Victoria-waterval: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Rol weergawe 2346561 deur AFM (bespreek) terug. Geen feite bygevoeg uit hierdie bron. Hoekom vermeld jy dit hier? Etiket: Ongedaanmaking |
No edit summary |
||
Lyn 32:
Die '''Victoria-waterval''' ([[Engels]]: ''Victoria Falls'') is die grootste [[waterval]] in [[Afrika]] en is geleë in die [[Zambezirivier]] op die grens van [[Zimbabwe]] en [[Zambië]].<ref name="WDL">{{cite web |url=http://www.wdl.org/en/item/550/ |title=Victoria Falls |website=World Digital Library |date=1890–1925 |access-date=1 Junie 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200601061950/https://www.wdl.org/en/item/550/ |archive-date=1 Junie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Suid van die waterval is die Zimbabwiese dorp [[Victoria Falls]] en noord daarvan lê die Zambiese stad [[Livingstone]]. Dit is een van Afrika se grootste toeriste-aantreklikhede.
Die buitewêreld het die eerste keer van die waterval gehoor toe [[David Livingstone]] op 17 November 1855 daarop afgekom het.<ref name="WDL" /> Hy het dit stroom af benader in ’n kano en dit van die punt van die eiland, wat ter ere
[[Lêer:VictoriaFaelleLage.png|duimnael|links|Ligging van die Victoria-waterval in Afrika]]▼
▲Die buitewêreld het die eerste keer van die waterval gehoor toe [[David Livingstone]] op 17 November 1855 daarop afgekom het.<ref name="WDL" /> Hy het dit stroom af benader in ’n kano en dit van die punt van die eiland, wat ter ere van hom vernoem is, waargeneem. Die Makololo naam vir die waterval is Mosi-oa-Tunya, wat "die rook wat donder" beteken. Livingstone het die waterval genoem na [[Victoria van die Verenigde Koninkryk]].<ref name="WDL" />
Die waterval is 1 717 m breed en die gemiddelde hoogte is 92 m. Wanneer die rivier in April en Mei die sterkste afkom, vloei ’n derde van ’n miljoen kubieke meter water per minuut oor die rand van die waterval.
▲[[Lêer:VictoriaFaelleLage.png|duimnael|links|150px|Ligging van die Victoria-waterval
== Naam en oorsprong ==
David Livingstone, die Skotse sendeling en ontdekker, word beskou as die eerste Europeër wat die Victoria-waterval op 16 November 1855 gesien het, van wat nou as Livingstone-eiland bekend staan, een van twee landmassas in die middel van die rivier onmiddellik stroomop van die val naby die Zambiese grens. Hoewel Livingstone die waterval na koningin Victoria genoem het, erken die wêrelderfenislys ook die plaaslike [[Noord-Sotho (taal)|Noord-Sotho-naam]] ''Mosi-oa-Tunya''. Livingstone het ook na ’n ouer naam verwys, Seongo of Chongwe, wat “die plek van die reënboog” beteken, as gevolg van die konstante sproei by die val.
Lyn 50:
Vir ’n aansienlike afstand stroomop van die val vloei die Zambezirivier oor ’n plat plaat [[basalt]], in ’n vlak vallei omring deur lae en veraf [[sandsteen]]heuwels. Die rivier se vloei is met talle boomryke eilande bespikkel, wat in getalle toeneem namate die rivier die waterval nader. Daar is geen berge, platos of diep valleie nie; slegs vlaktes wat vir honderde kilometer in alle rigtings strek.
Die val vorm wanneer die volle breedte van die rivier in ’n enkele vertikale beweging na benede tuimel, in ’n dwars kloof 1 708 meter breed, uitgekerf deur die water al langs ’n fraktuur in die
Daar is twee eilande op die kruin van die val wat groot genoeg is om die watergordyn selfs in volle vloed te verdeel: Boaruka-eiland naby die westelike bank, en Livingstone-eiland naby die middel – die punt vanwaar Livingstone die val vir die eerste keer aanskou het. Kleiner eilande verdeel die watergordyn in verskeie parallelle strome wanneer die rivier in volle vloed is.
Lyn 56:
Die Zambezirivier, stroomop van die Victoria-waterval, beleef ’n reënseisoen van laat November tot vroeg April en ’n droë seisoen vir die res van die jaar. Die rivier se jaarlikse vloedseisoen is Februarie tot Mei met ’n piek in April. Die sproei van die val bereik tipies ’n hoogte van meer as 400 meter en soms selfs dubbeld so hoog, en is sigbaar tot 48 kilometer ver. Gedurende die vloedseisoen is dit onmoontlik om die voet van die val en die meeste van sy oppervlak te sien.
Wanneer die waterval op sy minimum vloei, wat om en by November plaasvind, loop slegs sowat ’n tiende van April se volume. Hierdie variasie in vloei is groter as
== Skeurvalleie ==
Lyn 63:
* Eerste Skeurvallei: die een waarin die rivier tuimel by die Victoria-waterval
* Tweede Skeurvallei: 250 meter suid van die val, 2,15 kilometer lank, met die Victoria-watervalbrug wat daaroor strek.
* Derde Skeurvallei: 600 meter suid, 1,95 kilometer lank, met die Victoria-waterval se
* Vierde Skeurvallei: 1,15 kilometer suid, 2,25 kilometer lank.
* Vyfde Skeurvallei: 2,25 kilometer suid, 3,2 kilometer lank.
* Songwe-skeurvallei: 5,3 kilometer suid, 3,3 kilometer lank, genoem na die klein Songwe-rivier wat van die noordooste kom, en die diepste by 140 meter tussen die reën- en droë seisoene.
== Vorming ==
Die Bo-Zambezirivier het oorspronklik suid deur die huidige [[Botswana]] gedreineer om by die [[Limpopo (rivier)|Limpoporivier]] aan te sluit. ’n Algemene oplig van die grond tussen Zimbabwe en die [[Kalahari]]woestyn sowat twee miljoen jaar gelede het hierdie uitlaatroete belemmer en ’n groot paleomeer bekend as die Makgadikgadi-meer het tussen die Kalahari en die Batoka basaltiese vlakte van Zimbabwe en Zambië gevorm. Hierdie meer was oorspronklik endoreïes en het geen natuurlike uitlaat gehad nie. Onder nat omstandighede sowat 20 000 jaar gelede het dit eindelik oorvloei en na die ooste begin dreineer en die Batoka-skeurvallei deur die basalt gesny met sy gang.
Die onlangse geologiese geskiedenis van die Victoria-waterval is sigbaar in die algehele vorm van die Batoka-skeurvallei, met sy ses individuele skeurvalleie en agt vorige posisies van die val.
| |||