Maanmaand: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Uitleg van bronteks
Uitgebrei
Lyn 1:
[[Beeld:Lunar libration with phase Oct 2007 450px.gif|thumb|200px|’n Animasie van die [[Maan]] soos dit deur sy [[Maanfase|fases]] beweeg.]]
’n '''Maanmaand''' is ’n tydseenheid wat gebruik word om die tyd te meet tussen twee opeenvolgende kere dat die [[Maansamestand]]e in presies dieselfde posisie ten opsigte van die [[Aarde]] is. Dit kan byvoorbeeld (van [[volmaan]] tot volmaan of van [[donkermaan]] tot donkermaan wees). Nes met ’n [[jaar]] die geval is, bestaan verskillende definisies, met die gevolg dat die presiese duur daarvan wissel.
== Definisies ==
’n Maanmaand kan op die volgende vyf maniere gedefinieer word:
 
*Die sinodiese maand, die tydperk van die een donkermaan tot die volgende, oftewel die tyd tussen twee identiese [[samestand]]e. ’n Sinodiese maand is gemiddeld 29,53059 dae lank.
;Sideriese maand
*Die tropiese maand, oftewel die tyd wat die Maan nodig het om terug te keer na dieselfde ekliptiese lengte gemeet vanaf die [[lentepunt]]. As gevolg van die [[Aksiale presessie|presessie van die nagewenings]] is ’n tropiese maand ietwat korter as ’n sideriese maand, ongeveer 27,32158 dae.
Die tydperk van die Maan se wentelbaan met betrekking tot die oënskynlik vaste [[ster]]re aan die hemelruim, word ’n sideriese maand genoem (van die Latynse woord ''sidera'', "sterre"). Dit dui die tyd aan waarin die Maan terugkeer na dieselfde posisie tussen die sterre, en dit is {{val|27.321661}} dae (27&nbsp;d 7&nbsp;h 43&nbsp;m 11,6&nbsp;s).<ref>{{cite book |title=Astrophysical Data: Planets and Stars |author=Lang, Kenneth |date=2012 |page=57 |publisher=Springer}}</ref> Dié soort maand is deur kulture in die [[Midde-Ooste]], [[Indië]] en [[China]] op die volgende manier waargeneem: Hulle het die lug in 27 of 28 "maanhuise" ingedeel, een vir elke dag van die maand, en die helderste sterre daarin geïdentifiseer.
*Die sideriese maand, oftewel die [[maansomloop]]tyd ten opsigte van die aarde binne ’n vaste verwysingskader. Dié tydperk is 27,32166 dae en word bepaald aan die hand van die tyd wat die Maan nodig het weer verby ’n ster in die lugruim te beweeg.
 
*Die anomalistiese maand, oftewel die maansomlooptyd gemeet van een [[perigeum]] tot ’n volgende. Dit is die punt waarop die Maan die naaste aan die Aarde is (sien ook [[Apside]]). ’n Anomalistiese maand duur gemiddeld 27,55455 dae.
;Sinodiese maand
*Die drakoniese maand of knoopmaand, oftewel die tyd wat die Maan nodig het om tydens sy omwenteling die vlak van die Aarde twee keer op dieselfde plek te kruis, met ander woorde om deur dieselfde [[Knoop (sterrekunde)|knoop]] te beweeg. Dié maanmaand duur ongeveer 27,21222 dae.
Die sinodiese maand (van die [[Griek]]e woord συνοδικός ''synodikós'', "betreffende ’n sinode") dui op ’n "sinode", dus ’n ontmoeting – in dié geval van die [[Son]] en die [[Maan]]. Dit is die gemiddelde tyd van die Maan se wentelbaan ten opsigte van die lyn wat die Son en die [[Aarde]] verbind. Dit het betrekking op die [[maanfase]]s, want die Maan se fases hang af van die posisie van die Maan ten opsigte van die Son soos van die Aarde af gesien.
 
Terwyl die Maan om die Aarde wentel, beweeg die Aarde verder in sy wentelbaan om die Son. Nadat die Maan ’n sideriese maand voltooi het, moet dit nog ’n entjie aanbeweeg om weer die posisie te bereik waar sy hoekafstand van die Son presies dieselfde is. Daarom is die sinodiese maand 2,2 dae langer as die sideriese maand. Daar is dus 13,37 sideriese maande, maar net 12,37 sinodiese maande in ’n [[Jaar#Gregoriaanse kalender|Gregoriaanse jaar]].
 
Omdat die Aarde se wentelbaan om die Son ovaal is en nie rond nie, wissel die Aarde se wentelspoed deur die jaar na gelang daarvan of die aarde naby sy [[periapside]] (naaste afstand) of [[apoapside]] (verste afstand) is. Dieselfde geld vir die Maan se wentelbaan om die Aarde. Vanweë hierdie wisseling in snelhede verskil die tyd tussen spesifieke maanstande dus van sowat 29,18 tot sowat 29,93 dae. Die langtermyngemiddelde is {{val|29.530587981}} dae<ref>CRC Handbook of Chemistry and Physics, bl. F-258</ref> (29&nbsp;d 12&nbsp;h 44&nbsp;m 2,8016&nbsp;s). Die sinodiese maand word gebruik om eklipssiklusse te bepaal.<ref>{{Cite web|url=http://blog.stephenwolfram.com/2017/08/when-exactly-will-the-eclipse-happen-a-multimillenium-tale-of-computation/|title=When Exactly Will the Eclipse Happen? A Multimillenium Tale of Computation. Stephen Wolfram|website=blog.stephenwolfram.com|language=en|access-date=2017-08-25}}</ref>
 
;Tropiese maand
*Die tropiese maand, oftewelis die tyd wat die Maan nodig het om terug te keer na dieselfde ekliptiese lengte gemeet vanaf die [[lentepunt]]. As gevolg van die [[Aksiale presessie|presessie van die nagewenings]] isneem ’ndit tropiesedie maandmaan ietwat korterminder as ’n sideriese maan om terug te keer na 0°. Dus is ’n tropiese maand, ongeveerjaar ietwat korter: {{val|27,32158.321582}} dae (27&nbsp;d 7&nbsp;h 43&nbsp;m 4.7&nbsp;s).
 
;Anomalistiese maand
Die Maan se wentelbaan is, nes die Aarde s’n, ovaal, en die anomalistiese maand is die tydsduur van ’n maanomwenteling gemeet van een [[perigeum]] (naaste afstand van die Aarde af) tot die volgende. Die oriëntasie en vorm van die Maan se wentelbaan is egter nie altyd dieselfde nie. Veral die posisie van die perigeum en apogeum (verste sfstand) roteer een keer elke sowat 3&nbsp;233 dae (8,85 jaar). Dit neem die Maan langer om van een apside tot die volgende te beweeg omdat die apside verder aanbeweeg het tydens dié rotasie (die perigeum beweeg in dieselfde rigting as waarin die Maan wentel). ’n Anomalistiese maand se lengte is sowat {{val|27.554551}} dae (27&nbsp;d 13&nbsp;h 18&nbsp;m 33.2&nbsp;s).
 
;Drakoniese maand
[[Beeld:Orbit1.svg|duimnael|240px|Die stygende nodus is een van verskeie wentelelemente van ’n liggaam.]]
’n Drakoniese maand<ref name="linton">{{cite book |last=Linton |first=Christopher M. |title=From Eudoxus to Einstein: a history of mathematical astronomy |publisher=Cambridge University Press |year=2004 |page=7 }}</ref> is ook bekend as ’n knoopmaand.<ref name="Lockyer1870">{{cite book |last=Lockyer |first=Sir Norman |title=Elements of Astronomy: Accompanied with Numerous Illustrations, a Colored Representations of the Solar, Stellar, and Nebular Spectra, and Celestial Charts of the Northern and Southern Hemisphere |url=https://archive.org/details/bub_gb_qmk4AAAAMAAJ |publisher=American Book Company |year=1870 |page=[https://archive.org/details/bub_gb_qmk4AAAAMAAJ/page/n228 223] |accessdate=10 Februarie 2014}}</ref> Die naam "drakonies" verwys na ’n mitiese [[draak]] wat glo in die Maan se [[Knoop (sterrekunde)|knoop]] gewoon en die Son of Maan tydens ’n [[verduistering]] geëet het.<ref name="linton" /> ’n Sons- of maansverduistering is slegs moontlik wanneer die maan by of naby een van die twee punte is waar sy wentelbaan die [[sonnebaan]]vlak kruis; dus wanneer dit by of naby sy wentelknoop is.
 
Die drakoniese of knoopmaand is die gemiddelde tussenpose tussen twee kruising van die Maan met dieselfde knoop. Die knope beweeg geleidelik in die teenoorgestelde rigting as waarin die Maan wentel en daarom is die tyd wat dit duur om deur dieselfde knoop te beweeg korter as ’n sideriese maand: {{val|27.212220}} dae (27&nbsp;d 5&nbsp;h 5&nbsp;m 35.8&nbsp;s).
 
== Maankalenders ==
In die [[Islamitiese kalender]] begin die maanmaand wanneer die Maan vir die eerste keer in die aand sigbaar is ná ’n [[donkermaan]], wat tydens ’n [[Konjunksie (sterrekunde)|konjunksie]] voorkom. In [[Antieke Egipte]] het die donkermaan begin op die oomblik dat die Maan nie meer sigbaar was voor sonsopkoms nie. Tans is die mees gebruikte kalender die [[Gregoriaanse kalender]], waarin die duur van ’n maand nie deur die maansiklus bepaal word nie. Die [[Islamitiese kalender|Islamitiese]] en [[Hindoekalender]] werk egter steeds met maanmaande.<ref>http://www.beleven.org/feesten/kalenders/hindoe_kalender.php</ref>
 
== Verwysings ==
{{Verwysings}}
 
*[[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:nl:Maanmaand|Nederlandse Wikipedia]]
==Skakels==
{{vertaaluit| taalafk = en | il = Lunar month}}
 
{{Normdata}}
 
[[Kategorie:Eenhede van tyd]]