Planete anderkant Neptunus: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Besig |
Besig |
||
Lyn 42:
Die nuwe voorwerp is later ook ontdek op foto's wat reeds op 19 Maart 1915 geneem is.<ref name="Hoyt"/> Die besluit om die nuwe voorwerp "Pluto" te noem, was deels ter ere van Percival Lowell, want sy voorletters is die eerste twee letters van die naam.<ref>{{cite web|title= NASA's Solar System Exploration: Multimedia: Gallery: Pluto's Symbol |url= http://sse.jpl.nasa.gov/multimedia/display.cfm?IM_ID=263 |publisher=NASA |access-date=2007-03-25 |url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20061001015053/http://sse.jpl.nasa.gov/multimedia/display.cfm?IM_ID=263 |archive-date=2006-10-01 |df= }}</ref> Ná die ontdekking van Pluto het Tombaugh die sonnebaan aanhou deursoek vir ander voorwerpe. Hy het honderde [[veranderlike ster]]re asook asteroïdes en twee komete ontdek, maar geen ander planete nie.<ref>{{cite web|title=Clyde W. Tombaugh|publisher=New Mexico Museum of Space History |url=http://www.nmspacemuseum.org/halloffame/detail.php?id=51|access-date=2008-06-29}}</ref>
===Pluto verloor die titel 'Planeet X'===
[[Beeld:Charon Discovery.jpg|thumb|links|Die ontdekkingsfoto van Charon.]]
Tot die verbasing en teleurstelling van die sterrewag het Pluto geen teken van ’n skyf getoon nie; dit het soos ’n punt gelyk, nes ’n ster, en met ’n magnitude van net sowat 15 was dit ses keer so dof as wat Lowell voorspel het. Dit het beteken dit was óf baie klein óf baie donker.<ref name=tombaugh/> Omdat die sterrekundiges by Lowell gedink het Pluto is swaar genoeg om planete te versteur, het hulle gedink sy albedo kon nie minder as 0,07 wees nie (wat beteken dit weerkaats net 7% van die lig wat daarop val); dit is omtrent so donker soos teer en soortgelyk aan die albedo van [[Mercurius]], die planeet wat die minste lig weerkaats.<ref name=bower/> Dit sou beteken Pluto se massa is nie meer as 70% van die Aarde s’n nie.<ref name=bower/> Waarnemings het ook gewys Pluto se wentelbaan is baie [[Ellips|ellipties]], meer as dié van enige ander planeet.<ref name=lauch>{{cite book|author=J. K. Davies|display-authors=4|author2=J. McFarland|author3=M. E. Bailey|author4=B. G. Marsden|author5=W. I. Ip|title=The Solar System Beyond Neptune|editor=M. Antonietta Baracci|editor2=Hermann Boenhardt|editor3=Dale Cruikchank|editor4=Alissandro Morbidelli|pages=11–23|publisher=University of Arizona Press|chapter-url=http://www.arm.ac.uk/preprints/2008/522.pdf|date=2008|chapter=The Early Development of Ideas Concerning the Transneptunian Region|access-date=2014-11-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20150220182134/http://www.arm.ac.uk/preprints/2008/522.pdf|archive-date=2015-02-20|url-status=dead|df=}}</ref>
Sommige sterrekundiges het feitlik dadelik Pluto se status as planeet in twyfel getrek. Skaars ’n maand ná die ontdekking, op 14 April 1930, het Armin O. Leuschner in ’n artikel in ''The New York Times'' voorgestel Pluto se dofheid en groot baaneksentrisiteit laat dit meer soos ’n asteroïde of komeet lyk: "Van die moontlikhede is ’n groot asteroïde wat grootliks in sy wentelbaan versteur is naby ’n groot planeet soos Jupiter, of dit kan een van baie langperiode- planetêre voorwerpe wees wat nog ontdek moet word, of ’n helder komeetvoorwerp."<ref name=lauch/><ref name=nyt/> In dieselfde artikel het die direkteur van die Harvard-sterrewag, [[Harlow Shapley]], gesê Pluto is ’n "lid van die Sonnestelsel wat nie met bekende asteroïdes of komete vergelykbaar is nie, en dalk van groter belang vir kosmogonie is as wat ’n ander planeet anderkant Neptunus sal wees".<ref name=nyt>{{cite news|journal=The New York Times|date=April 14, 1930|url= https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1930/04/14/96096499.pdf|title="Planet X" Orbit Raises More Doubt}}</ref> In 1931 het Ernest W. Brown deur middel van ’n wiskundige formule (en in samewerking met E.C. Bower) getoon die veronderstelde onreëlmatighede in Uranus se wentelbaan kan nie wees vanweë die swaartekraguitwerking van ’n verder geleë voorwerp nie, en dat Lowell se veronderstelde voorspelling "suiwer toevallig" was.<ref>{{cite journal|title=On a criterion for the prediction of an unknown planet|author=Ernest W. Brown|date=1931|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society| volume=92|pages=80–100|bibcode = 1931MNRAS..92...80B | doi = 10.1093/mnras/92.1.80}}</ref>
Deur die hele middel van die 20ste eeu het ramings van Pluto se massa al hoe kleiner geword. In 1931 het Nicholson en Mayall bereken sy massa, gebaseer op sy veronderstelde uitwerking op die reuseplanete, is rofweg gelyk aan dié van die Aarde,<ref name="The Discovery of Pluto">{{cite journal|title= The Discovery of Pluto |journal= Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |volume=91 |issue= 4 |date=Februarie 1931 |pages= 380–385 |bibcode= 1931MNRAS..91..380. |doi=10.1093/mnras/91.4.380|doi-access= free }}</ref> omtrent dieselfde as ’n berekening in 1942 van 0,91 aardmassas (M<sub>⊕</sub>) deur Lloyd R. Wylie van die Amerikaanse Vlootsterrewag wat dieselfde eienskappe oorweeg het.<ref name=wylie>{{cite book | title= Is Pluto a Planet?: A Historical Journey through the Solar System | author = David A. Weintraub |publisher=Princeton University Press, 2014 |isbn=978-1400852970 |page=141 |url= https://books.google.com/?id=dW1_AwAAQBAJ&pg=PA141&lpg=PA141&dq=wylie+pluto+1942#v=onepage&q=wylie%20pluto%201942&f=false |date=2014-06-12 }}</ref> In 1949 het [[Gerard Kuiper]] se meting van Pluto se deursnee met ’n 200-duim-teleskoop by die [[Palomar-sterrewag]] hom gelei tot die oortuiging dat Pluto halfpad tussen die grootte van Mercurius en Mars is en dat sy massa omtrent 0,1 M<sub>⊕</sub> was.<ref name="Gerard P. Kuiper 1950 133–137">{{cite journal|title=The Diameter of Pluto |first=Gerard P. |last=Kuiper |journal=Publications of the Astronomical Society of the Pacific |volume=62 |pages= 133–137 |date=August 1950 |bibcode= 1950PASP...62..133K|doi= 10.1086/126255 |issue=366}}</ref>
<div style="float:right; margin:2px;">
{| class=wikitable style="text-align:center; font-size:11px"
|+ Massaramings vir Pluto:
!Jaar!! Massa !!Nota
|-
|1931 || 1 M<sub>⊕</sub> ||Nicholson & Mayall<ref name="The Discovery of Pluto"/>
|-
|1942 || 0,91 M<sub>⊕</sub> || Wylie <ref name=wylie/>
|-
|1948|| 0,1 (1/10) M<sub>⊕</sub> || Kuiper <ref name="Gerard P. Kuiper 1950 133–137"/>
|-
|1973|| 0,025 (1/40) M<sub>⊕</sub> || Rawlins <ref name="Mass and Position Limits for an Hypothetical Tenth Planet of the Solar System"/>
|-
|1976||0,01 (1/100) M<sub>⊕</sub>||Cruikshank, Pilcher, & Morrison <ref name="Croswell 1997, p. 57"/>
|-
|1978||0,002 (1/500) M<sub>⊕</sub> || Christy & Harrington <ref name=Christy>{{cite journal |bibcode= 1978AJ.....83.1005C |author= James W. Christy |author2= Robert S. Harrington |last-author-amp= yes |title= The Satellite of Pluto |journal= Astronomical Journal |date=Augustus 1978 |volume= 83 |issue= 8 |pages= 1005–1008 |doi= 10.1086/112284 }}</ref>
|-
|2006||0.00218 (1/459) M<sub>⊕</sub> || Buie et al.<ref name=Buie>{{cite journal |bibcode= 2006AJ....132..290B |author= Marc W. Buie |author2= William M. Grundy |author3= Eliot F. Young |last-author-amp= yes |title= Orbits and photometry of Pluto's satellites: Charon, S/2005 P1, and S/2005 P2 |journal= Astronomical Journal |date=Julie 2006 |volume= 132 |issue=1 |arxiv= astro-ph/0512491|doi= 10.1086/504422 |pages=290–298}}</ref>
|}
</div>
In 1973 het Dennis Rawlins beweer Pluto se massa is omtrent dieselfde as dié van die maan [[Triton (maan)|Triton]], gebaseer op die ooreenkomste met die periodisiteit en helderheidswisseling van Triton. Dit stem ooreen met wat die sterrekundiges [[Walter Baade]] en E.C. Bower al in 1934 gesê het.<ref>{{cite journal |title=The Photographic Magnitude and Color Index of Pluto |author=Walter Baade |journal=Publications of the Astronomical Society of the Pacific |volume=46 |number=272 |page=218 |bibcode=1934PASP...46..218B |doi=10.1086/124467 |year=1934|author-link=Walter Baade }}</ref> Omdat Triton se massa toe beskou is as rofweg 2,5% van dié van die Aarde-Maan-stelsel (meer as 10 keer sy werklike massa), was Rawlins se bepaling van Pluto se massa ook verkeerd. Dit was egter klein genoeg dat hy die afleiding kon maak dat Pluto nie Planeet X is nie.<ref name="Mass and Position Limits for an Hypothetical Tenth Planet of the Solar System">{{cite journal |title=Mass and Position Limits for an Hypothetical Tenth Planet of the Solar System |author=Dennis Rawlins |journal= Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |volume=162 |issue=3 |date=1973 |pages=261–270 |bibcode=1973MNRAS.162..261R |doi=10.1093/mnras/162.3.261 }}</ref> In 1976 het Dale Cruikshank, Carl Pilcher en David Morrison van die Universiteit van [[Hawaii]] [[spektraallyn]]e van Pluto se oppervlak bestudeer en vasgestel dit moet [[metaan]][[Vlugtigheid (planetologie)|ys]] bevat, wat hoogs weerkaatsend is. Dit het beteken Pluto is glad nie donker nie, maar besonder helder, en sy massa kon nie meer as ’n 100ste M<sub>⊕</sub> gewees het nie.<ref>{{cite journal |doi=10.1126/science.194.4267.835-a |pmid=17744185 |journal=Science |volume=194 |issue=4267 |pages=835–837 |year=1976 |title=Pluto: Evidence for methane frost }}</ref><ref name="Croswell 1997, p. 57">Croswell (1997), p. 57.</ref>
Pluto se massa is eindelik in 1978 finaal vasgestel nadat die Amerikaanse sterrekundige James W. Christy sy maan [[Charon (maan)|Charon]] ontdek het. Dit het hom en Robert Harrington van die Amerikaanse Vlootsterrewag in staat gestel om die massa van die Pluto-Charon-stelsel regstreeks te meet deur die maan se wenteling om Pluto te bestudeer.<ref name="Christy"/> Hulle het bepaal Pluto se massa is 1,31×10<sup>22</sup> kg; rofweg ’n 500ste van die Aarde s’n en ’n 6de van die Maan s'n, en heeltemal te klein om die afwykings in die buiteplanete se wentelbane te veroorsaak. Lowell se "voorspelling" was dus blote toeval: As daar ’n Planeet X is, is dit nie Pluto nie.<ref>Croswell (1997), pp. 57–58.</ref>
==Verwysings==
| |||