A.A.S. le Fleur: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Lyn 24:
Eerwaarde Dower wat sedert 1876 predikant in Kokstad was, skrywe dat drie dae na Adam Kok die Derde se dood – dus op die 3de Januarie 1876, is Cornelius van der Westhuizen verkies as leier. (Dower. 1978: 59) Die Kaapse regering het egter nie sy verkiesing aanvaar en verklaar dat Griekwaland-oos in die toekoms as deel van die Kaapkolonie geadministreer word. (Dower. 1978: 154)
Volgens Andries se eie getuienis soos aangehaal in die Kokstad Advertiser van 4 Maart 1894 (Besten 2006: 73) was daar baie persone wat beweer het hulle is die verkose leier van die Griekwas o
Wat ons wel weet is dat Andries op 24 Februarie 1894 bedank het uit die vennootskap van “Le Fleur Brothers” in Matatiele en daarna voltyds begin werk het vir die Griekwasaak. (Besten 2006: 60) Volgens bewerings in die pamflet “Servant of God” wat deur die Griekwa gemeenskap uitgegee word, het Andries Kaapstad tussen September en Desember 1894 besoek in ‘n poging om die eise van beswaarde Griekwas onder die aandag van die Kaapse Regering te bring. (2003: 6). Teen April 1895 het Andries reeds 349 verklarings van Griekwas afgeneem wat hy aan magistraat Walter Stanford (1850 – 1933) voorgelê het in ‘n poging om die vervreemde Griekwa gronde terug te kry. (Dower. 1978: 166) Hy het verskeie hofsake namens Griekwas gemaak teen blankeboere maar daar het niks van die sake gekom nie. Beinart & Bundy (1987: 57) som die optredes van Andries baie mooi op “There is no doubt that le Fleur himself put forward claims to authority and developed visions of leadership. He achieved some legitimacy not only through his vigorous purseud of land claims but also through his marriage into the Kok familiy.”
Lyn 51:
Maar die Griekwas was nie heeltemal onskuldig in die daaropvolgende gebeur nie. Teen 1863 was almal min of meer gevestig in die nuwe Griekwaland-oos en is daar ‘n begin gemaak van die opmeting en uitdeling van plase. Ongelukkig het die oorgrote meerderheid terugverlang na Trans-gariep want dit was te koud en nat na hulle sin en daar was te min bossies en teveel gras. Verder was daar “parmantige kaffers” wat in klein groepies daar gelewe het. (Cloete. 1986: 65) Na ‘n paar jaar was daar reeds 600 plase opgemeet maar sommige van die Griekwas kon nie die 10-shillings opmetingskostes betaal nie en dus is die plase nooit in hulle name registreer nie alhoewel hulle reeds daarop woonagtig was. (Dower. 1978: 10) Omdat baie van hulle geen geld gehad het of lenings kon kry nie, kon hulle nie die plase ontwikkel nie. (Beinart & Bundy: 1987: 48) en het hulle dieper en dieper in die skuld geval.
Eerw Dower skrywe dat binne maande nadat hy in Kokstad aangekom het, hy die helfte van Kokstad se erwe sou kon opkoop vir baie min geld. (1978: 35) Adam Kok die Derde het besef dat die verskuiwing besig was om te misluk en het reeds in 1867 ‘n ooreekoms met ‘n sekere kolonel Bisset aangegaan waarvolgens die Natalse Regering die gebied sou oorneem. (History of Griqau Nation) Hy het sy bes probeer om effektiewe boeredery aan die gang te kry en het later selfs blanke boere gesmeek om plase te kom opneem onder dieselfde voorwaardes as dié van die Griekwas. (Halford. 1949: 147) ‘n Klompie engelsprekende handelaars en vakmanne het hulle ook kom vestig tussen die Griekwas o
Met die mislukkig van die trek meer en meer duidelik vir almal, het die Kaapse Regering uiteindelik op die 16de Oktober 1874 Griekwaland-oos se bestuur oorgeneem met die voorwaarde dat Adam Kok die Derde moes aanbly in ‘n raadgewende hoedanigheid. (Dower. 1978: 53) Die bestuur is oorgeneem deur magistraat J M Orpen(1828 – 1923) wat onmiddellik begin het met opnames van die probleme in Griekwaland-oos. Behalwe vir behoeftebepalings en sensusopnames van mense was daar ook opnames gemaak van ryperde, waens, vee en selfs vrugtebome. (Cloete. 1986: 69) Die Griekwas was erg suspisieus hieroor en baie mense het eenvoudig hulle erwe of plase vir ‘n appel en ‘n ui verkoop omdat daar vermoed was dat daar belasting om die bates gehef sou word. (Dower. 1978: 66)
Lyn 61:
Die oorsaak van die Griekwa-rebellie van 1897- 1898 gaan dus terug tot die 1850’s en daar is eenvoudig teveel onsekerhede om presies te bepaal wie almal skuldig was al dan nie maar die algemene ongelukkigheid het die deur geopen vir Andries se leierskap.
Andries bevind homself in die Breekwater-gevangenis aan die Kaapse waterfront tesame met sy mede-rebelle op die 6de Mei 1898. Sommer uit die staanspoor het Andries die bewaarders en veral superintendent Foster beïndruk met sy leierskap-eienskappe en vaardigheid as tolk. (Besten 2006: 95) Hy het in die skoenmakers-afdeling begin werk maar moes kort daarna die superintendent help om misverstande, klagtes en probleme met mense wat nie Engels kon praat nie, te hanteer. (Besten 2006: 96) Andries het ook onmiddellik na sy aankoms in Breekwater skrywes begin rig aan die Kaapse Regering om begenadiging. Die gevolg hiervan was dat verskeie vooraanstaande Kapenaars Andries in die tronk besoek het, o
Teen Augustus 1901 het superintendent Foster ‘n skrywe aan die Kaapse regering gerig waarin hy vra dat Andries vrygelaat moes word weens sy uitstekende gedrag in die tronk. (Besten. 2006: 95) Nog ‘n ruk gaan egter verby en op die 1ste Maart 1903 kry hy besoek van sy vader Abraham le Fleur wat oppad was na Engeland om die nood van die Griekwas aan die Britse Koloniale Sekretaris, Joseph Chamberlain (1836 – 1914) bekend te maak. (Besten. 2006: 95)
| |||