Djengis Khan: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Besig
Besig
Lyn 93:
===Choelan ===
Choelan se pa, die Merkit-leier Dajir Oesan, het in die winter van 1203-'04 aan Temoedjin oorgegee en sy dogter vir hom as vrou gegee. Dajir Oesan het later sy oorgawe teruggetrek, maar hy en sy onderdane is eindelik onderwerp en hy is doodgemaak. Temoedjin het sy militêre veldtogte teen die Merkits voortgesit totdat hy hulle eindelik in 1218 uiteengejaag het. Choelan het later aansienlike status verwerf en die lewe geskenk aan ’n seun met die naam Geledjian, wat saam met Börte se seuns aan militêre veldtogte deelgeneem het.{{sfn|Broadbridge|2018|p=89}}
 
==Vereniging van die Mongoolse konfederasies==
In die vroeë 12de eeu was die Sentraal-Asiatiese plato noord van China verdeel in verskeie prominente stamkonfederasies, insluitende die Naimans, Merkits, Tatare, Khamag-Mongole en Keiraïete. Hulle het nie vriendskaplike bande gehad nie, soos wedersydse aanvalle, wraakaanvalle en plundertogte getuig.
 
===Vroeë pogings tot mag===
Temoedjin het sy opgang na ’n magsposisie begin deur homself aan te bied as ’n bondgenoot, of volgens sommige bronne ’n [[vasal]], van sy pa se broer [[Togroel]], wat khan van die Keiraïete was. Hy was beter bekend onder die Chinese titel "Wang Khan", wat die Chinese Jin-dinastie in 1197 aan hom toegeken het. Dié verhouding het die eerste keer vrugte afgewerp toe Börte deur die Merkits gevange geneem is. Temoedjin het Togroel se steun gevra, en dié het 20&nbsp;000 van sy vegters aangebied. Hy het verder voorgestel Temoedjin kry sy vriend uit sy kindertyd Djamoecha betrokke. Dié het self khan van sy stam, die Jadaran, geword.<ref>{{cite book |last=Grousset |first = Rene |title = Conqueror of the World: The Life of Chingis-khagan |location = New York, NY |publisher=Viking Press |year=1944 }}</ref>
 
Hoewel Börte tydens die veldtog bevry en die Merkits verslaan is, het dit ook die weg gebaan vir die onenigheid tussen Temoedjin en Djamoecha. Voorheen was hulle "bloedbroers" (''anda''), wat beloof het om vir ewig aan mekaar trou te bly.
 
===Onenigheid met Djamoecha===
Terwyl Temoedjin en Djamoecha as vriende uitmekaargedryf het, het albei mag begin konsolideer en het hulle teenstanders geword. Djamoecha het die tradisionele Mongoolse aristokrasie gesteun, terwyl Temoedjin ’n meritokratiese benadering gevolg het en in die proses ’n groter verskeidenheid en laer klas volgelinge gelok het.{{sfn|Hildinger|1997|p=113}} Ná sy vroeëre oorwinning oor die Merkits het Temoedjin se mag begin uitbrei.{{sfn|Hildinger|1997|p=114}} In 1186 is hy tot khan van die Mongole verkies. Omdat Djamoecha bedreig gevoel het deur sy mag, het hy Temoedjin in 1187 met ’n leër van 30&nbsp;000 troepe aangeval. Temoedjin is in die Slag van Dalan Balzjoet verslaan.{{sfn|Hildinger|1997|p=114}}{{sfn|Lane|2004|p=xxvii}} Djamoecha het egter moontlike volgelinge gewalg deur 70 jong manlike gevangenes lewend in potte te laat kook.{{sfn|Weatherford|2005|p=}} Togroel, as Temoedjin se beskermheer, is verban.{{sfn|Lane|2004|p=23}} Temoedjin se lewe vir die volgende 10 jaar is onduidelik, want hy word feitlik nie in historiese rekords genoem nie.{{sfn|Lane|2004|p=23}}
 
===Terugkeer na mag===
Omstreeks 1197 het die Jin-dinastie ’n aanval op hulle voormalige vasalstaat die Tatare geïnisieer met die hulp van die Keiraïete en Mongole. Temoedjin was in beheer van ’n deel van die aanval, en ná sy oorwinning is hy en Togroel deur die Jin in hulle gesagsposisies herstel.{{sfn|Lane|2004|p=23}} Die Jin het aan Togroel die eretitel Ong Khan gegee, en aan Temoedjin die laer titel ''j'aut quri''.<ref>{{cite book |last=Biran|first=Michal |title=Genghis Khan |year=2012|publisher=Oneworld Publications|location=Londen |isbn = 978-1-78074-204-5 |page=35 |url = https://books.google.com/books?id=ndPZAQAAQBAJ }}</ref>
 
Omstreeks 1200 was die hoofmededingers om die [[Khamag-Mongole|Mongoolse konfederasie]] (tradisioneel die "Mongole") die Naimans in die weste, die Merkits in die noorde, die Tangoets in die suide en die Jin-dinastie in die ooste.
 
[[Beeld:Serven Khaalga Jurchen inscription.jpg|thumb|220px|’n Jurchense inskripsie (1196) in Mongolië oor Djengis Khan se bondgenootskap met die Jin teen die Tatare.]]
In sy heerskappy en veldtogte teen mededingende stamme het Temoedjin op ’n paar belangrike maniere van die Mongoolse tradisie weggebreek. Hy het gesag toegeken geskoei op meriete en lojaliteit, eerder as familiebande.<ref name="Weatherford, Jack 2004 44">{{cite book |last = Weatherford |first = Jack |title = Genghis Khan and the Making of the Modern World |page = 44 |publisher = Three Rivers Press |year = 2004|isbn = 978-0-609-80964-8 |chapter = 2: Tale of Three Rivers }}</ref> As aanmoediging vir absolute gehoorsaamheid het hy aan burgers en soldate buit van toekomstige oorloë beloof. Wanneer hy mededingende stamme verower het, het hy nie hulle soldate en burgers verdryf nie, maar hulle onder sy beskerming geneem en in sy eie stam geïntegreer. Hy het selfs dat sy ma weeskinders van die verowerde stam aanneem en hulle so in sy eie familie ingebring. Dié politieke innoverings het groot lojaliteit onder die verowerde stamme aangewakker en Temoedjin met elke verowering versterk.<ref name="Weatherford, Jack 2004 44" />
 
== Bewind ==