Putorgaan en lipkuile

Die putorgaan en lipkuile is sintuiglike organe, wat verskillende slangsoorte in staat stel om infrarooistraling waar te neem. In die verloop van hul ontwikkeling het enkele taxa van die slange besonders op die opspoor van warmbloedige soogdiere gespesialiseer. Hierdie sintuie stel slange in staat om in algehele donkerte op jag te gaan.

Die putorgaan

Luislang (bo) en ratelslang (onder). Rooi pyle: openinge van onderskeidlik die putorgaan en die labiale groewe. Swart pyle: neusgate

Die putorgaan van slange is weerskante van die voorrand van die bokaak, tussen die neusgate en die oë in 'n holte geleë, waar dit deur 'n dun biomembraan afgeseël word. Dit fungeer as 'n antenna vir infrarooistraling (infrarooireseptor) en is goed met bloed voorsien. Agter hierdie membraan lê 'n luggevulde kamer.

Die membraan is met talryke sensoriese weefsels van die sg. trigeminale senuwee verbind, waardeur seine van die putorgaan (deur middel van termiese straling) na die dak van die middelbrein (die tectum mesencephali) oorgedra word, waar dit verwerk word. Die infrarooireseptore op die membraan behoort tot die TRP-reseptorfamilie. Hierdie biochemiese reseptore is naamlik ioonkanale en word algemeen by die senuweestelsels van werweldiere as termoreseptore aangetref. Van al die ioonkanale by gewerwelde diere, is die TRP-reseptore van putorgaanslange die gevoeligste vir temperatuurskommelinge.

Met die putorgaan kan temperatuurveranderinge van slegs 0,003 K op die membraan aangevoel word.

Die putorgaan leen sy naam aan 'n subfamilie van die adders, die sogenaamde putorgaanadders. Die putvormige rangskikking van die reseptore stel putorgaanadders in staat om 'n baie presiese ruimtelike infrarooibeeld waar te neem. Daarbenewens beskik putorgaanadders oor die vermoë om hierdie infrarooibeeld met die visuele beeld te koppel. Dit help hierdie adders om selfs snags 'n baie presiese, ruimtelike beeld te verkry.

Die lipkuile

Lipkuile aan die onderlip van 'n groen boomluislang (Morelia viridis)

Kop van 'n koningluislang (Python regius) met duidelik sigbare lipkuile, ​​wat die bolip onderkant die oë omsoom, en die lipkuile aan die agterkant van die onderlip wat meestal bedek is as die mond toegemaak is.

Kop van 'n groen-hondekopboa (Corallus caninus) met eweneens duidelik sigbare lipkuile ​​langs die bo- en onderlippe

Die lipkuile ​​het 'n sterk geperfuseerde vloer (fundus) waarop die infrarooi reseptore geleë is. Met hierdie kuile ​​kan die slange temperatuurverskille van slegs 0,026 K waarneem.

Onder die reuseslange besit spesies van luislangfamilie (Pythonidae) (afgesien van lede van die genus Aspidites) en ook enkele genera uit die boafamilie, soos die genus Corallus, hierdie kuile. Die kuile is in 'n min of meer langskeepse ry op die bo- en onderlip gerangskik. Elke kuil is in 'n skub van die bo- of onderlip (d.w.s. labiale skubbe) versink. Die lipkuile ​​is ewolusionêr onafhanklik (konvergent) met die putorgane van die putorgaanadders en is nie heeltemal so effektief soos laasgenoemde nie.

Literatuur

• A. B. Sichert, P. Friedel, J. L. van Hemmen: Snake's Perspective on Heat: Reconstruction of Input Using an Imperfect Detection System. Phys. Rev. Lett. 97 (2006), S. 068105 (1–4), Preprint (Opgesoek op 7 Februarie 2009; PDF; 260 kB)