Dogma: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Wwikix (besprekings | bydraes) kat |
Sobaka (besprekings | bydraes) bywerk |
||
Lyn 1:
'''Dogma''' is 'n beginsel of stel beginsels neergelê deur 'n owerheid as onteenseglik waar. Dit dien as deel van die primêre basis van 'n ideologie of geloof, en dit kan nie verander word of weggegooi word sonder die invloed van die stelsel se paradigma, of die ideologie self nie. Die term kan verwys na die aanvaarbare menings van [[filosofie|filosowe]] of filosofiese skole, openbare verordeninge, [[godsdiens]], of uitgereikte besluite van politieke owerhede.
Dogma is in die breë dus enige oortuiging wat sonder twyfel en met onverdedigde sekerheid gehou word. Dit kan die vorm hê van 'n amptelike stelsel van beginsels of leerstellings van 'n godsdiens, soos [[Rooms-Katolisisme]] of [[Protestantisme]],<ref>{{Cite web|url=http://www.newadvent.org/cathen/05089a.htm|title=Dogma|website=New Advent Catholic Encyclopedia|access-date=5 Oktober 2016}}</ref> sowel as die posisies van 'n filosoof of van 'n filosofiese skool soos [[Stoïsisme]].
In pejoratiewe sin verwys dogma na gedwonge besluite, soos dié van aggressiewe politieke belange of owerhede.<ref>[http://www.merriam-webster.com/dictionary/dogma <nowiki>[1]</nowiki>], "dogma." Merriam-Webster.com | An Encyclopædia Britannica Company, Inc. 1831 | <www.merriam-webster.com/about-us/faq> http://www.merriam-webster.com/dictionary/dogma>.</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.dictionary.com/browse/dogma|title=Dogma|website=dictionary.com|access-date=4 Oktober 2016}}</ref> Meer algemeen word dit toegepas op sterk oortuiging wat sy aanhangers nie bereid is om dit rasioneel te bespreek nie. Hierdie houding word genoem as 'n dogmatiese houding, of as dogmatisme; en word dikwels gebruik om te verwys na sake wat met godsdiens verband hou, maar is nie beperk tot teïstiese houdings alleen nie en word dikwels gebruik met betrekking tot politieke of filosofiese dogmas.
== Etimologie ==
Die woord dogma is in die [[17de eeu]] vertaal uit die [[Latyn]]se ''dogma'' wat 'filosofiese uitgangspunt' beteken of 'n beginsel, afgelei van die Griekse dogma (δόγμα) wat letterlik beteken 'wat volgens u waar is' en die werkwoord ''dokein'' 'om goed te lyk'.<ref>{{Cite web|url=http://www.etymonline.com/index.php?term=dogma|title=Dogma (n)|date=2016|website=Online Etymology Dictionary|publisher=Douglas Harper|access-date=4 Oktober 2016}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.thefreedictionary.com/dogma|title=Dogma|website=The Free Encyclopedia by Farlex|access-date=5 Oktober 2016}}</ref> Die meervoud, gebaseer op die Grieks, is ''dogmata'', alhoewel 'dogmas' meer algemeen in Afrikaans gebruik word.
== Godsdiens ==
Formeel is die term dogma deur sommige teïstiese godsdienstige groepe gebruik om die posisies te beskryf wat die belangrikste oortuigings van die groep vorm, hoewel die term ook gebruik kan word om te verwys na die hele stel formele oortuigings wat deur 'n teïstiese of nie-teïstiese godsdienstige groep. In sommige gevalle word dogma van godsdienstige opinie onderskei en word die dinge in die leerstelling as minder belangrik of onseker beskou. Formele kerklike dogma word in sy kommunikasie dikwels uitgeklaar en uitgebrei.
=== Boeddhisme ===
Siening of posisie (''Pali diṭṭhi, Sanskrit dṛṣṭi'') is 'n sentrale idee in [[Boeddhisme]].{{sfn|Fuller|2005|page=1} In Boeddhistiese denke is 'n siening nie 'n eenvoudige, abstrakte versameling van stellings nie, maar 'n gelaaide interpretasie van ervaring wat denke, gewaarwording en aksie intens vorm en beïnvloed.<ref name="Lusthaus 2002">{{cite book|first=Dan|last=Lusthaus|title=Buddhist Phenomenology|url=http://www.khamkoo.com/uploads/9/0/0/4/9004485/buddhist_phenomenology_-_a_pholosophical_investigation_of_yogacara_buddhism_and_the_cheng_wei-shih_lun.pdf|publisher=Routledge|year=2002|page=242, n. 46}}</ref> Die regte geestesgesindheid ten opsigte van sienings word dus beskou as 'n integrale deel van die Boeddhistiese weg, aangesien soms korrekte beskouings in die praktyk toegepas moet word en dat verkeerde sienings laat vaar word, terwyl alle sienings soms as hindernisse vir [[Verligting in Boeddhisme|verligting]] gesien word.{{sfn|Fuller|2005|pages=1–2}}
=== Christenskap ===
In die Christelike Kerk beteken dogma 'n geloof wat deur goddelike openbaring meegedeel word en deur die kerk gedefinieer word.{{sfn|Blackburn|2016|p=139}} In die nouer sin van die kerk se amptelike interpretasie van goddelike openbaring,{{sfn|Stanglin|2009|p=240}} onderskei teoloë tussen gedefinieerde en nie-gedefinieerde dogmas, die voormalige synde dié wat deur gesaghebbende liggame soos die Romeinse Curie (Latyn: ''curia romana'') vir die Katolieke Kerk uiteengesit is, laasgenoemde is dié wat universeel gehou word, maar wat nie amptelik gedefinieër is nie, en die aard van Christus as universele verlosser 'n voorbeeld. Die term het sy oorsprong in die regsgebruik in die laat-Griekse filosofie, waarin dit 'n bevel of opdrag beteken het, en in die vroeë Christelike teologie in dieselfde sin gebruik is.{{sfn|McKim|2001|p=350}}
Christenskap word gedefinieer deur 'n stel kernopvattings wat deur feitlik alle Christene gedeel word, maar hoe die kernopvattings geïmplementeer word en die sekondêre vrae binne die Christendom verskil wel. Wanneer die organisasie dit formeel meedeel, word dit soms ''dogmata'' genoem. Die formele godsdiensposisies van die organisasie kan aan nuwe lede geleer word of bloot aan diegene wat verkies om lid te word, meegedeel word. Dit is selde dat 'n ooreenkoms met die formele posisies van 'n organisasie 'n vereiste vir bywoning is, hoewel lidmaatskap nodig mag wees vir sommige kerklike aktiwiteite.<ref name="oxfordreference.com">[http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t98.e978], "dogma" The Oxford Dictionary of Philosophy. Simon Blackburn. Oxford University Press, 2011.</ref> Protestante is in verskillende grade minder formeel oor leerstellinge en vertrou dikwels op denominasie-spesifieke oortuigings, maar verwys selde na hierdie oortuigings as ''dogmata''. Die eerste nie-amptelike instelling van dogma in die Christelike kerk was deur [[Irenaeus van Lyon]] in sy "''Demonstrasie van Apostoliese Onderrig''", wat 'n 'handleiding van noodsaaklikhede' bevat wat die 'liggaam van die waarheid' vorm.
==== Katolisisme en Oosterse Christendom ====
Vir die Katolisisme en die Oosterse Christendom is die dogmata vervat in die geloofsbelydenis van Nicene en die kanonieke wette van twee, drie, sewe of twintig ekumeniese rade (afhangend daarvan of een die Kerk van die Ooste, [[Oriëntale Ortodoksie]], [[Oosters-Ortodokse Kerk|Oosterse Ortodoksie]] of Rooms-Katolieke is) . Hierdie beginsels word saamgevat deur Johannes van Damaskus in sy ''Ékdosis akribès tēs Orthodóxou Písteōs'' (''Presiese uiteensetting van die Ortodokse geloof''), wat die derde boek van sy hoofwerk is, getiteld ''Die oorsprong van kennis''. In hierdie boek volg hy 'n tweeledige benadering om elke geloofsartikel te verduidelik: een, gerig op Christene, waar hy aanhalings uit die [[Bybel]] gebruik, en soms uit werke van ander kerkvaders, en die tweede, beide op lede van nie-Christelike godsdienste en ateïste, vir wie hy [[Aristoteles|Aristoteliese]] [[logika]] en [[dialektiek]] gebruik.
Die besluite van veertien latere rade wat die Katolieke as dogmaties beskou, en 'n klein aantal verordenings afgekondig deur pous wat die pouslike onfeilbaarheid beoefen (sien byvoorbeeld die Onbevlekte Ontvangenis en Maria-aanname) word beskou as 'n deel van die heilige leerstelling van die Katolieke Kerk.
=== Islam ===
In [[Islam]] stem die [[Koran]], [[Hadith]] en aqidah ooreen, alhoewel anders oor kulturele en teologiese lyne, ooreen met die Latynse terme ''dogma'' / ''dogmata''.<ref>Muḥammad ʻĀbid Jābirī, "the principle of analogy", in Arab-Islamic Philosophy, trans. Aziz Abbassi (Austin: University of Texas Press, 1999), 74-85. {{ISBN|9780292704800}}</ref>
== Filosofie ==
=== Epikurisme ===
[[Epikurus|Epikurisme]] is 'n dogmatiese filosofie wat leer dat [[waarheid]] kenbaar is en dat daar kenbare, meetbare, waarneembare waarhede is. Die filosofiese dogmatisme daarvan is gegrond op die Epikurese siening van empirisme en gebaseer op die bewyse van die [[sintuig|sintuie]]. <ref>https://societyofepicurus.com/advise-to-new-students-of-epicurean-philosophy/</ref>
=== Stoïsisme ===
In [[stoïsisme]] is ''dogma'' (δόγμα) 'n beginsel wat deur rede en ervaring vasgestel word. Stoïsisme het baie dogmas, soos die bekende stoïsynse dogma "die enigste goeie is morele goed, en die enigste kwaad is morele boosheid".<ref>http://www.ptypes.com/fundamental_dogmas.html</ref>
=== Pyrrhonisme ===
In die [[Pyrrho van Elis|Pyrrhonistiese]] filosofie verwys "dogma" na instemming met 'n stelling oor 'n nie-duidelike saak.<ref>Sextus Empiricus, 'Outlines of Pyrrhonism', I. 13</ref> Die hoofbeginsel van Pyrrhonisme word uitgedruk deur die woord ''acatalepsia'', wat die vermoë om instemming te weerhou van leerstellings rakende die waarheid van dinge in hul eie aard, uitdruk; teen elke stelling kan sy teenstrydigheid met gelyke regverdiging bevorder word. Gevolglik weerhou Pyrrhonistiese toestemming met betrekking tot nie-duidelike stellings, dit wil sê dogmas.<ref>Sextus Empiricus, 'Outlines of Pyrrhonism', I. 14</ref> Pyrrhonistiese voer aan dat dogmatiste, soos die stoïsyne, die epikureërs en die peripatetici, nie daarin kon slaag om te bewys dat hulle leerstellings oor nie-duidelike sake waar is nie.
== Verwysings ==
{{Verwysings|2}}
[[Kategorie:Filosofiese terminologie]]
| |||