Venpet-Venoil-ramp

Die Venpet-Venoil-oliebesoedelingsramp het gevolg op die botsing van die supertenkskepe Venpet en Venoil aan die Suid-Afrikaanse kus. Die grootste skeepsramp van alle tye is ternouernood voorkom.

Skepe

Die susterskepe betrokke by die voorval is altwee in 1973 deur Mitsubishi Heavy Industries in Nagasaki teen ‘n koste van $28 miljoen elk gebou. Hulle het onder die vlag van Liberië gevaar, maar was die eiendom van Bethlehem Steel Corporation in Baltimore. Saam het die skepe ‘n bemanning van 84 gehad, en was hoofsaaklik uit Taiwan afkomstig.

Roete

Beide skepe het ruolie van die Persiese Golf na Europa en Noord-Amerika vervoer. Die skeepsroete om die Kaap die Goeie Hoop is gevolg omdat die skepe te groot was vir die Suezkanaal. In Desember 1977 was die Venoil met ‘n vrag van ‘n paar duisend ton ruolie vanaf Kharg-eiland in Iran onderweg na Nova Scotia in Kanada. Die Venpet was juis weer op dieselfde roete op pad terug.

Ramp

Op die oggend van Vrydag 16 Desember 1977 kom die twee skepe uit teenoorgestelde rigtings mekaar teen by 34° 28′ suid en 24° 5′ oos aan die kus van die Oos-Kaap. Volgens die amptelike verslag van die ramp het die seelui verantwoordelik vir die navigasie nie die radar na behore in die mistige seetoestande gebruik nie en lei dit tot verkeerde radarlesings. Maar die vermoede bestaan dat die susterskepe juis naby aan mekaar gekom het om die matrose volgens ‘n ou bestaande seevaarttradisie die geleentheid te gee om mekaar in die feestyd te groet (en glo videobande uit te ruil!). Die gevolg was dat die boeg van die Venoil die agterstewe van die Venpet tref. Vanaf die land kon die 60m hoë vlamme en die rookpluime van die brand wat uitgebreek het duidelik gesien word deur die duisende vakansiegangers wat vir die Kersfees- en nuwejaarsgety op van Suid-Afrika se gewildste strande saamgetrek was. Uit die Venoil het 155 000 vate ruolie en 33 000 vate bunkerolie en uit die Venpet 31 000 vate bunkerolie geloop. Hierdie was die eerste botsing in die wêreld tussen supertenkers op die oop see. Twaalf uur na die botsing het die brand nog fel gewoed.

Strandoorde

Aanvanklik bly die olie op see, maar vloei stadig suidweswaarts met die Agulhasstroom. Op 24 Desember is dit voor die kus by Jeffreysbaai, die Tsitsikamma Nasionale Park en Plettenbergbaai. Verandering in die windrigting bring die olie op die strand en rotse van Robberg tot Mosselbaai. Op sekere strande was die olielaag 3m wyd en 8cm dik. By Robberg is die eerste olie-besmeerde voëls en robbe aangetref. ‘n Klein verandering in die windrigting verhoed net-net dat ‘n oliekol by die Heads die strandmeer by Knysna binnespoel. Swartvlei se mond by Sedgefield is betyds toegestoot en toevallig was die mond van die Touwrivier by Wildernis op die tydstip natuurlik met ‘n sandbank toe. Op see is ‘n olie- en teerkol van 22km lank deur die skip Kuswag met reinigingsmiddels bespuit. Daar is egter gevrees dat hierdie chemiese middels net so gevaarlik vir die plante en diere sou wees as die olie. Op 29 en 30 Desember is die kusgebied tussen Mosselbaai en Groot-Brakrivier erg getref. Die aanbring van versperrings in die mond van die Groot-Brak was baie moeilik en daar en in die Klein-Brakrivier het die olie en teer in die rivier opgestoot. By die Klein-Brak is die mond wel toegestoot, maar die olie was reeds tot 4km stroomop in die rivier en daar was ook ‘n olielaag tot 50cm dik op die rivierbedding. ‘n Vinnige grootskaalse opruiming om die vakansieseisoen te red het gevolg. Stootskrapers, bale strooi en vragte houtsnippers is gebruiik en na ‘n twee weke was alles amper weer normaal. Die omvang van die skade aan die flora en fauna van die besoedelde intergetysone is moeilik om vas te stel, maar was beslis omvangryk.

Geluk

Die ramp kon baie ernstiger gewees het. As ‘n kwart van die uitgelekte olie nie reeds op see verbrand het nie, het nog meer olie op die rotse en strande uitgespoel. Gelukkig het nie een van die skepe ontplof of gesink nie, want dan sou daar jare lank na die botsing waarskynlik nog olie uit die wrakke gesypel het. Veral die leë tenks van die Venpet het ‘n ontploffingsgevaar ingehou, want dit was nog gevul met gasdeeltjies. Toevallig het die ramp saamgeval met springgety. Dus is die hoër rotse meer besmeer en juis daar is minder seelewe as op die rotse wat tydens elke normale hooggety met water bedek is. ‘n Verdere geluk was dat die olie plek-plek en kol-kol aan land gekom het. Dus kon sekere seediere nog uitwyk na skoner dele. Boonop het slegs twee seemanne die lewe gelaat in hierdie grootste ramp in Suid-Afrikaanse seewaters.

Nadraai

Die twee skepe is later na Algoabaai gesleep waar die oorblywende olie uit die Venoil gepomp is. Na basiese reparasies is hulle na skeepswerwe in Japan vir ingrypende herstelwerk gestuur. Na twee naamsveranderings is die Venoil in Oktober 1984 afgetkakel. In 1980 is die Venpet herdoop tot die Alexander the Great en het dit verder diens gedoen as tenksip. In 1984 word die skip by die Kharg-eiland getref deur ‘n Irakese Excocet-missiel en so ernstig beskadig dat dit ook gesloop moes word.

Bibliografie

• aukevisser.nl
• content.time.com
• c4tx.org
• dbpedia.org
• incidentnews.noaa.gov
• Leggatt, Hugo: Wilderness – Gateway to the Garden Route. Wildernis: eie publikasie, 2020.
• nytimes.com
• shipsnostalgia.com
• trid.trb.org
• washingtonpost.com