Planete anderkant Neptunus: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Besig |
Besig |
||
Lyn 25:
Die [[Indië|Indiese]] sterrekundige Venkatesh P. Ketakar het in 1911 voorgestel daar is twee planete anderkant Neptunus. Hy het hulle Brahma en Vishnu genoem. Hy het dit besluit nadat hy die patrone wat [[Pierre-Simon Laplace]] in die [[Natuurlike satelliet|mane]] van Jupiter waargeneem het, herbewerk en op die buitenste planete toegepas het.<ref name=ketakar/> Jupiter se drie [[Mane van Galilei|binnemane]], [[Io (maan)|Io]], [[Europa (maan)|Europa]] en [[Ganumedes (maan)|Ganumedes]], is gesinchroniseer in ’n ingewikkelde 1:2:4-[[Baanresonansie|resonansie]] bekend as die Laplace-resonansie.<ref name=Musotto2002>{{cite journal|last=Musotto|first=Susanna|author2=Varadi, Ferenc |author3=Moore, William |author4= Schubert, Gerald |title=Numerical Simulations of the Orbits of the Galilean Satellites|date=2002|volume=159|issue=2|pages=500–504|doi=10.1006/icar.2002.6939| bibcode=2002Icar..159..500M | journal = Icarus}}</ref> Ketakar het voorgestel Uranus, Neptunus en sy hipotetiese trans-Neptunus-planete is in ’n soort Laplace-resonansie vasgevang. Volgens sy berekenings was Brahma gemiddeld 38,95 AE van die Son af en was sy wentelperiode 242,28 aardjare (3:4-resonansie met Neptunus). Toe Pluto 19 jaar later ontdek word, was sy gemiddelde afstand 39,48 AE en sy wentelperiode 248 aardjare, wat baie naby aan Ketakar se voorspelling was (Pluto het dan ook ’n [[Plutino|2:3-resonansie met Neptunus]]). Ketakar het geen ander besonderhede benewens afstand en wentelperiode bekend gemaak nie. Dit is onbekend hoe hy by dié syfers uitgekom het en sy tweede planeet, Vishnu, is nooit ontdek nie.<ref name=ketakar>{{cite journal|title=Prediction of Pluto by V. P. Ketakar|author1=JG Chhabra|author2=SD Sharma|author3=M Khanna|journal=Indian Journal of History of Science|date=1984|volume=19|issue=1|pages=18–26|url=http://www.new.dli.ernet.in/rawdataupload/upload/insa/INSA_1/20005abd_18.pdf|access-date=2008-09-04|bibcode=1984InJHS..19...18C|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090225135119/http://www.new.dli.ernet.in/rawdataupload/upload/insa/INSA_1/20005abd_18.pdf|archive-date=2009-02-25|df=}}</ref>
==Planeet X==
In 1894 het Percival Lowell, ’n ryk man van [[Boston]], met William Pickering se hulp die Lowell-sterrewag in [[Flagstaff, Arizona]], gestig. In 1906 het hy ’n uitgebreide soektog begin na ’n planeet anderkant Neptunus, oortuig daarvan dat hy die verwarring oor Uranus se wentelbaan kon oplos.<ref name=tombaugh/> Hy het dit "Planeet X" genoem, ’n naam wat voorheen deur Gabriel Dallet gebruik is.<ref name=grosser/> Die "X" in die naam staan vir die [[letter]] X, wat ’n onbekendheid aandui, en nie vir die Romeinse [[syfer]] 10 nie – in dié tyd sou ’n planeet wat ontdek is die negende planeet gewees het. Lowell wou hiermee sy wetenskaplike geloofbaarheid bewys wat hom bly ontwyk het sedert hy verkondig het die kanaalagtige verskynsels op [[Mars]] is kanale wat deur [[Buiteaardse lewe|buiteaardse wesens]] gebou is.<ref>Croswell (1997), p. 43.</ref>
Lowell se eerste soektog het gefokus op die [[sonnebaan]], die vlak wat die wentelbaan van die Aarde om die Son bevat en waar ook die ander planete in die Sonnestelsel geleë is. Met ’n 5-duim-kamera het hy meer as 200 foto's met ’n [[Beligting (fotografie)|beligting]]styd van drie uur elk met ’n vergrootglas deursoek, maar kon geen planete kry nie. In dié tyd was Pluto te ver bo die sonnebaan om vir die projek afgeneem te word.<ref name=tombaugh>Tombaugh (1946).</ref> Nadat hy sy aanvanklik voorgestelde posisies aangepas het, het Lowell van 1914 tot 1916 ’n tweede soektog uitgevoer.<ref name=tombaugh/> In 1915 het hy ''Memoir of a Trans-Neptunian Planet'' gepubliseer waarin hy tot die gevolgtrekking kom dat Planeet X ’n massa het van rofweg sewe keer die Aarde s’n – omtrent die helfte van dié van Neptunus<ref name="ley195608">{{Cite magazine |last=Ley |first=Willy |author= |last2= |first2= |date=Augustus 1956 |title=The Demotion of Pluto |department=For Your Information |url=https://archive.org/stream/galaxymagazine-1956-08#page/n79/mode/2up |magazine=Galaxy Science Fiction |pages=79–91 |type= }}</ref> – en ’n gemiddelde afstand van 43 AE van die Son af. Hy het aangeneem Planeet X is ’n groot voorwerp met ’n lae digtheid en ’n groot [[albedo]], soos die reuseplanete. Daarom sou dit ’n skyf wys met ’n deursnee van sowat een [[boogsekonde]] en ’n [[skynbare magnitude]] van tussen 12 en 13 hê – helder genoeg om te kon sien.<ref name=tombaugh/><ref>Littman (1990), p. 70.</ref>
In 1908 het Pickering onafhanklik aangekondig hy het, deur ongerymdhede in Uranus se wentelbaan te ontleed, bewyse gekry van ’n negende planeet. Sy hipotetiese planeet, wat hy "Planeet O" genoem het (want O volg op N; dus Neptunus),<ref>{{cite book|title=The Hunt For Planet X|author=Govert Schilling |date=2009 |publisher=Springer |page=34 | isbn= 978-0-387-77804-4 }}</ref> het ’n gemiddelde baanradius van 51,9 AE en ’n wentelperiode van 373,5 jaar gehad.<ref name=grosser/> Fotografiese plate wat in sy sterrewag in [[Peru]] geneem is, het geen getuienis getoon van die voorspelde planeet nie, en die Britse sterrekundige P.H. Cowell het bewys die onreëlmatighede in Uranus se wentelbaan verdwyn feitlik as die hipotetiese planeet se eienskappe in ag geneem word.<ref name=grosser/> Lowell het self Planeet O verwerp, ondanks sy noue verbintenis met Pickering, en gesê: "Hierdie planeet word baie paslik "O" genoem, [want dit] is absoluut niks."<ref name=cros50>Croswell p. 50</ref> Sonder dat Pickering dit geweet het, het vier van die plate wat in sy soeke na "Planeet O" geneem is, beelde van Pluto vasgevang, maar dit is eers jare later ontdek.<ref name="Hoyt">{{cite journal |title= W. H. Pickering's Planetary Predictions and the Discovery of Pluto |author= William Graves Hoyt |journal= Isis |volume= 67 |issue= 4 |date= Desember 1976 |pages = 551–564 |jstor= 230561 |doi= 10.1086/351668 |pmid= 794024 }} p. 563.</ref> Pickering het voorts, tot in 1932, baie ander moontlike trans-Neptunus-planete voorgestel, wat hy "P", "Q", "R", "S", "T" en "U" genoem het; geen daarvan is opgespoor nie.<ref name=ketakar/>
==Verwysings==
| |||