Hallusinasie: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Besig |
|||
Lyn 23:
Die woord "hallusinasie" is afgelei van die [[Latyn]]se woord ''alucinari'', "om in die gedagtes rond te dwaal".
==Klassifikasie==
Hallusinasies kan in verskeie vorme tot uiting kom.<ref>{{cite journal|vauthors=Chen E, Berrios GE |title=Recognition of hallucinations: a multidimensional model and methodology|journal=Psychopathology|volume=29|issue=1|pages=54–63|year=1996|pmid=8711076|doi=10.1159/000284972}}</ref> Verskillende vorme raak verskillende sintuie. Soms geskied meer as een vorm gelyktydig, en dit skep ’n veelvoudige sintuiglike hallusinasie vir die persoon wat dit ondervind.
===Visueel===
’n Visuele hallusinasie is die waarneming van ’n eksterne visuele stimulus waar geen stimulus bestaan nie.<ref>{{cite web|last1=Pelak|first1=Victoria|title=Approach to the patient with visual hallucinations|url=http://www.uptodate.com/contents/approach-to-the-patient-with-visual-hallucinations|website=www.uptodate.com|accessdate=2014-08-25|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140826120056/http://www.uptodate.com/contents/approach-to-the-patient-with-visual-hallucinations|archivedate=2014-08-26}}</ref> ’n Aparte, maar soortgelyke, verskynsel is ’n visuele illusie, wat die verwringing van ’n werklike eksterne stimulus is. Visuele hallusinasies kan eenvoudig of kompleks wees:
* Eenvoudige visuele hallusinasies het betrekking op [[lig]]te, [[kleur]]e, geometriese vorms en ander voorwerpe. Hulle kan verder verdeel word in "fosfene" (hallusinasies sonder struktuur) en "fotopsies", dié met geometriese strukture.
* Komplekse visuele hallusinasies is duidelike, lewensgetroue beelde of tonele soos mense, plekke, ensovoorts.
Die verskil kan aangedui word met die hallusinasie van ’n [[kameelperd]]: ’n Eenvoudige visuele hallusinasie is ’n beeld wat min of meer die vorm van ’n kameelperd het (en dus soos ’n kameelperd lyk), terwyl ’n komplekse visuele hallusinasie ’n lewensgetroue beeld van ’n kameelperd is (en dus onmiskenbaar ’n kameelperd is).
===Ouditief===
[[Klank|Ouditiewe]] hallusinasies (ook bekend as "parakoesie")<ref>{{cite web|url=http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/paracusia|title=Paracusia|publisher=thefreedictionary.com}}</ref> is die waarneming van klank sonder ’n eksterne stimulus. Ouditiewe hallusinasies is die algemeenste vorm van hallusinasies.<ref>{{cite book|last1=Nolen-Hoeksema|first1=Susan|title=Abnormal Psychology|date=2014|publisher=McGraw-Hill|page=283|edition=6de|accessdate=}}</ref> Dit kan in ’n elementêre en komplekse vorm verdeel word.
*Elementêre hallusinasies is die waarneming van klanke soos sis- of fluitgeluide. Oorsuising kan ’n elementêre hallusinasie wees, hoewel dit in baie gevalle voorkom weens die hoor van bloed in die are naby die oor. Laasgenoemde geval het ’n fisieke oorsprong en is dus nie ’n hallusinasie nie.
*Komplekse hallusinasies is die hoor van stemme of musiek wat duidelik of onduidelik kan wees, bekend of onbekend, vriendelik of aggressief. ’n Hallusinasie van een of meer pratende stem word veral verbind met psigotiese steurings soos [[skisofrenie]] en is belangrik in die diagnose van dié toestande.
Nog ’n tipiese steuring waar ouditiewe hallusinasies algemeen is, is [[dissosiale persoonlikheidsteuring]]. By skisofrenie word stemme gewoonlik waargeneem as buite die persoon, maar in [[dissosiatiewe steuring]]s word hulle ervaar as komende van binne die persoon: dus as dat hulle kommentaar in die persoon se kop lewer in plaas van stemme agter sy rug. Die diagnose om tussen skisofrenie en dissosiatiewe steurings te onderskei, is moeilik vanweë die baie oorvleuelende simptome, soos hallusinasies.<ref>{{cite journal|author=Shibayama M|year=2011|title=Differential diagnosis between dissociative disorders and schizophrenia|journal=Seishin Shinkeigaku Zasshi|volume=113|issue=9| pages=906–911|pmid=22117396 }}</ref> Mense wat nie aan diagnoseerbare geestesiektes ly nie, kan egter ook soms stemme hoor.<ref>{{cite web|url=http://www.livescience.com/7177-hearing-voices-people.html|title=Hearing Voices: Some People Like It|last=Thompson|first=Andrea|publisher=LiveScience.com|date=September 15, 2006|accessdate=2006-11-25|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20061102150621/http://www.livescience.com/humanbiology/060915_hearing_voices.html|archivedate=2 November 2006}}</ref>
Musiekhallusinasies is ook redelik algemeen in terme van komplekse ouditiewe hallusinasies en kan talle oorspronge hê, soos gehoorverlies, ’n sekere soort [[epilepsie]],<ref>Engmann, Birk; Reuter, Mike: "Spontaneous perception of melodies – hallucination or epilepsy?" ''Nervenheilkunde'' 28 April 2009: 217-221. {{ISSN|0722-1541}}</ref> arterioveneuse wanfunksie,<ref name="pmid19682829">{{cite journal|vauthors=Ozsarac M, Aksay E, Kiyan S, Unek O, Gulec FF |title=De novo cerebral arteriovenous malformation: Pink Floyd's song "Brick in the Wall" as a warning sign|journal=The Journal of Emergency Medicine|volume=43|issue=1|pages=e17–20|year=2012|pmid=19682829|doi=10.1016/j.jemermed.2009.05.035}}</ref> [[beroerte]], [[gewas]]se, ensovoorts.<ref>{{cite web|url=https://www.sciencedaily.com/releases/2000/08/000809065249.htm|title=Rare Hallucinations Make Music In The Mind|publisher=ScienceDaily.com|date=9 Augustus 2000|accessdate=2006-12-31|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20061205053946/http://www.sciencedaily.com/releases/2000/08/000809065249.htm|archivedate=5 Desember 2006}}</ref>
’n Groot verbuik van [[kafeïen]] is al verbind met ’n toename in die waarskynlikheid dat iemand ouditiewe hallusinasies kan kry. ’n Studie by die La Trobe-universiteit se Skool vir Sielkundewetenskappe het bevind dat net vyf koppies koffie per dag (sowat 500 mg kafeïen) die verskynsel kan veoroorsaak.<ref>[http://www.medicalnewstoday.com/articles/227884.php Medical News Today: "Too Much Coffee Can Make You Hear Things That Are Not There"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130311185810/http://www.medicalnewstoday.com/articles/227884.php |date=2013-03-11 }}</ref>
===Bevele===
Bevelshallusinasies is hallusinasies in die vorm van bevele; hulle kan ouditief wees, of in ’n persoon se bewussyn.<ref name="Beck-Sander1997" /> Die inhoud kan wissel van onskuldig tot bevele om jouself of iemand anders skade te berokken.<ref name="Beck-Sander1997">{{cite journal|vauthors=Beck-Sander A, Birchwood M, Chadwick P |title=Acting on command hallucinations: A cognitive approach|journal=The British Journal of Clinical Psychology |volume=36|issue=1|pages=139–48|year=1997|pmid=9051285|doi=10.1111/j.2044-8260.1997.tb01237.x}}</ref> Dit word dikwels met skisofrenie verbind. Mense wat bevelshallusinasies hoor, kan daarop reageer of nie, na gelang van die omstandighede. Niegewelddadige bevele word meer dikwels gehoorsaam.<ref>{{cite journal|vauthors=Lee TM, Chong SA, Chan YH, Sathyadevan G |title=Command hallucinations among Asian patients with schizophrenia|journal=The Canadian Journal of Psychiatry|volume=49|issue=12|pages=838–42|year=2004|pmid=15679207|doi=10.1177/070674370404901207|doi-access=free}}</ref> Bevelshallusinasies word dikwels aangevoer as rede vir ’n misdaad, soos manslag.<ref>{{cite journal | title=Insanity Defense Evaluations: Toward a Model for Evidence-Based Practice | last1=Knoll |first1=James L. |last2=Resnick |first2=Phillip J. | journal=Brief Treatment and Crisis Intervention | year=2008 | volume=8 | issue=1 | pages=92–110 | doi=10.1093/brief-treatment/mhm024|citeseerx=10.1.1.606.6552 }}</ref>
===Reuke===
"Fantosmie" (reukhallusinasies) is die waarneming van ’n reuk wat nie daar is nie,<ref name=NHSphantosmia>{{citation|title=Phantosmia (Smelling Odours That Aren't There)|author=HealthUnlocked|website=NHS Choices|year=2014|url=http://www.nhs.uk/conditions/phantosmia/Pages/Introduction.aspx|accessdate=6 Augustus 2016|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160802124224/http://www.nhs.uk/conditions/phantosmia/Pages/Introduction.aspx|archivedate=2 Augustus 2016}}</ref> en "parosmie" (reukillusies) is om ’n werklike reuk waar te neem, maar anders as wat dit onthou word.<ref name=Hong>{{citation|title=Distorted Olfactory Perception: A Systematic Review|last1=Hong|first1=Seok-Chan|last2=Holbrook|first2=Eric H.|last3=Leopold|first3=Donald A.|last4=Hummel|first4=Thomas|year=2012|journal=Acta Oto-Laryngologica Supplementum|volume=132|issue=S1|page=S27|doi=10.3109/00016489.2012.659759|pmid=22582778}}</ref> Dit is meestal nie ernstig nie en gaan later self weg.<ref name="NHSphantosmia" /> Dit kan baie oorsake hê, soos ’n neusinfeksie, tandprobleme, migraine, kopbeserings, toevalle, beroerte of breingewasse.<ref name=NHSphantosmia/><ref name=Leopold2002>{{citation|last=Leopold|first=D. A.|year=2002|title=Distortion of Olfactory Perception: Diagnosis and Treatment|journal=Chemical Senses|volume=27|issue=7|pages=611–615|doi=10.1093/chemse/27.7.611|pmid=12200340|doi-access=free}}</ref>
===Gevoel===
Gevoelshallusinasies is die illusie van iets wat gevoel word, soos ’n drukking op die vel of ander organe. Een soort gevoelshallusinasie, "formikasie" of krieweling, is die sensasie dat insekte onder die vel rondkruip en word veral verbind met langdurige [[kokaïen]]gebruik.<ref name="Berrios_1982">{{cite journal|author=Berrios GE|title=Tactile hallucinations: conceptual and historical aspects|journal=Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry|volume=45|issue=4|pages=285–93 |date=April 1982 |pmid=7042917|pmc=491362|doi=10.1136/jnnp.45.4.285}}</ref> Dit kan egter ook die gevolg wees van normale [[hormoon]]veranderings soos [[menopouse]], [[kanker]], hoë koors of ander toestande.<ref name="Berrios_1982"/>
===Smaak===
Smaakhallusinasies kom voor wanneer iemand iets proe sonder ’n stimulus. Dié hallusinasies, wat gewoonlik onaangenaam is, kom redelik algemeen voor by mense met sekere soorte epilepsie.<ref name="Panayiotopoulos_2007">{{cite book|author=Panayiotopoulos CP|title=A clinical guide to epileptic syndromes and their treatment|year=2007|publisher=Springer|location=Londen|isbn=978-1846286438|edition=2de }}</ref><ref name="Barker_1997">{{cite book|author=Barker P|title=Assessment in psychiatric and mental health nursing: in search of the whole person|year=1997|publisher=Stanley Thornes Publishers|location=Cheltenham, UK|isbn=978-0748731749|page=245}}</ref>
===Algemene somatiese sensasies===
Algemene somatiese (liggaamlike) sensasies van ’n hallusinatoriese aard word ondervind wanneer iemand voel sy liggaam word vermink: gedraai of geskeur of die ingewande word uitgehaal. Ander aangetekende gevalle is van die binnedringing van diere in ’n persoon se interne organe soos [[slang]]e in die [[maag]] of [[padda]]s in die [[rektum]]. Die algemene gevoel dat iemand se liggaam ontbind, val ook hieronder.<ref name="Barker_1997"/>
==Verwysings==
{{Verwysings|2}}
==Skakels==
| |||