Putorgaan en lipkuile: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k Artikel is wees. |
JMK (besprekings | bydraes) kNo edit summary |
||
Lyn 1:
{{Weesbladsy}}
[[Lêer:The Pit Organs of Two Different Snakes.jpg
Die '''putorgaan''' en '''lipkuile''' is sintuiglike organe, wat verskillende slangsoorte in staat stel om [[infrarooistraling]] waar te neem. In die verloop van hul [[ewolusie|ontwikkeling]] het enkele [[takson|taxa]] van die [[slang]]e besonders op die opspoor van warmbloedige [[soogdier]]e gespesialiseer. Hierdie sintuie stel slange in staat om in algehele donkerte op jag te gaan.▼
[[Lêer:Morelia-labial-pits.jpg
[[Lêer:Python-regius-kopf-königspython.jpg
[[Lêer:Emerald tree boa snout.JPG
▲Die '''putorgaan''' en '''lipkuile''' is sintuiglike organe, wat verskillende slangsoorte in staat stel om [[infrarooistraling]] waar te neem. In die verloop van hul [[ewolusie|ontwikkeling]] het enkele [[takson|
==Die putorgaan==
Die putorgaan van slange is weerskante van die bokaak se voorrand
▲[[Lêer:The Pit Organs of Two Different Snakes.jpg|regs|duimnael|Luislang (bo) en ratelslang (onder). Rooi pyle: openinge van onderskeidelik die putorgaan en lipkuile. Swart pyle: neusgate]]
▲Die putorgaan van slange is weerskante van die voorrand van die bokaak, tussen die neusgate en die oë in 'n holte geleë, waar dit deur 'n dun biomembraan afgeseël word. Dit fungeer as 'n antenna vir infrarooistraling (infrarooireseptor) en is goed met bloed voorsien. Agter hierdie membraan lê 'n luggevulde kamer.
Die membraan is met talryke sensoriese weefsels van die sg. trigeminale senuwee verbind, waardeur seine van die putorgaan (deur middel van termiese straling) na die dak van die middelbrein (die ''tectum mesencephali'') oorgedra word, waar dit verwerk word. Die infrarooireseptore op die membraan behoort tot die TRP-reseptorfamilie. Hierdie biochemiese reseptore is naamlik ioonkanale en word algemeen by die senuweestelsels van [[gewerweldes]] as termoreseptore aangetref. Van al die ioonkanale by gewerwelde diere, is die TRP-reseptore van putorgaanslange die gevoeligste vir temperatuurskommelinge.<ref name="Gracheva">E.
Met die putorgaan kan temperatuurveranderinge van slegs 0,003 K op die membraan aangevoel word.
Die putorgaan leen sy naam aan 'n subfamilie van die [[adder]]s, die sogenaamde
== Die lipkuile ==
Die lipkuile het 'n sterk geperfuseerde vloer (''fundus'') waarop die infrarooi reseptore geleë is. Met hierdie kuile kan die slange temperatuurverskille van
▲[[Lêer:Morelia-labial-pits.jpg|regs|duimnael|Lipkuile aan die onderlip van 'n groen boomluislang (''Morelia viridis'')]]
▲[[Lêer:Python-regius-kopf-königspython.jpg|regs|duimnael|Kop van 'n koningluislang (''Python regius'') met duidelik sigbare lipkuile, wat die bolip onderkant die oë omsoom, en die lipkuile aan die agterkant van die onderlip wat meestal bedek is as die mond toegemaak is.]]
▲[[Lêer:Emerald tree boa snout.JPG|regs|duimnael|Kop van 'n groen-hondekopboa (''Corallus caninus'') met eweneens duidelik sigbare lipkuile langs die bo- en onderlippe]]
Onder die [[reuseslange]] besit spesies van die luislangfamilie (die ''Pythonidae''
▲Die lipkuile het 'n sterk geperfuseerde vloer (''fundus'') waarop die infrarooi reseptore geleë is. Met hierdie kuile kan die slange temperatuurverskille van slegs 0,026 K waarneem.
▲Onder die [[reuseslange]] besit spesies van die luislangfamilie (''Pythonidae'') (afgesien van lede van die genus '' Aspidites'') en ook enkele genera uit die boafamilie, soos die genus '' Corallus'', hierdie kuile. Die kuile is in 'n min of meer langskeepse ry op die bo- en onderlip gerangskik. Elke kuil is in 'n skub van die bo- of onderlip (d.w.s. labiale skubbe) versink. Die lipkuile is ewolusionêr onafhanklik (konvergent) van die putorgane van die putorgaanadders en is nie heeltemal so effektief soos laasgenoemde nie.
== Literatuur ==
* A. B. Sichert, P. Friedel, J. L. van Hemmen: ''Snake's Perspective on Heat: Reconstruction of Input Using an Imperfect Detection System.'' Phys. Rev. Lett. ''97'' (2006), S. 068105 (1–4), [http://www.t35.physik.tu-muenchen.de/addons/publications/Sichert-2006.pdf
==Verwysings==
| |||