Spaanse mat (munt): Verskil tussen weergawes

Die '''Spaanse mat''' (real de a ocho, Spaanse dollar, “piece of eight”) is ‘n swaar antieke Spaanse silwermuntstuk met die waarde van agt reale en is wêreldwyd gebruik.

Die munt het ‘n grootte van 28mm in deursnee, ‘n konstante gewigmassa en ‘n hoogstaande silwerinhoud gehad. Meestal is die munte in Meksiko-Stad geslaan, maar soms in ander sentrums in die Spaanse koloniale ryk in Suid- en Sentraal-Amerika. Weens die uniformiteit oor lange jare heen en dat dit geredelik beskikbaar was, het die munt groot vertroue genietingeboesem en was daarom vir ‘n 300 jaar die wêreld se mees vooraanstaande handelsmunt (vergelykbaar met die Amerikaanse [[dollar]] en die [[euro]] van vandag). Omdat lande in die 17de en 18de eeueeue nie hul eie geldeenhede gehad het nie was munte soos die Spaanse mat lank die aanvaarvareaanvaarbare betaalmiddels. Dikwels is daar in die kolonies hierin vir goedere en salarisse hiermee betaal. Omdat die Spaanse mat so ‘n hoë waarde gehad het, is dit gereeld in agt dele opgesny om makliker verhandelbaar te wees. Deur die jare was daar baie pogings om die munt te vervals. In 1789 het die [[VSA]] besluit om hul dollar presies dieselfde gewigmassa, grootte en silwerinhoud as die mat te gee. In seerowerverhale kom die mat dikwels ter sprake.

Op die een kant van die munt is die Pilare van Hercules, naamlik [[Gibraltar]] en die [[Atlasgebergte]], afgebeeld. Hulle beheer die toegang tot die [[Middellandse See]]. Hierdie pilare is verbind met ‘n banier met die woordwoorde “plus ultra’, “en verder”. By die suile is twee aardbolle wat die eenheid van die Spaanse ryksdele in Europa en Suid-Amerika moes aantoon. Bo-oor staan die woorde “ultraques unum”, met die betekenis van “een met die ander kant”. Dus weerspreek dit die idee uit die antieke tyd dat die aarde plat is en dat dit vir skepe gevaarlik is om verder as hierdie punpunt te seil, want hulle sou van die plat aarde afval. Op die keersy was aanvanklik die wapenskild van Spanje, maar vanafvan 1772 af die kop van die heersende koning afgebeeld.

Sedert die Nederlandse vestiging aan die Kaap was die Spaanse mat ook hier saam met ander munte in omloop. Dit was maar die geval in alle hawens en by alle handelsposte in die koloniale gebiede. Die [[VOC]] het hoofsaaklik handel gedryf met silwermunte. Veral vir die aankoop van groter en duurder artikels is Spaanse matte gebuik. Salarisse van die amptenary is gewoonlik in matte uitgekeer. TotDie 1784munt het dietot munt aan die Kaap1784 in sirkulasie gebly aan die Kaap. Toe is dit met die [[ryksdaalder|Nederlandse ryksdaalder]] vervang. Maar na die tweede Britse besetting van die Kaap is die lede van die Britse garnisoen nog daarmee betaal. Daardie dae het die Spaanse mat dieselfde waarde gehad as die Britse vyfsjielingstuk (bekend as ‘n kroon). Spaanse matte is dikwels gesmelt om die bekende Kaapse silwer te maak.