Eierleier: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Rol weergawe 2295518 deur 144.178.88.178 (bespreek) terug.
Etiket: Ongedaanmaking
Uitgebrei
 
Lyn 1:
{{Sybalk vroulike geslagsorgane}}
Die '''Fallopiusbuise''' of '''eierleiers''' is deel van die [[Geslagsorgaan|geslagsorgane]] van die [[vrou]]like [[soogdier]]. In die eierleiersbuise is sweephare, of silia, wat ’n bevrugteryp [[Eier (biologie)|eiersel]] van die [[eierstok]]ke van vroulike [[soogdier]]e na die [[baarmoeder]] vervoer. In [[gewerweldes]] wat nie soogdiere is nie, is die ekwivalent '''ovidukte'''.
 
[[Embrio|Embrio's]] het twee pare buise wat [[Gameet|gamete]] uit die liggaam sal vervoer; een paar ontwikkel in vroue tot die eierleiersFallopiusbuise, baarmoeder en [[vagina]], terwyl die ander paar in [[man]]s ontwikkel tot die [[Bytestis|bytestes]] en [[saadleier]]s.
 
Gewoonlik ontwikkel net die een paar buise, terwyl die ander paar kleiner raak en eindelik verdwyn.
 
==Ontwikkeling==
[[Beeld:Fallopian tube.jpg|thumb|links|210px|Die regterkantse Fallopiusbuis.]]
Tydens bevrugting voeg die [[sperm]] óf ’n [[X-chromosoom]] (vroulik) óf ’n [[Y-chromosoom]] (manlik) by die X-chromosoom in die [[eiersel]]. Dit bepaal die genetiese geslag van die [[embrio]].<ref name="Kolodny">{{Cite book|title=Textbook of Sexual Medicine|last1=Kolodny|first1=Robert C.|last2=Masters|first2=William H.|last3=Johnson|first3=Virginia E.|publisher=Little, Brown and Company|year=1979|isbn=978-0-316-50154-5|edition=1st|volume=|location=Boston|place=|doi=|id=|url-access=registration|url=https://archive.org/details/textbookofsexual00kolo}}</ref> In die eerste weke van ontwikkeling is geneties manlike en vroulike [[fetus]]se "anatomies ononderskeibaar", met primitiewe [[geslagsklier]]e wat teen die sesde week begin ontwikkel. Die geslagskliere kan tot óf [[testikel]]s (manlik) óf eierstokke (vroulik) ontwikkel, na gelang van die daaropvolgende gebeure.<ref name="Kolodny" /> Tot in die sewende week lyk manlike en vroulike fetusse identies.
 
Teen die agtste week ná bevrugting begin die geslagskliere van die XY-embrio tot funksionerende testikels ontwikkel, wat [[testosteroon]] afskei. Eierseldifferensiasie, vir XX-embrio's, begin eers teen sowat 12 weke ná bevrugting. In ’n tipiese vroulike differensiasie ontwikkel die [[Müllerbuis]]stelsel in die baarmoeder, Fallopiusbuise en binneste derde van die [[vagina]]. In manlike fetusse veroorsaak die Müllerbuis-inhiberende [[hormoon]] (MIH) dat dié buisstelsel agteruitgaan. Hierna veroorsaak [[Androgeen|androgene]] dat die [[Wolffbuis]]stelsel ontwikkel, en dit ontwikkel weer tot die saadleiers, saadsakkies en ejakulasiebuise.<ref name="Kolodny" />
 
==Funksie==
[[Beeld:Female reproductive system.svg|200px|duimnael|links|Voortplantingstelsel in die vrou:
<br />1.&nbsp;Nier; 2.&nbsp;Nierbekken; 3.&nbsp;Urienleier; 4.&nbsp;'''EierleierFallopiusbuis'''; 5.&nbsp;Eierstok; 6.&nbsp;Baarmoeder; 7.&nbsp;Blaas; 8.&nbsp;Serviks; 9.&nbsp;Vagina]]
’n EierleierFallopiusbuis vervoer ’n eiersel van ’n eierstok na die baarmoeder. Wanneer ’n vrou ovuleer, gewoonlik in die middel van haar [[menstruasie]]siklus, word ’n eiersel van een van die vrou se twee eierstokke ryp en van die eierstok afgestoot, en word die sel dan oor ’n tydperk van drie tot vier dae deur die eierleierFallopiusbuis na die vrou se baarmoeder vervoer. 'n Gemiddelde eiersel lewe egter net ongeveer 24 uur, dus moet [[bevrugting]] reeds in die eierleiersFallopiusbuise plaasvind, vóór die eiersel die baarmoeder bereik. Oor die algemeen word slegs een eiersel ryp, maar in sommige gevalle word twee (of selfs meer) ryp en, indien albei ná [[Seks|geslagsgemeenskap]] bevrug word, kan dit tot 'n gewone (nie-identiese) tweeling lei.
 
Tydens ovulasie word die slym in die baarmoeder dikker en neem dit meer bloed op, vir geval ’n bevrugte eiersel (nou ’n [[sigoot]]) daaraan moet heg. Indien geen bevrugting plaasvind nie, moet die baarmoeder die onnodige bloed en slym afskei, wat tot 'n vrou se [[Menstruasie|maandstonde]] lei.
 
Ná ovulasie is daar ’n tydsduur van slegs ’n paar uur waartydens die eiersel deur ’n saadsel bevrug kan word. Wanneer ’n man tydens geslagsgemeenskap [[Ejakulasie|ejakuleer]], stort hy miljoene [[spermsel]]le in die vrou se vagina, wat dan opwaarts reis en probeer om die eiersel in die eierleierFallopiusbuis te bevrug deur daarmee te versmelt. Hierdie reis duur tussen 12 en 24 uur. Spermselle lewe baie langer as eierselle, van 3 tot 7 dae, dus is die beste kans op bevrugting wanneer die spermselle reeds die eierleiersFallopiusbuise bereik het wanneer die eiersel afgestoot word.<ref>{{cite journal |last1=Li |first1=Shuai |last2=Winuthayanon |first2=Wipawee |title=Oviduct: roles in fertilization and early embryo development |journal=Journal of Endocrinology |date=Januarie 2017 |volume=232 |issue=1 |pages=R1–R26 |doi=10.1530/JOE-16-0302 |pmid=27875265 }}</ref>
 
Soms heg die sigoot aan die wand van die eierleierFallopiusbuis pleks van die baarmoeder, en dan ontwikkel ’n buitebaarmoerderlike [[swangerskap]].
 
== Verwysings ==