Wikipedia

Karel I van Engeland: Verskil tussen weergawes

Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
k Robot: standardiseer verwysingsjablone en voeg argiefskakels in.
k Robot: standardiseer verwysingsjablone en voeg argiefskakels in.
Lyn 51:
}}
 
'''Karel I''' ([[Engels]]: '''Charles I'''; 19 November 1600 – 30 Januarie 1649) was van 27 Maart 1625 tot met sy teregstelling op 30 Januarie 1649 koning van [[Engeland]], [[Ierland]] en [[Skotland]].<ref name="BBC-history">{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/charles_i_king.shtml |title=History – Charles I (1600–1649) |publisher=[[British Broadcasting Corporation]] |access-date=20 April 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190913204831/http://www.bbc.co.uk:80/history/historic_figures/charles_i_king.shtml |archive-date=13 September 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>
 
== Vroeë lewe ==
Karel was die tweede oudste seun van [[Jakobus I van Engeland|Jakobus I & VI]] en Anna van Denemarke. Hy is op 19 November 1600 in Dunfermline, [[Fife]], gebore.<ref name="royalukwebsite" /><ref>{{cite web |url=http://justus.anglican.org/resources/bio/92.html |title=Memorable Christians |publisher=justus.anglican.org |access-date=20 April 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190814072710/http://justus.anglican.org:80/resources/bio/92.html |archive-date=14 Augustus 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Tot op die ouderdom van drie kon hy nie loop of praat nie.
 
Toe Jakobus VI van Skotland in 1603 ook koning Jakobus I van Engeland word, is Karel aanvanklik in Skotland gelos ter wille van sy gesondheid.<ref name="undiscovered-scotland">{{cite web |url=http://www.undiscoveredscotland.co.uk/usbiography/monarchs/charlesi.html |title=Charles I Undiscovered Scotland: The Ultimate Online Guide |publisher=Undiscovered Scotland.co.uk |access-date=24 April 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190507001206/https://www.undiscoveredscotland.co.uk/usbiography/monarchs/charlesi.html |archive-date=7 Mei 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Hy het eers in Julie 1604 na Engeland gegaan, waar hy geleer is om te loop en praat. As volwassene was Karel net 162&nbsp;cm (5&nbsp;voet 3&nbsp;duim) lank.
 
Toe sy oudste broer, [[Hendrik Frederick Stuart|Hendrik]], die prins van Wallis, in 1612 op 18-jarige ouderdom sterf, twee weke voor Karel se 12de verjaarsdag, het hy die troonopvolger geword.
Lyn 63:
[[Lêer:Sir Anthony Van Dyck - Charles I (1600-49) - Google Art Project.jpg|duimnael|links|Koning van drie koninkryke: ''Charles I in Three Positions'' deur Anthony van Dyck in 1633]]
[[Lêer:The Execution of Charles I.jpg|duimnael|Koning Karel I se onthoofding voor die Banqueting House in [[Londen]]]]
Toe Jakobus I op 27 Maart 1625 sterf, het Karel hom opgevolg. Sy bewind is gekenmerk deur ’n stryd om mag met die Engelse parlement. Hy was ’n groot voorstander van die "Divine Right of Kings",<ref>{{cite web|url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761566517/Charles_I_(of_England).html|title=Charles I (of England) |publisher=MSN Encarta|accessdate= 2008-04-20}}</ref> wat verkondig het dat konings hul mag van [[God]] kry en dus nie van die troon afgesit kon word nie. Baie van sy onderdane het geglo dat hy absolute mag probeer kry het. Daar was teenkanting teen baie van sy optredes, soos om belasting in te stel sonder die parlement se toestemming.<ref name="royalukwebsite">{{cite web |title=Charles I (r. 1625–1649) |publisher=Royal.gov.uk |url=http://www.royal.gov.uk/HistoryoftheMonarchy/KingsandQueensoftheUnitedKingdom/TheStuarts/CharlesI.aspx |access-date=20 April 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200408050056/http://www.royal.gov.uk/HistoryoftheMonarchy/KingsandQueensoftheUnitedKingdom/TheStuarts/CharlesI.aspx |archive-date=8 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>
 
Daar was ook heelwat godsdienstige konflik tydens sy bewind. Hy was getroud met ’n [[Rooms-Katolieke Kerk|Katolieke]] prinses, Henrietta Maria van Frankryk, ondanks teenkanting van die parlement en die algemene publiek.<ref name="HenriettaMariaBio">{{cite web |url=http://www.british-civil-wars.co.uk/biog/henrietta-maria.htm |title=Queen Henrietta Maria, 1609–1669 |access-date=20 April 2008 |publisher=British-civil-wars.co.uk |archive-url=https://web.archive.org/web/20200408050101/http://www.british-civil-wars.co.uk/biog/henrietta-maria.htm |archive-date=8 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref name="MarriageParliamentViews">{{cite web |url=http://www.british-civil-wars.co.uk/glossary/parliament-1625-29.htm |title=Queen Henrietta Maria, 1609–1669 |access-date=20 April 2008 |publisher=British-civil-wars.co.uk |archive-url=https://web.archive.org/web/20200408050112/http://www.british-civil-wars.co.uk/glossary/parliament-1625-29.htm |archive-date=8 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Sy latere pogings om godsdienstige hervormings aan [[Skotland]] op te dwing het gelei tot die Biskoppe-oorlog wat die Engelse regering verswak en sy val help bespoedig het.
 
Sy laaste jare is gekenmerk deur die [[Engelse Burgeroorlog]] waarin hy teen die magte van die Engelse en die Skotse parlement geveg het. Karel is in die eerste burgeroorlog (1642–1645) verslaan, waarna die parlement van hom verwag het om hul eise vir ’n konstitusionele monargie te aanvaar. Hy het egter uitdagend gebly en probeer om ’n verbond aan Skotland op te dwing en na die [[Wight (eiland)|eiland Wight]] te vlug. Dit het aanleiding gegee tot die tweede burgeroorlog (1648–1649) en ’n tweede nederlaag vir Karel. Hy is daarna gevang, aan hoogverraad skuldig bevind en tereggestel. Sy laaste woorde was: {{cquote|<center>I shall go from a corruptible to an incorruptible Crown, where no disturbance can be.<ref name="royalukwebsite" /></center>}}
 
Die Britse monargie is hierna afgeskaf en ’n republiek, bekend as die [[Gemenebes van Engeland]] of die [[Engelse Interregnum]], is afgekondig. Ná die afskaffing van die Interregnum het Karel se seun, [[Karel II van Engeland|Karel II]], in 1660 koning geword.<ref name="royalukwebsite" /> In dieselfde jaar het die [[Kerk van Engeland]] Karel I tot heilige verklaar.<ref>{{cite web |title=Charles, King and Martyr |publisher=SKCM |url=http://www.skcm.org/SCharles/scharles_main.html |access-date=16 Oktober 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20130112213908/http://www.skcm.org/SCharles/scharles_main.html |archive-date=12 Januarie 2013 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>
 
== Verwysings ==
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/wiki/Karel_I_van_Engeland"