Cavia: Verskil tussen weergawes

'''''Cavias''''' (familie Caviidae) is 'n [[genus]] wilde [[Knaagdier|knaagdiere]] uit [[Suid-Amerika]] waarvan een [[spesie]], die ''Cavia porcellus'', reeds sedert die dae van die [[Inka|Inkas]] huismak is en oral ter wêreld 'n geliefde [[troeteldier]] vir [[Kind|kinders]] geword het. Cavias is egter ook die proefdiere wat die meeste in mediese en ander laboratoriums gebruik word. Hoewel hulle baiekeerbaie keer verkeerdelik marmotte genoem word, is hulle dit nie.

In Suid-Amerika, van [[Colombia]] en [[Venezuela]] tot in [[Brasilië]] en die noordelike dele van [[Argentinië]], lewe cavias nog wild. Hul tuistes sluit 'n groot aantal gebiede in, naamlik rotsagtige streke, grasvlaktes, bosse en selfs [[Moerasse en vleie|moerasse]]. Soos die meeste knaagdiere het cavias twee beitelvormige snytande in sowel die bo- as die onderkaak, met 'n tandlose gedeelte daaragter. Dan volg die stomp, knobbelrige kiestande waarmee plante fyngemaal word. Wilde cavias het 'n natuurlike kleur, die pels is grof en die hare is middelmatig lank. Hulle lewe in natuurlike gate of grawe vir hulleself gate, en is altyd gereed om te vlug. Trouens, vlug is die enigste manier waarop hulle aan [[Roofdier|roofdiere]], [[Roofvoël|roofvoëls]] en [[Slang|slange]] kan ontkom. Cavias se voortbestaan word verder verseker omdat hulle dwarsdeur die jaar [[Voortplanting|voortplant]].

Die gewone cavia ''(Cavia porcellus)'' word vandag oral ter wêreld as troeteldier aangehou, dikwels onder die naam marmotjie. Dit is egter geen marmot nie en Iyk ook nie so nie: die regte marmot ''(Marmota marmota)'' kom in die [[Alpe]] voor en is baie groter. Ook die [[Engels|Engelse]] benaming, "guinea-pig", is vreemd. Ten eerste is die cavia geen [[vark]] nie en ten tweede is dit ook nie afkomstig uit 'n land met die naam [[Guinee]] nie. Dié naam kan hoogstens 'n verbastering wees van die naam van die Suid-Amerikaanse staat [[Guyana|Guiana]]. Die cavia is eers in die 16e eeu in [[Europa]] as huisdier bekendgestel, maar die ou Inka-volke het dié diertjie reeds aangehou as vermaak vir hul kinders. Dit het egter nie verhinder dat hulle soms cavia-vleis geëet het nie. Buiten as troeteldier word cavias, saam met [[Rot|rotte]], [[Muis|muise]] en [[Haas|konyne]], dikwels in laboratoriums vir navorsingsdoeleindes gebruik.

Dit is baie maklik om cavias as troeteldiere aan ''te'' hou. Hulle is baie skoon diere en word vinnig mak as hulle genoeg aandag kry. 'n Behoorlike hok is egter 'n vereiste. Dit moet omtrent 60 cm lank wees en verkieslik net so wyd, met 'n hoogte van ongeveer 50 cm. In die een hoek moet 'n klein , donker binnehokkie aangebring word wat as slaapplek kan dien: die res van die hok moet genoeg lig kry. Rotte is die grootste vyande van mak cavias, en dit sal dus verstandig wees om die vloer van die hok van [[sement]] te maak sodat die rotte dit nie kan deurknaag nie. So 'n vloer kan ook makliker skoongehou word. Om warmte in die slaap- hokkie te verseker moet die sement met hout bedek word. Daar moet ook altyd genoeg strooi in die slaaphokkie wees. Die dak van die hok moet [[wind]] en [[Weer (meteorologie)|weer]] kan uithou. Cavias gee nie om vir koue nie, maar daar mag nie 'n trek in die hok wees nie. Die diertjies hou daarvan om buite die hok te baljaar, maar ontsnap dan baie maklik.

Cavias is nie kieskeurig wat kos betref nie. Oorskietgroente uit die kombuis, soos stukkies [[Wortel (groente)|wortel]] of [[raap]], sal hulle graag eet. Groenvoer moet deel van hulle dieet uitmaak, en 50 ook hooi, veral in die [[winter]]. Wanneer die [[grasperk]] gesny word , kan van die afgesnyde gras nes hooi gedroog word. Dit is belangrik dat cavias genoeg [[vitamien C]] kry. Hulle hou ook daarvan om aan [[Appel|appels]] te knibbel.

Wanneer 'n mens nie met hulle wil teel nie, is dit beter om twee [[Wyfie|wyfies]] aan te hou omdat die [[Mannetjie|mannetjies]] baklei en mekaar soms lelik kan seermaak. 'n Mannetjie en 'n wyfie kan egter sonder probleme dieselfde hok deel. Nadat hulle [[Paring|gepaar]] het, duur dit tussen 65 en 72 dae voordat 3 tot 4 kleintjies gebore word. Hulle is by geboorte al betreklik groot (soms weeg hulle al meer as 100 g), kan loop en hul [[Oog|oë]] is oop. Hulle moet aanvanklik gesoog word, maar vreet tussenin ook vaste kos.

Cavias wat in 'n skoon hok aangehou word, word selde siek, maar soms is dit nodig dat hulle met insektepoeier behandel word. Probleme met die [[Spysverteringstelsel|spysvertering]] kom soms voor en in ernstige gevalle moet die [[veearts]] se hulp ingeroep word.

* [[Wêreldspektrum|''Wêreldspektrum'']], Volume 4, bl.94-95, ISBN 0908409451