Kenneth Kaunda: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
kNo edit summary
Etiket: 2017-bronwysiging
Oorlede 17 Junie 2021
Lyn 14:
| geboortedag = 28
| geboorteplek = [[Chinsali]], [[Noord-Rhodesië]] (tans [[Zambië]])
| sterftedatum = {{SDEO|2021|6|17|1924|4|28|df=y}}
| sterfteplek =
| party = [[United National Independence Party|UNIP]]
Lyn 38:
}}
 
'''Kenneth David Kaunda''' (gebore in [[Lubwa]] op [[28 April]] [[1924]] – [[17 Junie]] [[2021]]) was van [[Zambië]] se onafhanklikwording in 1964 tot die einde van eenpartyregering in 1992 die land se president.
 
Op 14 Junie 2021 is Kaunda in die hospitaal opgeneem vir die behandeling van terugkerende [[longontsteking]].<ref>{{cite web |title=Former Zambian president Kenneth Kaunda, 97, taken to hospital |url=https://www.reuters.com/world/africa/former-zambian-president-kenneth-kaunda-97-hospitalised-2021-06-14/ |website=Reuters |publisher=Reuters |language=Engels|date=15 Junie 2021|access-date=15 Junie 2021}}</ref> Hy is kort daarna oorlede.
 
== Vroeë loopbaan ==
Hy iswas die seun van 'n sendeling en het sy onderrig aan die Lubwa Training School en Sekondêre Skool Munali ontvang. Hy word onderwyser aan die Lubwa Training School in 1943 en is die skoolhoof van 1944 tot 1947 toe hy sekretaris van die Chinsali Young Men's Farming Association word. In 1948 dien hy as welsynbeampte van die kopermyn in [[Chingola]] en van dieselfde jaar tot 1949 is hy weer onderwyser.
 
== Politieke loopbaan begin ==
Lyn 57:
 
== Eenpartybewind ==
Onder Kaunda se leiding word [[Zambië]] in 1972 'n eenpartystaat met die UNIP as enigste politieke party. Die eerste verkiesing ingevolge die nuwe bedeling is in Desember 1973 gehou toe al die kandidate lid van die UNIP moes wees. Dit het gevolg op die nuwe grondwet van [[25 Augustus]] [[1973]] wat dié veranderings moontlik gemaak het en in werklikheid daartoe gelei het dat Kaunda lewenslange president geword het. [[Rhodesië]] se minderheidsregering het in 1978 en 1979 twee lugaanvalle op [[Lusaka]] en talle ander aanvalle op die land geloods omdat [[Zambië]] sonder skroom guerillavegters van die land se suidelike buurman se vryheidsbewegings gehuisves het.
 
Toe [[Zimbabwe]] in April 1980 onafhanklik word, is daar gehoop dat [[Zambië]] se ekonomiese probleme vanweë ontwrigting vanuit die suide en die sluiting van die grens met [[Rhodesië]] sou end kry. Maar toe die situasie verder verswak, het politieke ontevredenheid toegeneem en in Oktober 1980 het talle vooraanstaande sakelui, regeringsamptenare en UNIP-lede 'n staatsgreep probeer uitvoer. Kaunda het die skuld op [[Suid-Afrika]] gepak, maar ná baie van die afvalliges in hegtenis geneem hetis, het dit geblyk dat hulle lede van die Bemba-stam was, wat veral sterk is in die mynbougebiede en tradisioneel teen Kaunda se bewind gekant was.
 
Kaunda het deur die jare tagtig baie ontwrigting en uitdagings die hoof gebied en sy houvas op die regerende party en regering telkens verstewig, ondanks stakings, waarvan party geweldadig was en wat byna altyd met ekonomiese probleme verband gehou het.
Lyn 68:
UNIP se algemene konferensie het in April 1990 'n voorstel dat ander politieke party toegelaat moes word, verwerp. Nietemin het Kaunda die volgende maand 'n referendum oor die vraagstuk belowe. Uiteindelik was dit die Nasionale Vergadering wat in 1991 'n wet deurgevoer het om veelpartyverkiesings moontlik te maak. Tydens daardie jaar se verkiesing onttroon die voormalige voorsitter van die Zambia Congress of Trade Unions daarna leier van die [[Movement for Multiparty Democracy]], [[Frederick Chiluba]] vir Kaunda ná 'n onafgebroke presidentskap van 27 jaar en doen Kaunda afstand van sy amp op [[2 November]] [[1991]], toe Chiluba die land se tweede president in 26 jaar word.
 
Aanhangers van Kaunda, onder meer sy seun, was in 1993 betrokke by 'n mislukte staatsgreep. Kaunda is verbied om in 1996 aan die presidentsverkiesing deel te neem, omdat die nuwe Grondwet enigeenpersone verbied om meer as twee termyne te dien.
 
== Vererings en aansien ==
Kaunda het eredoktorsgrade van onder andere die universiteite van Dublin, Windsor (Kanada), Kanada, York, Chili en Sussex gekrybehaal asook verskeie eretoekennings van sy eie land. Hy geniethet tydens die vroeë jare van sy presidentskap wêreldwye aansien geniet, danksy sy gematigde beleid en nie-rassige benadering.
 
== Pennevrug ==
Lyn 92:
[[Kategorie:Presidente van Zambië]]
[[Kategorie:Geboortes in 1924]]
[[Kategorie:LewendeSterftes mensein 2021]]