Uruk-tydperk: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Skakel |
Besig |
||
Lyn 39:
Sommige navorsers het probeer verduidelik dat die finale fase van die Uruk-tydperk begin het toe nuwe, [[Semitiese taalfamilie|Semitiessprekende]] volke (die toekomstige [[Akkadiese Ryk|Akkadiërs]]), in die streek aangekom het. Daar is egter geen onbetwisbare bewyse nie.<ref>M.-J. Seux in {{harvp|id=SDB|Sumer|1999–2002}}, col. 342–343</ref>
==Benede-Mesopotamië==
[[Beeld:Basse Mésopotamie Uruk.png|thumb|250px|Die ligging van die belangrikste stede in Suid-Mesopotamië in die Uruk- en Jamdet Nasr-tydperk.]]
Benede-Mesopotamië is die middelpunt van die Uruk-beskawing en dit lyk of die streek in dié tyd die kultuursentrum was, want dit is waar die belangrikste monumente en spore van ’n stedelike gemeenskap voorkom, met staatsinstellings wat in die tweede helfte van die 4de millennium v.C. ontstaan het, asook die eerste [[skryfstelsel]], en dit is die materiële en simboliese kultuur van dié streek wat die meeste invloed op die res van die Nabye Ooste gehad het. Die streek is egter nie argeologies goed bekend nie, want net die terrein van Uruk self lewer bewyse van monumente en administratiewe dokumente wat die siening van die streek as die dinamiesste en invloedrykste een regverdig. Dit is tans moeilik om te bepaal of Uruk werklik uniek in die streek was en of dit net per ongeluk vanweë die spesifieke opgrawings is dat dit belangriker as ander stede lyk.
Dié streek was die produktiefste wat [[landbou]] betref danksy ’n [[besproeiing]]stelsel wat in die 4de millennium v.C. ontwikkel is. Hoewel dit nie mineralebronne gehad het nie en min reën gekry het, het dit onteenseglike geografiese omgewingsvoordele gehad: Dit het uit ’n uitgestrekte delta bestaan, ’n plat gebied wat deur riviere deurkruis is, en dit het ’n groot gebied vir landbou geskik gemaak en kommunikasie per land of rivier vergemaklik.<ref>{{harvp|id=ALG|Algaze|2008|pp=40–61}}</ref> Dit kon in die 4de millennium v.C. ’n digbevolte en hoogs verstedelikte gebied gewees het,<ref name=livdemo>{{harvp|id=LIV|Liverani|2006|pp=19–25}}</ref> met ’n sosiale hiërargie, kunsbedrywighede en langafstandhandel.
Die etniese samestelling van die streek is onseker, ook of die bewoners daarheen migreer het of nie.
===Uruk===
{{Multibeeld
| align = left
| direction = vertical
| background color =
| voetskrif = Die Anu-ziggoerat / Wit Tempel by Uruk. Die oorspronklike [[piramide]]vormige struktuur, die Anu-ziggoerat, dateer van omstreeks 4000 v.C. en die Wit Tempel is omstreeks 3500 v.C. bo-op gebou.<ref>{{cite book |last1=Crüsemann |first1=Nicola |last2=Ess |first2=Margarete van |last3=Hilgert |first3=Markus |last4=Salje |first4=Beate |last5=Potts |first5=Timothy |title=Uruk: First City of the Ancient World |date=2019 |publisher=Getty Publications |isbn=978-1-60606-444-3 |page=325 |url=https://books.google.com/books?id=muCvDwAAQBAJ&pg=PT325 |language=en}}</ref>
| header=Anu-ziggoerat / Wit Tempel
| beeld1 = White Temple 'E at Uruk, 3500-3000 BCE.jpg
| width1 = 220
| onderskrif1 =
| beeld2 = White Temple ziggurat in Uruk.jpg
| width2 = 220
| onderskrif2 =
}}
{{Hoofartikel|Uruk}}
Van die gemeenskappe in die gebied was Uruk sover bekend verreweg die grootste en dit is van hom dat die chronologie van die streek afgelei is. Dit kon 230-500 [[hektaar]] beslaan het tydens sy hoogtepunt in die Laat Uruk-tydperk, meer as die ander terreine, en dit kon ’n inwonertal van tussen 25 000 en 50 000 gehad het.<ref>P. Michalowski in {{harvp|id=SDB|Sumer|1999–2002}}, col. 111</ref>
Die argitektoniese profiel van die terrein bestaan uit twee groepe monumente sowat 500 m uit mekaar. In vlakke IV en III is ook belangrike kleitablette ontdek. Dit is duidelik hoe met hulle weggedoen is, maar nie hoe hulle geskep is nie. In die Uruk III- of Jemdet Nasr-tydperk is die Eanna-distrik heeltemal gereorganiseer: Die geboue op die terrein is afgebreek en deur ’n groot terras vervang. Kunswerke uit dié tyd is in die ouer geboue se fondamente ontdek.
==Buurstreke==
Die bronne oor die Uruk-tydperk kry hulle inligting van ’n groep terreine wat oor ’n groot gebied uitgesprei is: die hele Mesopotamië en die buurstreke tot Sentraal-[[Iran]] en Suidoos-[[Anatolië]]. Die Uruk-kultuur self word hoofsaaklik gekenmerk deur terreine in Suid-Mesopotamië en ander wat lyk of hulle ontstaan het vanweë migrasies uit hierdie streek. Maar die verskynsel bekend as die Uruk-uitbreiding kan gesien word op terreine wat oor ’n groot streek versprei is, soos die hele Nabye Ooste en streke wat nie werklik deel van die Uruk-kultuur is nie – dié is hoofsaaklik tot Benede-Mesopotamië beperk.
Die verband tussen die Uruk-kultuur en sommige gebiede is onduidelik, soos die kulture van die [[Persiese Golf]] waaroor min uit dié tyd bekend is, Egipte waarvan die betrekkinge met die Uruk-kultuur min was en oor gedebatteer word en die [[Levant]] waar die invloed van Suid-Mesopotamië skaars sigbaar is.
In ander streke is die Uruk-kultuur duideliker, soos in Bo-Mesopotamië, Noord-[[Sirië]], Wes-Iran en Suidoos-Anatolië. Hulle het min of meer op dieselfde manier ontwikkel, met stedelike konsentrasies en groter politieke entiteite, en hulle is sterk beïnvloed deur die kultuur van die "middelpunt" in die latere deel van die tydperk (omstreeks 3400-3200 v.C.). Daarna het hulle eie streekskulture aan die begin van die 3de millennium v.C. begin ontwikkel.
==Verwysings==
| |||