels vertaal word as ''The life of the white ant''). Hierin plaas hy sonder enige erkenning Marais se bevindinge wat kort tevore as artikels in ''Die Huisgenoot'' gepubliseer is. Marais wys in ’n artikel in [[24 Desember]] [[1927]] in ''[[The Star]]'' op hierdie plagiaat, waarna die Vlaamse historikus David van Reybrouck na sorgvuldige navorsing in sy boek ''De plaag'' (in [[2001]] gepubliseer) tot die slotsom kom dat Maeterlinck niks woordeliks oorgeskryf het nie, maar bo alle redelike twyfel wel die konsepte sonder erkenning oorgeneem het. Die Franse operasangeres Georgette Leblanc, Maeterlinck se minnares van twee dekades, beweer in haar memoir ''My life with Maeterlinck'' dat Maeterlinck in sy filosofiese essays ook sonder erkenning uit haar briewe aangehaal het.<ref>Hugo, Daniel. ‘''Ek steel van jou, nè?’ Marais se letterdief erken.'' By, 1 Junie 2013</ref> Ten spyte van hierdie en vele ander getuienis ten gunste van Marais in hierdie saak, verwerp Stephen Gray dit heeltemal en lewer besonder skerp kritiek op Marais in sy artikel ''Die siel van die herhaalde leuen'' wat op [[28 September]] [[2013]] in ''By'' verskyn.<ref>Morris, A.G. SA Journal of Science: [http://www.scielo.org.za/scielo.php?pid=S0038-23532009000300019&script=sci_arttext Morris, A.G. SA Journal of Science]</ref>