Wysiging soos op 11:15, 1 Desember 2020 wysig BurgertB (besprekings \| bydraes) Administrateurs 65 333 edits Besig ← Ouer wysiging		Wysiging soos op 12:55, 1 Desember 2020 wysig maak ongedaan BurgertB (besprekings \| bydraes) Administrateurs 65 333 edits Besig Nuwer wysiging →
Lyn 52: == Vroeë lewe == ===Afstamming=== Djengis was op 13 reeds die leier van ’n Mongoolse stam as opvolger van sy pa, Jisoegei, wat vergiftig is deur die Tartarstam toe Temoedjin maar nege jaar oud was. [[Mongolië]], in Midde-Asië, het met sy geboorte uit sowat 30 verskillende stamme bestaan. Die [[Mongole]] was ongeletterd, verspreid en het op godsdienstige gebied [[Sjamanisme]] ondersteun. Hy het eers deur alliansies en later deur baie gevegte die Mongole verenig tot 'n volk. Deur sy oorlogmagte aan te vul met dié wat hy verower het, het hy sy magsgebied voortdurend vergroot. In [[1202]] het hy hom teenoor die [[Tartare]], wat sy pa vermoor het, gewreek deur hulle totaal uit te wis. [[Beeld:Square Ulan Bator (Mongolia).jpg\|thumb\|links\|220px\|’n Standbeeld van Djengis Khan in Ulaanbaatar.]] [[Beeld:onon.jpg\|thumb\|220px\|links\|Herfs aan die Ononrivier in Mongolië, die streek waar Temüjin gebore is en grootgeword het.]] [[Beeld:Bust of Genghis Khan in Mongolia.jpg\|thumb\|180px\|’n Borsbeeld van Djengis Khan in die presidensiële paleis in Ulaanbaatar.]] Djengis Khan was ’n agterkleinseun van [[Kaboel Khan]], die eerste bekende khan van die [[Khamag-Mongole\|Khamag-Mongoolse]] konfederasie op die Mongoolse plato. Toe die [[Jurchen]]se [[Jin-dinastie (1115-1234)\|Jin-dinastie]] hulle steun in 1161 verskuif van die Mongole na die [[Tatare]], het hulle Kaboel Khan vernietig.{{sfn\|Ratchnevsky\|1991\|pp=9–10}}{{Sfn\|Derenko\|2007\|p=5}} Djengis Khan se pa, Jisoegei, leier van die [[Bordjigin]]-clan, het die hoof van die regerende Mongoolse clan geword. Dié amp is teengestaan deur die verwante [[Taitsjioed]]-clan. Toe die Tatare ná 1161 te magtig word, het die Jin hulle steun verskuif van die Tatare na die [[Keiraïete]].{{Sfn\|Narod and Derenko\|2007\|p=2}}{{Sfn\|Lee\|2016\|p=[[4-6]]}} ===Geboorte=== Min is bekend oor Djengis Khan se vroeë lewe weens ’n gebrek aan geskrewe rekords uit dié tyd. Die paar bronne wat wel inligting verskaf, weerspreek mekaar dikwels. Djengis Khan se geboortenaam, Temoedjin of Temüjin, is afgelei van die [[Mongools]]e woord ''temür'', "van yster", terwyl ''jin'' dui op werksaamheid.<ref>{{cite web \|url = http://www.behindthename.com/name/temujin\|title = Meaning, origin and history of the name Temujin \|last=Campbell\|first=Mike\|website=Behind the Name\|access-date=29 Maart 2016}}</ref> "Temüjin" beteken dus "ystersmid".<ref>{{cite book \|last1=Glasse\|first1=Cyril\|last2=Smith\|first2=Huston \|title = The New Encyclopedia of Islam\|isbn = 978-0-7591-0190-6 \|page=313 \|url = https://books.google.com/books?id=focLrox-frUC&q=Tem%C3%BCjin%20means%20%22blacksmith%22.&pg=PA313 \|date=January 2003 }}</ref> Djngis Khan is moontlik in 1162 gebore<ref group="nota">Rashid al-Din glo Djengis Khan is in 1155 gebore, terwyl die ''Geskiedenis van Yuan'' die geboorte as 1162 aangee.</ref> in Delüün Boldog, naby die berg Burkhan Khaldun en die riviere Onon en Kherlen in die hedendaagse Noord-Mongolië, naby die huidige hoofstad, [[Ulaanbaatar]]. Volgens ''Die Geheime Geskiedenis van die Mongole'' het Temoedjin ’n [[bloedklont]] in sy vuis gehou toe hy gebore is – ’n tradisionele teken dat hy bestem is om ’n groot leier te word. Hy was die oudste seun van Ho'eloen, sy pa se tweede vrou. Volgens die ''Geheime Geskiedenis'' is Temoedjin genoem na die Tataarse hoofman Temüjin-üge, wie sy pa pas gevange geneem het. Jesoegei was van die Bordjigin-clan, wat nes die ander stamme [[nomade]]s was. Temoedjin het nie ’n maklike lewe gehad nie. Sy pa het ’n [[huwelik]] vir hom gereël en hom op negejarige ouderdom by die familie van sy toekomstige bruid, [[Börte]] van die Khongirad-stam, gaan aflaai. Hy moes daar woon en vir die hoof van die huishouding, Dai Setsen, werk totdat hy op 12 jaar oud genoeg was om te trou.{{Sfn\|Rachewiltz\|2015\|p=3}}{{Sfn\|Atwood\|2018\|p=2}} Op pad huis toe het sy pa op die naburige Tatare afgekom, wat lank vyande van die Mongole was. Hulle het hom kos aangebied en hom vergiftig. Toe Temoedjin dit hoor, het hy huis toe gegaan om sy pa se posisie as hoof op te eis. Die stam het geweier en die gesin versaak.<ref>{{cite web \|access-date=March 29, 2018 \|url = https://manof300.com/genghis-khan-redefine-your-circumstances \|title = Redefining Your Circumstances: Genghis Khan's Rise to Ruler of the World \|publisher = Man of 300 \|date=17 Maart 2018 }}</ref> Die volgende paar jaar het die gesin in armoede gelewe. Hulle het op wilde vrugte en diertjies wat die seuns gevang het, oorleef. In dié tyd was geen van die stamkonfederasies van Mongolië polities verenig nie, en gereëlde huwelike is dikwels gebruik om tydelike bondgenootskappe te sluit. Temoedjin het in dié strawwe politieke klimaat grootgeword wat oorlogvoering tussen stamme, rowery, klopjagte, korrupsie en wraak tussen konfederasies ingesluit het. Dit is vererger deur inmenging van buite, soos van China in die suide.{{Sfn\|Columbia\|2019\|p=6}} Temoedjin se ma, Ho'eloen, het hom baie geleer, veral die belangrikheid van sterk bondgenootskappe om stabiliteit in Mongolië te verseker.{{Sfn\|Rachewiltz\|2015\|p=5}} == Bewind ==

Djengis Khan: Verskil tussen weergawes