Andries Hendrik Potgieter: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k Kategorie:Die Groot Trek verwyder; Kategorie:Groot Trek bygevoeg (HotCat.js) |
+skakels |
||
Lyn 24:
| godsdiens =
| huweliksmaat = Elizabeth Helena Botha (ca. 1795–1841)
| kinders = 13, sommige het
| webblad =
| handtekening =
}}
'''Andries Hendrik Potgieter''', leier van die tweede groot [[Voortrekkers|trekgeselskap wat die
Hy was ’n man met ’n goeie insig in sake, en hoewel vriendelik en minsaam in die omgang, het hy geweet hoe om gehoorsaamheid van sy onderhoriges af te dwing.
Lyn 41:
Bekend is hoedat Potgieter in Januarie 1837 saam met [[Gerrit Maritz]] ’n strafekspedisie teen Silkaats georganiseer en sy krale by Mosega in Wes-Transvaal in sy afwesigheid oorrompel het en ’n groot deel van die buit teruggeneem het. Potgieter en Maritz het egter rusie gemaak oor die verdeling van die buit en daarna blykbaar nooit weer op vriendskaplike voet met mekaar verkeer nie.
Intussen het [[Piet Retief]] se trek by die ander aangekom. Sy persoonlikheid het al die ander oorskadu, en toe daar in die winter nuwe leiers gekies is, is Potgieter, die leier van ’n aansienlike trek, wat intussen ook naam gemaak het deur sy skitterend geslaagde ekspedisie teen [[Silkaats]], heeltemal oor die hoof gesien. Moontlik is dat daar toe al sprake was van na Natal te trek en dat hy hom nie verkiesbaar wou stel nie omdat hy hom in Transvaal wou gaan vestig. Hoe dit ook al sy, die Trek se eenheid was iets van die verlede.
Eers sou daar finaal met Silkaats afgereken word. Saam met [[Piet Uys]], wat hom intussen met ’n vry groot geselskap uit die omstreke van Grahamstad by die Trek gevoeg het, is in November [[1837]] ’n tweede strafekspedisie teen die Matabele-koning uitgestuur. Na ’n reeks gevegte wat nege dae geduur het, is [[Silkaats]] se leër verjaag en die hele [[Matabeles|Matabelestam]]
Potgieter het meestal net blaam gekry vir die mislukking van die ekspedisie wat hy en
Na sy terugkeer uit Natal het Potgieter eindelik geleentheid gehad om sy plan uit te voer om na Transvaal te trek, en voor die
Intussen is Dingaan deur [[Andries Pretorius]] onderwerp, en in 1840 is ’n verstandhouding met Pretorius aangegaan dat die Adjunkraad van die Transvaalse Trekkers onder die oppergesag van die Natalse Volksraad sou staan. Hierdie feit dui ook aan dat Potgieter nie die eiegeregtige alleenheerser was waarvoor hy so dikwels aangesien word nie. Toe Natal egter in 1843 ’n Britse kolonie geword het, het Potgieter kommissaris Cloete in kennis gestel dat hy en sy volgelinge hulle nie gebonde ag deur die onderwerping van die Natalse Volksraad aan die Britse gesag nie. In 1844 is die Drie-en-dertig Artikels deur die Burgerraad opgestel, wat sedert 1842 die plek van die ou Adjunkraad ingeneem het. Van hierdie tydstip af
== Lewe na die Trek ==
Omdat die res van Potgieter se loopbaan buite die Trektydperk val, word dit net kortliks aangedui. In 1845 het hy Potchefstroom verlaat en Andries Ohrigstad gestig. Die rede hiervoor was dat die emigrante hulle op raad van Smellekamp noord van die 26ste breedtegraad, wat as die uiterste grens van die Britse invloedsfeer beskou is, wou vestig. Potgieter was onverbiddelik daarteen om iets met die Engelse te doen te hê; maar in teenstelling met Pretorius, wat wou onderhandel en traktate sluit, het hy in trek sy heil gesien.
As gevolg van die invloed van die nuwe intrekkers wat intussen uit Natal aangekom het, is ’n nuwe Volksraad ingestel as oppergesag naas Potgieter. Die botsing kon nie lank uitbly nie, en in 1846 het Potgieter die Volksraad afgeskaf en ’n nuwe regeringsvorm in die lewe geroep met homself as die hoof. Dit het byna tot ’n openlike stryd gelei, maar uiteindelik is die partye versoen en in 1847 is ooreengekom dat die twee partye onafhanklik langs mekaar sou bly voortbestaan. Waarskynlik omdat die koms van soveel nuwe intrekkers uit Natal sy invloed ondermyn het, maar gedeeltelik ook ter wille van beter weiveld, het Potgieter in 1848 na [[Soutpansberg]] getrek en daar op die mees noordelike punt van die Boerebeskawing die dorp [[Schoemansdal]] gestig. Potgieter wou hom ook nie inlaat met Pretorius se Warden en sir [[Harry Smith]] nie, wat uiteindelik op die
Pretorius en Potgieter se uiteenlopende gesigspunte ten opsigte van die Engelse het ook persoonlike verwydering tussen hulle veroorsaak. Dit het tewens tweedrag onder die volk laat ontstaan; maar gelukkig het daar in Mei 1849 by [[Derdepoort]] eindelik ’n vereniging van alle Transvaalse Emigrante tot stand gekom, en ook Pretorius en Potgieter het nou tot mekaar begin toenader. Die versoening het te [[Rustenburg]] plaasgevind, nadat Pretorius in 1852 erkenning van onafhanklikheid van Transvaal verkry het. In Augustus en September 1852 het Potgieter nog ’n veldtog teen Sekwati, die weerspannige Bawendahoofman, gelei, en op 16 Desember is hy oorlede.
Kort voor sy dood het Potgieter gesante van Silkaats ontvang wat kom onderhandel het oor ’n ooreenkoms wat hulle die beskerming van die Boere teen die Betsjoeanas, wat intussen heelwat gewere en ammunisie van Engelse handelaars geruil het, sou verseker. Hoewel die traktaat eers op 8 Januarie 1853, ongeveer drie weke na Hendrik Potgieter se dood, onderteken is, moet die krediet daarvoor op sy rekening geplaas word, aangesien sy gesag en aansien by die Matabeles die aanleiding daartoe was. Silkaats het van sy kant af beloof om die wapenhandel onder sy volk teen te gaan en sy hele gebied – die grootste gedeelte van die toekomstige Suid-Rhodesië (nou [[Zimbabwe]]) – feitlik tot protektoraat van Transvaal verklaar. Daardeur is die pad vir die Voortrekkers na die Noorde oopgemaak. En as Potgieter nie op hierdie tydstip oorlede is en sy seun, kmdt. Piet Potgieter, kort na hom nie, sou die traktaat met Silkaats in die geskiedenis van Suid-Afrika veel meer gewees het as net ’n interessante “vodjie
Die
== Bronne ==
|