Intensiewe vorm: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
"doodhaastig" het my op die spoor van 'n verhandeling uit 1974 gebring. Dood- is nou afgehandel.
bl. 18 van verhandeling afgehandel
Lyn 58:
'n Aantal voorbeelde van intensiewe:
 
* '''af''' – morsaf,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> regaf<ref name="Potgieter" />
* '''agter''' – heelagter<ref name="Potgieter" />
* '''agteroor''' – rûensagteroor<ref name="Van Schoor1" />
* '''alleen''' – stokalleen,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /> stoksielalleen,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:[[Human & Rousseau]], bl. 68: ''Ek dink nou ook aan Johanna Goodall wat na haar man se dood'' '''stoksielalleen''' ''in 'n huis anderkant die ewe eensame Cecil Higgs gewoon het.''</ref><ref>Meyer, Deon. 2009. ''Karoonag en ander verhale''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 217: '''"Stoksielalleen."'''</ref> moedersielalleen,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" />, moederstoksielsaligalleen,<ref name="Esterhuizen" /> vingeralleen,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /> doodalleen,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref>[http://dspace.nwu.ac.za/bitstream/handle/10394/9486/Uitspraakwoordeboek%20van%20Afrikaans.pdf?sequence=1 Le Roux, T.H.; Pienaar, P. de Villiers . 1945. (1971-druk) ''Uitspraakwoordeboek van Afrikaans''. Pretoria: J.L. van Schaik, bl. 54] Hoflikheidswaarskuwing: '''14,12 MG groot'''.</ref> sielalleen, stoksielsaligalleen,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /> mensalleen,<ref>Meiring, Rouxnette. 2018. ''Snak: ||Hui !Gaeb Boek 2''. Kaapstad: Tafelberg. p. 197: ''Ek het gedink ek is'' '''mensalleen''' ''oor met die vlese, die visse, die katte en die voëls van die aarde, vir altyd en altyd.''</ref> vroualleen, manalleen, skepsel-alleen<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 56: ''En wat gebeur met hul vrouens so'' '''skepsel-alleen''' ''by die huis?''</ref>
* '''arm''' – brandarm,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> doodarm,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Stadler, L.G 1994">De Stadler, L.G. 1994. ''Groot tesourus van Afrikaans''. Halfweghuis: Southern Boekuitgewers.</ref> straatarm,<ref name="Van Schoor1" /> bedelarm,<ref name="WAT" /> blêrarm<ref name="WAT" />
* '''bang''' – dood(s)bang,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Stadler, L.G 1994" /><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: [[LAPA Uitgewers]]. bl. 112: ''Linda reageer beswaarlik. Sy is'' '''doodbang'''.</ref><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 236-237: ''Soos die meeste mense met 'n drankprobleem is sy'' '''doodbang''' ''om in 'n hospitaal opgeneem te word, want daar is alkohol en sigarette taboe.''</ref> vrekbang,<ref name="Potgieter" /> yskoudbang,<ref name="Wolwedanswordfliek">[http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2011/08/27/SK/16/wolwedans.html ''Springbokradio se ‘Wolwedans’ word fliek'']: ''My Broer se Bril'', ''Die Vlindervanger'' en ''Weerskant van die nag'' het riller-elemente gehad, maar nie werklik ’n rillerstorie wat ’n mens '''yskoudbang''' laat word nie.”</ref> skytbang en broekskytbang<ref name="WAT" /> (obseen), siekbang,<ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 27: ''"Ai, Oom!" Naas is opeens'' '''siekbang'''.</ref> sissiebang,<ref>Stander, Carina. 2004. Kleurblind. In: Cochrane, Neil (samest. & red.). ''Braaivleis in die bos en ander verhale''. Pretoria: Aktuapers, bl. 57: ''Ek het skuldig gevoel oor ek al sewentien is en'' '''sissiebang''' ''vir die storm''.</ref> haasbang,<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 118: ''Dokter: Bog, man, sy was net'' '''haasbang'''.</ref> lambang,<ref>Green, M. 1998. ''Geheime Dossiere: Nagbewegings''. Midrand:Perskor, bl. 137: ''Jantjies was ook nie bereid om enigiets anders as dít te sê nie. Om die waarheid te sê, hy het gesukkel om daadie enkele woord uit te kry. En toe hy dit regkry, was dit bloot 'n hees preweling. Dit was asof hy'' '''lambang''' ''was''.</ref> hondbang
Lyn 82:
* '''blank''' – lelieblank,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> spieëlblank, sneeublank, silwerblank, pêrelblank, melkblank<ref>[https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB06:000001768:pdf Coetzee, A.J. 1938. ''Die Afrikaanse Volksgeloof''. Amsterdam: N.V. Swets & Zeitlinger.], bl. 61: ''met hulle'' '''melkblanke''' ''liggame, hulle onoortreffelike skoonheid, en hulle betowerende sang.''</ref>
* '''bleek''' – doodsbleek,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /><ref name="Stadler, L.G 1994" /><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 91: ''Terwyl Nadine'' '''doodsbleek''' ''kyk na brandende bome wat op een plek tot in die pad neerstort, en Uys sy kop tot binne sy hemp se kraag ingetrek het om nie te hoef sien nie.''</ref><ref>Meyer, Deon. 2009. ''Karoonag en ander verhale''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 24: ''Hy rus sy kop teen die kussing, sy oë toe, sy gesig'' '''doodsbleek.'''</ref> wasbleek,<ref name="Potgieter" /><ref>Meyer, Deon. 2009. ''Karoonag en ander verhale''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 22: ''Hy's'' '''wasbleek.'''</ref><ref>Swart, Keina. 2014. ''Bloujaar''. Pretoria: Protea Boekhuis, bl. 13: ''En as mense vra wat gaan aan, draai die hele storie maar altyd weer by die'' '''wasbleek''' ''en yskoue Antonie alleen daar in sy kis''.</ref><ref>Radlof, G. 1999 (1957). ''Oloff die Seerower, #2: Die Seewraak.'' Pretoria: Fundi, pp. 37: ''Sy gesig word'' '''wasbleek.'''</ref> fletsbleek,<ref>Soos verskyn op bl.122 van ''Die heidendogters jubel'', Riana Scheepers, 1995: ''Sy is'' '''fletsbleek'''.</ref> geelbleek,<ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 170: ''Kotie het'' '''geelbleek''' ''en uitgewas met hol wange en groot oë op die bed gelê.''</ref> wurmbleek,<ref>Rousseau, Leon. 2007. Derde uitgawe. ''Fritz Deelman en die skepe van Mars''. Kaapstad: Human & Rousseau, bl. 40: ''Fritz kan nie uitmaak of die Marsman vriendelik probeer wees nie, want daar is geen uitdrukking op die'' '''wurmbleek''' ''gesig nie''.</ref> asbleek,<ref>Rabie, J.S. 2004. Gondel-deuntjie. In: ''Een-en-twintig plus''. Kaapstad: Human & Rousseau, bl. 28: ''Toe sy die marmertrappe afdaal, skeur die skielike son haar mond tot heftige gebloei in haar'' '''asbleek''' ''gesig''.</ref> maanbleek,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 49: ''Die plant wasbessiestruik lê die duine vas met sy lang ranke wat tot veertig meter wydlangs strek, elk so volgeryg met derduisende'' '''maanbleek''' ''bessies dat 'n mens dit oplig en soos jy 'n koei melk by die handevol in 'n emmer afstroop.''</ref> grafbleek,<ref name="WAT" /> melkbleek<ref name="WAT" />
* '''blind''' – stokblind,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> stekelblind<ref name="Potgieter" />
* '''blink''' – bottelblink, skitterblink,<ref>Viljoen, Fanie. 2013. ''Nova:Sterreloper''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 40: ''Laat die oggend kom hulle by die vakansiehuis aan: 'n dubbelverdieping met 'n groot swart dak en twee hoë nokke, grys mure en wit hortjies voor groot vensters wat op die'' '''skitterblink''' ''see uitkyk.''</ref> spieëlblink,<ref>Van Waart, Sue. 1992. Skoonlief en die spook. In: De Beer, Lindeque. (samest.) ''Naglopers: verhale van die bonatuurlike en onverklaarbare''. Pretoria: J.P. van der Walt. bl. 29: ''Ek het gedink aan 'n weerkaatsing van ons'' '''spieëlblink''' ''houtvloere, maar dit was ook onmoontlik.''</ref><ref>Jansen van Vuuren, Louis. 2013. 'Die geur van seep'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 153: ''Nomi hou die kamerstel'' '''spieëlblink''' ''met 'n spesiale byewas-en-politoer-konkoksie.''</ref> diamantblink,<ref name="Kempen" /><ref>Cornelius, Gert. 2008. Nagblom. In: ''Nagstories: laatnagverhale oor gruwels en die bonatuurlike''. Swellendam: Twaalfuurkop Uitgewers. bl. 15: ''In die koperbak het die dwergroos ontvou en 'n pragtige, robynrooi blom skitter'' '''diamantblink''' ''in die donker vertrek.''</ref> sonblink,<ref>Marais, Pets. 1984. ''Winter van die Nova''. Kaapstad: Daan Retief Uitgewers. bl. 104: ''In die gang kyk Stefan ook met verbasing oor die vrou voor hom se skouer na die netjiese Mercedes wat'' '''sonblink''' ''in die straat staan en pronk, kompleet met chauffeur in uniform en al.''</ref> sweetblink (spiere), silwerblink,<ref>Gilfillan, Rita. 2013. 'Ydelheid der ydelheden'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 105: ''Seker omdat dit lank gedra sal kan word met al die rek daarin, dink ek, wat klaar my hart verloor het op 'n meermingladde'' '''silwerblink''' ''baaikostuum in die enigste ander behoorlike klerewinkel op die dorp.''</ref> politoerblink,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 15-16: ''Sesduimers, vyftien cm breed, tot vyf meter lank.'' '''Politoerblink''' ''maar nou verduister deur sand.''</ref> kraakblink,<ref name="WAT" /> kristalblink<ref name="WAT" />, poetsblink
* '''blond''' – bottelblond,<ref>Soos verskyn op bl. 60 van ''Dansmaat'', Elsa Joubert, 1993:'' "Wounded," sê die'' '''bottelblonde''' ''vrou in die rooi geweefde jurk, "not my body, but my heart. I stoot in Budapest wen the tenks come in. My heart breaks. My heart still broken." ''</ref> vlasblond,<ref>Ferreira Jeanette. 1995. ''Die onsterflikes''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 10: ''Die liggaamsbou volmaak, die hare'' '''vlasblond''' ''en dig, die gesig sterk, met 'n vasberade uitdrukking in die ondeurdringbare blou van die oë.''</ref> sonblond,<ref>Van der Westhuizen, Vincent. 1992. Groen oë. In: De Beer, Lindeque. (samest.) ''Naglopers: verhale van die bonatuurlike en onverklaarbare''. Pretoria: J.P. van der Walt. bl. 226: ''Haar'' '''sonblonde''' ''hare is soos 'n sluier om die onderste gedeelte van haar gesig gewaai.''</ref> koringblond<ref>Venter, Eben. 2013. ''Wolf, wolf''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers. bl. 130: ''Die eerste een by hulle is egter Sissie met haar'' '''koringblonde''' ''hare styf agtertoe getrek in 'n poniestert en haar wye glimlag met die eweredige tande; hy het al vergeet hoe aantreklik sy is.''</ref>
* '''blou''' – potblou,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" />, botblou,<ref name="Esterhuizen" /> erdblou,<ref>De Lange, Johann. 2008. Vrywillige balling. In: Brink, André P. (samest.) ''Groot Verseboek''. (Eerste uitgawe in drie dele). Kaapstad:Tafelberg-Uitgewers. bl.934: ''Sy kon dit aanvoel in die lug; / in die'' '''erdblou''' ''Spaanse lug / kon sy haar verlange voel versprei.''</ref> baftablou,<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 15-16: ''Daarom het hy dan ook teen die einde van die geboorteproses, wat 'n hele dag en 'n nag geduur het'', '''baftablou''' ''geword''.</ref> hemelsblou,<ref name="Groenewald, P.W.J 1944">Groenewald, P.W.J. 1944. ''Praat en skryf Afrikaans: hulpboek vir Engelssprekende leerlinge''. Shuter and Shooter Publishers: Pietermaritzburg. bl.67</ref><ref>Rabie, J.S. 2004. Gondel-deuntjie. In: ''Een-en-twintig plus''. Kaapstad: Human & Rousseau, bl. 28-29: ''Kristaldruppel na kristaldruppel drup haar treurigheid af in die water wat flikker met groen en amber vlamme. En klim tussen strenge mure en seniel-grynsende vensters, op na die'' '''hemelsblou''' ''son''.</ref> blouselblou, branderblou
* '''bly''' – doodbly,<ref name="Potgieter" /><ref name="Groenewald, P.W.J 1944" /> hondbly,<ref name="WAT" /> dankiebly,<ref name="Van Schoor1" /> dolbly,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 42: ''Vroeg die middag fluit ek vir my hond wat'' '''dolbly''' ''die voortou neem.''</ref> sielsbly<ref name="Potgieter" />
* '''bo''' – heelbo<ref name="Potgieter" />
Lyn 99:
* '''deur''' – middeldeur,<ref name="Potgieter" /> dwarsdeur<ref name="Potgieter" />
* '''diep''' – afgronddiep,<ref name="Kempen" /> enkeldiep, kniediep (''kniediep'' in die moeilikheid; ''kniediep'' voordag (douvoordag)), pensdiep, skouerdiep, nekdiep,<ref>Meyer, Deon. 2009. ''Karoonag en ander verhale''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 143: ''Hy weet die dokter gaan vies wees oor die vroeë uur, maar die kalf is nou'' '''nekdiep''' ''in die put.''</ref> kraakdiep<ref name="WAT" />
* '''dig''' – potdig,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> botdig<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" />
* '''dik''' – trommeldik,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> knuppeldik (met sy verwante ''knepeldik, kneweldik, knubbeldik, knipdik, knippeldik''),<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> dwarreldik<ref>Cornelius, Gert. 2008. Nagplek. In: ''Nagstories: laatnagverhale oor gruwels en die bonatuurlike''. Swellendam: Twaalfuurkop Uitgewers. bl. 96: ''Die bank en twee opgestopte stoele is motgevreet en oral lê die stof'' '''dwarreldik'''.</ref>
* '''dof''' – droomdof<ref name="WAT" />
* '''dom''' – aartsdom, eseldom, horingdom, klipsteendom
* '''donker''' – pikdonker,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> stikdonker,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Radlof, G. 1999 (1957). ''Oloff die Seerower, #2: Die Seewraak.'' Pretoria: Fundi, pp. 105: ''Dis 'n'' '''stikdonker''' ''nag''.</ref> nagdonker,<ref name="Potgieter" /> oliedonker,<ref>Soos verskyn op bl.64 van ''Die ambassadeur'', André P. Brink, 1963 (Sewende druk 1984): ''Die rivier is 'n trae,'' '''oliedonker''' ''strook onder die ligte van die brug verby''.</ref> skemerdonker,<ref>Soos verskyn op bl. 204 van ''Die ambassadeur'', André P. Brink, 1963 (Sewende druk 1984): ''Die'' '''skemerdonker''' ''garage wat altyd na vars strooi geruik het, en effens muwwerig, en iets na teer of olie.''</ref> gietdonker, angsdonker<ref>Viljoen, Fanie. 2010. In die huis van nagskimme was daar... In: Bloemhof, François, Jacobs, Jaco en Viljoen, Fanie. ''13 Spookstories''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 72 ''Dirk en Pierre het glo deur die'' '''angsdonker''' ''veld na die leë ou huis toe gesluip.''</ref> doodsdonker,<ref>Viljoen, Fanie. 2013. ''Nova:Sterreloper''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 136: ''Maar uiteindelik verdwyn die laaste toneel in 'n fyn stippel van lig en is dit'' '''doodsdonker''' ''in die ruimtetuig''.</ref> gitdonker,<ref name="Potgieter" /> gitswartnagdonker,<ref>Van Nierop, Leon. 2012. ''Insomnia''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 167: ''Weer donkerte''. '''Gitswartnagdonkerte'''.</ref> grotdonker,<ref name="Potgieter" /><ref>Stander, Carina. 2004. Kleurblind. In: Cochrane, Neil (samest. & red.). ''Braaivleis in die bos en ander verhale''. Pretoria: Aktuapers, bl. 57: ''Die onweer was ritmies. Behalwe vir die donderblitse was dit donker, Pa.'' '''Grotdonker''', ''soos 'n Groot Vasteland''.</ref><ref>Meiring, Rouxnette. 2018. ''Snak: ||Hui !Gaeb Boek 2''. Kaapstad: Tafelberg. p. 32: ''Dis'' '''grotdonker''' ''en my oë raak nie gewoond daaraan nie.''</ref> dikdonker,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 146: ''Naby die wal skuil'' '''dikdonker''' ''wolke sardiens, elkeen wonderlik reëlmatig kop tot stert gespasieer in sy eie klein swemgebied.''</ref>, tonneldonker<ref>Meiring, Rouxnette. 2018. ''Snak: ||Hui !Gaeb Boek 2''. Kaapstad: Tafelberg. p. 156: ''Toe word die deksel toegedruk. Dis skielik'' '''tonneldonker.'''</ref>, gatdonker<ref>Meiring, Rouxnette. 2018. ''Snak: ||Hui !Gaeb Boek 2''. Kaapstad: Tafelberg. p. 166: ''Die verligting is groot. Die tonnel voel li's en li's ver en dis'' '''gatdonker'''.</ref>
* '''dood''' – morsdood,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 72: ''Die romantiek van vroeër is'' '''morsdood.'''</ref> klipdood, dikdood<ref name="WAT" />
* '''dood''' (dooierig) – dikdood/dikdooi<ref>[[WAT]]: Op Nuwejaarsmôre is die meeste mense dikdood.</ref>
* '''doof''' – stokdoof,<ref name="Esterhuizen">[https://scholar.ufs.ac.za/bitstream/handle/11660/7513/EsterhuizenHL.pdf?sequence=1&isAllowed=y Esterhuizen, H.L. 1974. Intensivering in Afrikaans. Ongepubliseerde M.A.-verhandeling. Bloemfontein: Universiteit van die Oranje-Vrystaat. bl. 2, 5, 10-12, 14-23, 26]</ref><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 115: ''Hier probeer Jorie self praatkans inkry, in 'n amper skreeustem, want tant Babsie is'' '''stokdoof'''.</ref> potdoof
Lyn 110:
* '''driftig''' – doldriftig<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 39: ''Ek het hom nooit gekeer as hy'' '''doldriftig''' '' 'n spoor wil volg nie.''</ref>
* '''droef''' – kerkhofdroef
* '''dronk''' – smoordronk,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> stomdronk,<ref name="Potgieter" />, dooddronk<ref name="Esterhuizen" />, stormdronk, papdronk,<ref name="Potgieter" /> dikdronk, slingerdronk, poepdronk<ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 117: ''"Die mens was'' '''poepdronk.'''"</ref> (plat), horingdronk,<ref>Marais, Danie. 2006. ''In die buitenste ruimte''. Kaapstad:Tafelberg-Uitgewers. bl.77-78 (''Bundesstraße 51''): ''...en die lawaaierige bloeisels wat vir jou tong uitsteek / is om soos 'n'' '''horingdronk''' ''cowboy / die oorbodige landskap soos leë bierbotteltjies / van die tafel te wil afvee...''</ref> duiseldronk, bibberdronk,<ref>Brink, André P. 1965. ''Orgie''. Kaapstad: John Malherbe Edms. Bpk. bl.83: ''Kom terug na my, kom terug'' '''duiseldronk, bibberdronk''' ''dronk''</ref> katdronk, diepdronk,<ref name="Makrogids" /> kanondronk
* '''droog''' – kurkdroog,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 50: ''Lente word skielik somer by ons, en tussen September, Oktober en November word die veld vinnig'' '''kurkdroog.'''</ref><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 19: ''Van In haal sy skouers op en smyt die lou mineraalwater in die'' '''kurkdroë''' ''glas''.</ref><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 260: ''Haar mond is'' '''kurkdroog'''.</ref> botdroog,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="WAT" /><ref name="Makrogids" /> poeierdroog,<ref>Verwey, P. 2015. ''Clint Eastwood van Wyk en die Moordenaarsklok''. Kaapstad: Tafelberg, bl. 53: ''Die landskap verander van kurkdroog na '''poeierdroog'''''.</ref> horingdroog,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /><ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 140: ''Hy was nog ongeskeer en sy baard was stoppelrig en blou, die vel in sy nek'' '''horingdroog''' ''van baie buitewerk.''</ref> stofdroog,<ref>[http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2007/04/17/B1/6/tegmozvloed.html Gibson, Erica. 2007. Vloed help brûe bou. ''Beeld'', 17 April:6] : ''Ironies genoeg was daar sedert Februarie se vloede haas geen reënval in die gebied nie en die veld is'' '''stofdroog''' ''rondom die Zambezi-vloedvlakte.''</ref><ref>[http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2000/03/08/9/1.html Hill, Christopher. 2000. Kronieke koel maar interessant opgeteken. ''Die Burger'', 08 Maart:9]: ''Dit wil nie sê dat die resultaat'' '''stofdroog''' ''is nie, ver daarvandaan.''</ref> tonteldroog, kurkhoringdroog,<ref>Venter, Eben. 2013. ''Wolf, wolf''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers. bl. 197: ''...soms kriewel iets hoorbaars in hulle'' '''kurkhoringdroë''' ''kelke.''</ref> dordroog,<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 56: ''Toe smyt Effie haar boek ineens weg dat hy skuif oor die vloer. "Ek is gatvol vir die strooi! Oorsaak en gevolg, oorsaak, gevolg, nuwe oorsaak. Spul'' '''dordroë''' ''kaf..."''</ref> beendroog,<ref name="WAT" /> hooidroog,<ref name="WAT" /> houtskooldroog,<ref name="WAT" /> kraakdroog<ref name="WAT" />
* '''duidelik''' – glasduidelik,<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 83: ''Maar die hofpapier en die gruwelike woorde. Hulle was'' '''glasduidelik'''.</ref> klaarduidelik<ref name="WAT" />
* '''dun''' – plankdun,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> papierdun, vliesdun,<ref>[[C.M. van den Heever|Van den Heever, C.M.]]. 1935. ''[[Die Afrikaanse gedagte]]''. Pretoria: J.L. van Schaik, bl. 14-15: ''In verskillende mooi ontwikkelde persoonlikhede, indiwiduele bevoegdhede in die gemeenskap, kom die dieper skeppingskrag van die lewe, die universele vormingskrag tot persoonlike uiting; en omdat ons Afrikaners nie in 'n kleurlose benede-kultuurlikheid wil bly wegskuil nie, maaf ons kultuur-persoonlikheid tot die volheid van sy ontwikkeling wil bring, hier binne ons geografiese grense, daarom wil ons 'n eie Afrikaanse kultuur hê, nie 'n nageaapte vorm-dooie ding, 'n'' '''vliesdun''' ''vel wat ons oor die geraamte van 'n Wes-Europese land se beskawingsvorm getrek het nie, maar 'n eie, vollewende skepping wat die tekens van ons ervaring, ons geskiedenis dra.''</ref> haardun, kraakdun (porselein, glas of stem),<ref name="WAT" /> flenterdun, ragdun, riemdun, naalddun, dennenaalddun,<ref>Steenberg, Elsabe. 1987. ''O, om te fluit''. Pretoria: J.P. van der Walt en Seun. Bl. 32: ''Sy sing so'' '''dennenaalddun''' ''dat die ou kabouter die klip laat val en sy hande onder sy baard vou''.</ref> posbusdun (lippe),<ref>Van Nierop, Leon. 2012. ''Insomnia''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 61: ''Maar nou is hulle gevrete vroom en hulle lippies'' '''posbusdun'''.</ref> grasdun,<ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 183: ''Sy fris boerebene van vroeër is nou'' '''grasdun'''.</ref>, stokkiedun<ref>Meiring, Rouxnette. 2018. ''Snak: ||Hui !Gaeb Boek 2''. Kaapstad: Tafelberg. p. 28: ''My bene is'' '''stokkiedun''' ''onder die sagte broek.''</ref>, donkiebeendun,<ref>Maartens, Maretha. 2013. 'Die sagte oë van beeste'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 197: ''Hy sit die koevertjie in my hand, sy pols donkiebeenbenerig, sy arms'' '''donkiebeendun'''.</ref> rafeldun,<ref>Meiring, Jean. 2009. Brief aan Ariadne. In: Marais, Danie (samest.). ''As almal ver is: Suid-Afrikaners skryf huis toe''. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers, bl. 173: ''Jy't onlangs 'n goeie ruk lank my e-posse met stilte begroet. Ná die tyd'' '''rafeldun''' ''verskonings (moet jy toegee) uitgedink oor jou werkgewer se IT-stelsel wat soms oorgretig boodskappe uit allerlei oorde keer of firewall of wat ook al''.</ref> asemdun,<ref>Du Plooy, H. 1986. ''Verhaalteorie in die twintigste eeu''. Durban: Butterworth, 375: ''...Tog buig die'' '''asemdun''' ''kleed die lig self en vang 'n wêreld in sy sfeer''.</ref> wafeldun, draaddun,<ref name="WAT" /> garingdun,<ref name="WAT" /> lemdun<ref name="WAT" />
* '''duur''' – peperduur,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> bitterduur, vrekduur<ref>[http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/2003/04/7/4/6.html Anime-fantasie] ''Dié kunsvorm is streng gesensor in die jare tagtig van die vorige met die gevolg dat dit deesdae vrekmoeilik – en'' '''vrekduur''' – ''is om anime van goeie gehalte in die hande te kry.''</ref>
* '''eenvoudig''' – doodeenvoudig,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /> blooteenvoudig,<ref name="WAT" /> kindereenvoudig<ref name="WAT" />
* '''eerlik''' – doodeerlik<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Stadler, L.G 1994" /><ref>Langenhoven, C.J. 1956. ''Versamelde Werke, Deel II''. Kaapstad: Nasionale Boekhandel, bl. 310: ''Van ingebore aard was hy miskien 'n'' '''doodeerlike''' ''man wat jou nooit met 'n stuiwer sou tekort gedoen het nie''.</ref>
Lyn 123:
* '''ernstig''' – doodernstig,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Stadler, L.G 1994" /><ref>Viljoen, Fanie. 2013. ''Nova:Sterreloper''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 52: ''Lucas kan nie glo wat hy hoor nie, maar Ayanda is'' '''doodernstig'''.</ref> sielsernstig<ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 9: ''"Stiefpa sal nooit weet nie," pleit Naas'' '''sielsernstig'''.</ref>
* '''fiks''' – topfiks<ref>Van Schalkwyk, R. 1980. ''Sending Reijger''. Pretoria: Daan Retief Uitgewers, p. 1: ''As gevolg van die aard van sy werk moet hy'' '''topfiks''' ''wees, want hy sal heel waarskynlik in die nabye toekoms, 'n ruimtereis onderneem.''</ref>
* '''flou''' – stokflou,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 9: ''"Ons werk ons nou al twee maande'' '''stokflou'''," ''skryf ek op 3 Mei in my dagboek.''</ref> doodflou
* '''fris''' (gesond) – perdfris,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 243: ''"Laat my eers eet, Pieter. 'n Paar happe en ek is weer'' '''perdfris'''."</ref><ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 63: ''Wanneer Naas weer'' '''perdfris''' ''is, kan hy nie langer op Mooifontein bly nie.''</ref> kikfris,<ref>[[WAT]] (nie algemeen) ''Heeltemal fris; baie gesond; perdfris.'')</ref> appelfris<ref>[[WAT]]: Fris en bloesend van kleur: ''Haar'' '''appelfris''' ''gesiggie''.</ref>
* '''fris''' (vars) – doufris,<ref name="WAT" /> komkommerfris,<ref name="WAT" /> lentefris,<ref name="WAT" /> kraakfris<ref name="WAT" /> vonkelfris<ref>''Rooi Rose'', 13 Julie 1983, bl. 15, ''Radox''-advertensie: ''[...] en ure lank na badtyd sal jy nog so vars vertoon, en voel jy nog'' '''vonkelfris''' ''en sag en skoon.''</ref>
* '''fyn''' – haarfyn,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 247: ''"My eie onderwyseres weet nog'' '''haarfyn''' ''watter rokkie ek met my eerste kommunie aangehad het."''</ref> ragfyn,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Rabie, J 1982">Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 120: ''As 'n mens se oog eers eenmaal deur so 'n waarneminkie geboei is, sien jy veel meer spore oor die duine raak: doekvoet-katspoortjies van 'n muishond, muskeljaatkat of meerkat; of die preutse stewelspore van 'n grysbok; die aweregse hiërogliewe van voëls, grotes, vernames, of'' '''ragfyn''' donslig soos die spoortjies van strandlopertjies wat byna sonder indruk oor die enorme vaalgeel lyf van die sand verbygesnel het...</ref><ref>Rabie, J.S. 2004. Ek het jou gemaak. In: ''Een-en-twintig plus''. Kaapstad: Human & Rousseau, bl. 81: ''Op 'n dag het Jacobs die'' '''ragfyne''' ''trourok van die wasbeeld afgepluk, en oor Andries se swart karkas gehang.''</ref> piekfyn,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> flenterfyn,<ref name="WAT" /> veselfyn,<ref name="Kempen" /> naaldfyn, kraakfyn,<ref name="WAT" /> poeierfyn (stof),<ref>Van Pletzen, Johan. 1992. Sy ma se beursie. In: De Beer, Lindeque. (samest.) ''Naglopers: verhale van die bonatuurlike en onverklaarbare''. Pretoria: J.P. van der Walt. bl.117: ''Ontploffings en 'n gewerskaf met stootskrapers woel die'' '''poeierfyn''' ''roesstof los en dit kleef aan boomblare, gras, dakke en tuine oor die hele dorp.''</ref> wasfyn,<ref>Smit, Hettie. 1970. ''Sy kom met die sekelmaan.'' Kaapstad: Nasionale Boekhandel. bl. 49: ''Blou bobbejaantjies'', '''wasfyn''' ''viooltjies, kalkoentjies en vygies soos die sterre van die melkweg!''</ref> spinnerakfyn/spinragfyn<ref name="Potgieter" /><ref>Gilfillan, Rita. 2013. 'Ydelheid der ydelheden'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 107: ''Dit was 'n asempie van 'n rok, een wat 'n mens kon wegblaas, so'' '''spinnerakfyn''' ''was die materiaal.''</ref>, porseleinfyn<ref>[[WAT]]</ref>
* '''gaar''' – doodgaar<ref name="Potgieter" /><ref>Lutrin, Beryl. 1999. ''Afrikaans Handbook & Study Guide: An English student's guide to Afrikaans''. Birnam Park: B. Lutrin. bl. 44</ref>
* '''gedaan''' – doodgedaan<ref name="WAT" />
Lyn 133:
* '''geduldig''' – doodgeduldig <ref name="ReferenceA">Groenewald, P.W.J. 1944. ''Praat en skryf Afrikaans: hulpboek vir Engelssprekende leerlinge''. Shuter and Shooter Publishers: Pietermaritzburg. bl.68</ref>
* '''geel''' – goudgeel,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> kerriegeel, borriegeel,<ref name="Van Schoor1" /> knalgeel,<ref name="Van Schoor1" /> vlamgeel, kanariegeel,<ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 44: ''Hy dra 'n skreeulelike pak, 'n'' '''kanariegeel''' ''hemp en 'n grasgroen das''.</ref> mosterdgeel, giggelgeel (skertsend), songeel,<ref>Van Zyl, Wium. 2013. 'Na Doornkraal in die Duivenhoksvallei'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 284: ''Dat die werf'' '''songeel''' ''was met tulpe, van die aandblom in volle geur, skaamrosies wat bloos in die môredou, het ek toe nog nie geweet nie.''</ref> wortelgeel,<ref>Van Rensburg, Frans. 2009. ''Lammervanger''. Pretoria: LAPA Uitgewers, bl. 231: ''"Mevrou Santa het besluit dat ons 'n span gaan maak om by die Spar op Warmbad as karwagte diens te doen," sê die vrou met die'' '''wortelgeel''' ''hare aan die oorkant van die staaltafel en vat 'n sluk koffie uit 'n groen blikbeker''.</ref> sonneblomgeel,<ref>[http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/2005/01/27/VY/03/01.html Maré, Susan. 2005. Sy hart nog sonneblomgeel. ''Volksblad'', 27 Januarie:3]</ref><ref>[http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/2007/12/20/KV/3/ktbrandrusoord.html ''Volksblad''. 2007. Rusoord op Brandfort kry nuwe lapa. 19 Desember:3]</ref><ref>[https://books.google.co.za/books?id=-eRRBAAAQBAJ&pg=PT153&lpg=PT153&dq=%22sonneblomgeel%22&source=bl&ots=1VLLxPOOPa&sig=tgtIpfIoSvLrqrSwO5Kl9K34ZOY&hl=af&sa=X&ei=Vo7nVOzzJcPoUsmVhKAK&redir_esc=y#v=onepage&q=%22sonneblomgeel%22&f=false Van Reenen, Lanie. 2013. ''C'est la vie: van lief en leed en kanse vat''. Kaapstad: Tafelberg]: ''Vir my is dit tans die weelde van hierdie lelike klein kamertjie met sy'' '''sonneblomgeel''' ''mure en neonbuisligte, 'n smal nonne-bedjie met 'n sintetiese blou deken, 'n vloer van saamgeperste houtskaafsels, 'n stoel, tafel, yskassie en kookplaat.''</ref><ref>[https://books.google.co.za/books?id=Q3ZRBAAAQBAJ&pg=PT14&lpg=PT14&dq=%22sonneblomgeel%22&source=bl&ots=40xOCoYSQt&sig=wqbzEmFuD0U0-saEVklgNm5L8EE&hl=af&sa=X&ei=Vo7nVOzzJcPoUsmVhKAK&redir_esc=y#v=onepage&q=%22sonneblomgeel%22&f=false Kalmer, Harry. 2014. 'n Duisend stories oor Johannesburg: 'n stadsroman. Kaapstad: Queillerie.]: ''Sy dra nie tuitkappies soos die ander vroue in die kamp nie, maar 'n'' '''sonneblomgeel''' ''strooihoed met 'n rooi laproos''.</ref><ref>[https://books.google.co.za/books?id=GvBRBAAAQBAJ&pg=PT53&lpg=PT53&dq=%22sonneblomgeel%22&source=bl&ots=V-dF-L7-uw&sig=UNLNAdFiw8zq1KGMpi3fyiF-5g0&hl=af&sa=X&ei=Vo7nVOzzJcPoUsmVhKAK&redir_esc=y#v=onepage&q=%22sonneblomgeel%22&f=false Els, Jeanne. 2011. ''As die stroom jou vat: die raaisel van selfmoord''. Kaapstad: Tafelberg.]: ''In 'n getypoel digby die Kampbaaise strand krys en fladder seemeeue opgewek in die turkoois water. Ek asem die sout van die see in; ruik die klapperolie in die sonbaaiers se rome waar hulle onder'' '''sonneblomgeel''' ''en kersierooi sambrele ontspan.''</ref><ref>[https://books.google.co.za/books?id=ZGhRBAAAQBAJ&pg=PT109&lpg=PT109&dq=%22sonneblomgeel%22&source=bl&ots=9Vz5BowFZB&sig=gX14XTnCrd-m4JCQfu4c3xRjUA0&hl=af&sa=X&ei=Vo7nVOzzJcPoUsmVhKAK&redir_esc=y#v=onepage&q=%22sonneblomgeel%22&f=false Van der Vyver, Marita. 2005. ''Bestemmings''. Kaapstad: Tafelberg]: '' 'n Turkoois T-hemp met 'n string skokpienk koraalkrale om die nek, 'n persbont sarong om haar breë heupe gedrapeer,'' '''sonneblomgeel''' ''plastieksandale aan haar stewige plaasvoete''.</ref> sonskyngeel<ref>Krüger, K. 2014. ''Eggo’s in die Skimberge''. Kaapstad: Tafelberg, bl. 91: ''Terwyl die Alfheimers van die kraanvoëls afklim, sien Henk hulle is almal lank, fris en blond – nes Lyra gesê het, en die'' '''sonskyngeel''' ''klere wat hulle aanhet, skitter met 'n goue gloed wat hulle nog meer indrukwekkend laat lyk.''</ref>
* '''gek''' – stapelgek,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> dolgek<ref name="WAT" />
* '''gelief''' – alomgelief<ref name="Makrogids" />
* '''gelukkig''' – doodgelukkig,<ref name="Potgieter" /><ref>Jaco, Paul. 2008. ''Die luiperds van Sh'ong''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 83: ''Shuna lê'' '''doodgelukkig''' ''op haar sy, sodat sy Carolus nog met een poot kan vashou, maar hy probeer nie eens meer om weg te kom nie.''</ref> dolgelukkig, sielsgelukkig,<ref name="Potgieter" /> stralend gelukkig, duifgelukkig<ref name="Kempen" />
Lyn 157:
* '''grys''' – asgrys,<ref name="Potgieter" /> loodgrys,<ref>Venter, De Waal. 1992. ''Mieg se kort en lang middag''. Somerset-Wes: Queillerie-Uitgewers. Bl. 41: ''Sy wys oor die water en dan sien hy die swart driehoekvorms van haaivinne in die '''loodgrys''' water, voor dit agter 'n golf verdwyn.''</ref>
* '''haastig''' – dolhaastig<ref name="Potgieter" /><ref name="WAT" /> doodhaastig<ref name="Esterhuizen" /><ref>[https://www.dbnl.org/tekst/mell003bart01_01/mell003bart01_01_0002.php Van Melle, J. 1936. ''Bart Nel, die opstandeling''. Amsterdam: Wereldbibliotheek N.V.] bl. 144: ''Maar jy kan maar voor my ingaan as jy besigheid het, ek is nie so'' '''doodhaastig''' ''nie''.</ref>
* '''hard''' – kliphard,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> ysterhard, keihard, keisteenhard,<ref name="Potgieter" /> klipsteenhard,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /> klipsteenkalbashard, skreeuhard, staalhard,<ref name="Potgieter" /> steenhard, spykerhard, kwashard,<ref>De Lange, Johann. 2008. Alpebok. In: Brink, André P. (samest.) ''Groot Verseboek''. (Eerste uitgawe in drie dele). Kaapstad:Tafelberg-Uitgewers. bl.940-941: ''die klipram las / sy kloutjie voeg- / vas in 'n klip- / lys in hy knak / sy knie en / hys hom rats / die saagtand-/ kransrif uit - / teen sy kop / perfekte frats'' '''kwas- / hard''' ''soos skroef- / draad gedraai / lê die groewe / van die nautilus / en onder hoewe / kletter oerklip / van 'n baai''</ref> rotshard,<ref>Venter, De Waal. 1984. ''Die vyf-millimeter-avontuur''. Kaapstad: Human & Rousseau. Bl.86: ''Uit hierdie kol wat'' '''rotshard''' ''aan die plastiek van die pyp vassit, groei die tou waarmee hulle opgeklim het.''</ref> skokhard (klank),<ref>Viljoen, Fanie. 2013. ''Nova:Sterreloper''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 88: ''Die knal suig alle ander klanke in die vertrek op. Maar dis'' '''skokhard''' ''en sekuur.''</ref> houthard,<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 82: ''Sy gaan sit op 'n bankie. Dis'' '''houthard''' ''en regop te midde van 'n landskap waarin sap op- en uitstoot''.</ref> olienhouthard,<ref>Van Zyl, Wium. 2013. 'Na Doornkraal in die Duivenhoksvallei'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 285: ''Húl oom, die'' '''olienhoutharde''' ''patriarg oom Kallie Crous aan wie ons menige Sondagmiddag-besoek gebring het, het daarteenoor gesorg dat King George en sy gekroonde gemalin in vergulde rame sy en die einste tant Mêggie van die koperpennie ('n suster van my Ouma van Zyl) se klein voorhuis domineer.''</ref> harshard,<ref>Du Plooy, H. 1986. ''Verhaalteorie in die twintigste eeu''. Durban: Butterworth, 351: ''Die saak word hier ietwat uitvoeriger gestel – daar word melding gemaak van die bloedvergiftiging, die koors en die pyn en ook die uiteindelike'' '''harsharde''' ''krom vinger.''</ref> beenhard,<ref name="WAT" /> kraakhard<ref name="WAT" />
* '''heet''' – brandheet, snikheet,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> stikheet, smoorheet<ref name="Esterhuizen" />, bloedheet, brandendheet<ref name="WAT" />
* '''helder''' – glashelder,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /><ref>Viljoen, Fanie. 2013. ''Nova:Sterreloper''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 59: ''Die beeld op Lucas se ma se tabletrekenaar is'' '''glashelder'''.</ref> klokhelder,<ref name="Van Schoor1" /><ref>Meyer, Deon. 2009. ''Karoonag en ander verhale''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 204: ''Haar lag is'' '''klokhelder'''.</ref><ref>Meyer, Deon. 2009. ''Karoonag en ander verhale''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 228: '' 'n Skeurgeluid – oorverdowend, soos uitgerekte donderweer – en dan is die nag se geluide terug,'' '''klokhelder.'''</ref> kristalhelder,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> jenewerhelder, knalhelder, silwerhelder, skelhelder, stroophelder,<ref>De Lange, Johann. 2008. Laatherfs. In: Brink, André P. (samest.) ''Groot Verseboek''. (Eerste uitgawe in drie dele). Kaapstad:Tafelberg-Uitgewers. bl.935: ''1 / Die dag krimp. Die klok lui'' '''stroophelder'''.</ref> skreeuhelder (kleure), sonhelder,<ref>Bredenhann, Douwleen. 2013. 'Bessiengstraat se deurkosyn'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 40: ''So vou die Dakota se deur toe in 1964 'n landskap op Windhoek se lughawe oop wat so'' '''sonhelder''' ''is dat mens jou oë daarteen moes knip.''</ref> yshelder,<ref>Jurgens, R.B. 2009. Moet dit nie tuis probeer nie! In: Marais, Danie (samest.). ''As almal ver is: Suid-Afrikaners skryf huis toe''. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers, bl. 229: ''Dit was 'n verloëning van al daardie wintertonele van die ou meesters waarin dit lyk asof dit 'n nasie is hierdie wat werklik verlief is op noorderweer, op daardie'' '''yshelder''' ''dae wanneer die lug blou is en die wind stil, en dit 'n ieder se instink is om in Friesland te gaan ysskaats''.</ref> brandhelder,<ref>[https://books.google.co.za/books?id=OItRBAAAQBAJ&pg=PT127&lpg=PT127&dq=%22brandhelder%22&source=bl&ots=5TP6IJLO2l&sig=wBjAB3GlDJt9UcLL_de1snQS2p4&hl=af&sa=X&ei=k5KSVJvGIJDvaJnwgZAF&redir_esc=y#v=onepage&q=%22brandhelder%22&f=false Eloff, K. 2010. ''Stiletto: my lewe in die seksbedryf''. Kaapstad: Tafelberg.]: ''Na al my woede, die'' '''brandhelder''' ''haat, die ontsettende teleurstelling en die brutale misbruik, het ék verlief geraak''.</ref> waterhelder<ref>[https://wikisource.org/wiki/Die_Afrikaanse_gedagte/Kwasstrepe C.M. van den Heever: ''Die Afrikaanse gedagte''] ''As ons Mocke se gedigte sorgvuldig lees dan is dit duidelik dat hy nog van die woordskuim moet afroom as hy sy siening'' '''waterhelder''' ''vir ons wil maak.''</ref>
* '''honger''' – hondshonger, doodhonger,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref>Krüger, K. 2014. ''Eggo’s in die Skimberge''. Kaapstad: Tafelberg, bl. 67: ''Skielik onthou hulle dat hulle'' '''doodhonger''' ''is.''</ref> skreeuhonger, wolfshonger, bloedhonger<ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 52: ''Maar hy kom telkens terug; tuur dan na sy prooi met'' '''bloedhonger''' ''oë.''</ref>
Lyn 176:
* '''koud''' – yskoud,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 178: ''Melchior Muys is 'n gesette man met'' '''yskoue''' ''slangoë.''</ref> piskoud (plat), bibberkoud, klipkoud, rilkoud,<ref>Cornelius, Gert. 2008. Nagplek. In: ''Nagstories: laatnagverhale oor gruwels en die bonatuurlike''. Swellendam: Twaalfuurkop Uitgewers. bl. 94: '' 'n'' '''Rilkoue''' ''windvlaag waai die reën soos ysprikke teen sy gesig aan''.</ref> vars-koud,<ref>Swart, Keina. 2014. ''Bloujaar''. Pretoria: Protea Boekhuis, bl. 12: ''Buite is dit nog'' '''vars-koud''', ''skemer en verlate by die gholfbaan.''</ref> doodkoud,<ref name="Potgieter" /> kraakkoud<ref name="WAT" />
* '''krom''' – hoepelkrom<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" />
* '''kwaad''' – smoorkwaad,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> doodkwaad,<ref name="Makrogids" /> booskwaad,<ref name="Potgieter" /><ref>Geyer, A.L. 1969. ''Vier jaar in Highveld''. Kaapstad:Tafelberg-Uitgewers. bl. 80: ''So het Anna en ek op 'n slag by 'n onthaal in die paleis aanskou hoe hy [George VI], klaarblyklik'' '''booskwaad''', ''die arme Lord Clarendon, sy Lord Chamberlain, kwaai invlieg terwyl die Koningin intussen alleen met gaste, wat voorgestel word, gesels asof niks op aarde verkeerd is nie.''</ref> rasend kwaad,<ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 53: ''Die man is'' '''rasend kwaad.'''</ref> rooikwaad,<ref>Rabie, J.S. 2004. Plek vir een. In: ''Een-en-twintig plus''. Kaapstad: Human & Rousseau, bl. 67: ''Die kondukteur se'' '''rooikwaad''' ''gesig ruk na ander gesigte agter hom, soek in wilde handhawing na die ware burger gereed om sy plig te doen''.</ref> siedend kwaad<ref>Verster, F. 2013. ''[[Deur na Nebula Nege]]''. Thompson Boekdrukkery, bl. 383: ''Arnan is'' '''siedend kwaad''', ''ook vir homself: hy moes lankal begin vrae vra het.''</ref>, blindkwaad
* '''laag''' – hondlaag (gemeen)<ref>[[WAT]]: ''Dié'' '''hondlae''' ''vent'' ([[C.M. van den Heever]]).</ref>
* '''lag''' – doodlag<ref name="Esterhuizen" />
* '''lam''' – boeglam,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> doodlam<ref>[https://docplayer.net/storage/72/66533043/1534498884/Yv8Q-UllIFer0NyEJHm9uQ/66533043.pdf Bauling, F. E. & Jooste, J. M. 1921. ''Practical text book of the Afrikaans language for English students. Part 1.'' Pretoria: J.L. Van Schaik], p. 102: ''Die arme man skrik hom'' '''doodlam''' ''en moes teen 'n boom leun om nie om te val nie''.</ref>
* '''lang''' – ellelang<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Barnard, Chris. 2009. In die straat van die kat wat visvang. In: Marais, Danie (samest.). ''As almal ver is: Suid-Afrikaners skryf huis toe''. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers, bl. 65:''Sy weet presies wanneer jy gebore is, hoekom jy in Parys is, wat jou beroep is of was, en waar jy oral rondgeswerf het. Hoe weet sy dit? Omdat jy, wanneer jy die eerste dag by haar hotel instap en blyplek vra, al dié besonderhede en nog meer op 'n'' '''ellelange''' ''vorm moet invul''.</ref>
* '''lank''' – lewenslank, doodlank<ref name="WAT" />
* '''leeg''' – dolleeg,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> botleeg<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" />
* '''lekker''' – smullekker,<ref name="Makrogids" /> watertandlekker, vreklekker, vingerleklekker, doodlekker,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> kraaklekker<ref>Op Weetbix-kartondoos: ''Gebruik koue melk vir 'n'' '''kraaklekker''' ''somerontbyt''.</ref>
* '''lelik''' – skreeulelik,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> skreelelik, skulelik, hondlelik,<ref name="WAT" /> foeilelik,<ref name="WAT" /> blêrlelik, vreklelik,<ref name="ReferenceB" /> rondomlelik<ref name="WAT" />
Lyn 201:
* '''moeilik''' – doodmoeilik, hondmoeilik, vrekmoeilik,<ref>[http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/2003/04/7/4/6.html Anime-fantasie] ''Dié kunsvorm is streng gesensor in die jare tagtig van die vorige met die gevolg dat dit deesdae'' '''vrekmoeilik''' ''- en vrekduur – is om anime van goeie gehalte in die hande te kry.''</ref> mensmoeilik<ref name="WAT" />
* '''mooi''' – beeldmooi,<ref name="Potgieter" /> popmooi,<ref name="Potgieter" /> prentjiemooi, wondermooi,<ref name="Potgieter" /> blinkmooi, hoendervleismooi, hoendervelmooi, feetjiemooi, poskaartmooi, sprokiesmooi, vrekmooi, reënboogmooi,<ref>Du Plooy, H. 1986. ''Verhaalteorie in die twintigste eeu''. Durban: Butterworth, 341: ''Maar woorde is bedrieglik: woorde wat'' '''reënboogmooi''' ''is, is nie altyd waar nie, en net soveel sieninge van 'n saak as wat daar is (wat elkeen tog 'n element van waarheid bevat), net soveel woorde is daar om daardie saak mee te beskryf.''</ref> skittermooi<ref>Botha, L. 2015. ''Wonderboom: roman''. Kaapstad: Queillerie, bl. 114-115: ''Dus sit ek hier om vieruur in die oggend wanneer mens op jou reinste is, behalwe hierdie keer staar ek nie na die skerm nie maar vertoef verontrus oor die swembad, gedagtig aan die behoeftigheid van die dag, die volslae en onbeperkte uitlewering van die mens wat niks het nie, en net daaragter – die'' '''skittermooi''' ''berg binne bereik: 'n ander wêreld.''</ref>
* '''naak (nakend)''' – poedelnaak (-nakend),<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 145: ''Provoost lê op sy rug. Hy is'' '''poedelnakend'''. ''In sy mond is daar 'n prop.''</ref> spiernaak,<ref name="Potgieter" /> splinternakend,<ref name="Esterhuizen" /> moedernaak
* '''naby''' – doodnaby<ref name="gedig: leksikografie – Daniel Hugo">[http://m24arg02.naspers.com/argief/berigte/dieburger/2009/12/28/SK/9/BB%20gedig%20daniel%20h.html gedig: leksikografie – Daniel Hugo]</ref>
* '''nat''' – papnat,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> sopnat,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /><ref>Radlof, G. 1999 (1957). ''Oloff die Seerower, #2: Die Seewraak.'' Pretoria: Fundi, pp. 81: ''My klere was vol bloed en'' '''sopnat'''.</ref> waternat,<ref name="Potgieter" /><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 141: ''Om halfvier het hy'' '''waternat''' ''van die sweet wakker geskrik.''</ref> papwaternat,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 18: ''Gans te laat'', '''papwaternat'''-''tevergeefs''.</ref> papsopnat, sopwaternat,<ref name="Makrogids" /> druipnat,<ref name="Potgieter" /><ref name="Kempen" /> kletsnat,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 18: ''Ons storm rond om ons meubels op die stoep – die enigste halfdroë plek – uitgesleep te kry, en my'' '''kletsnat''' ''boekrakke enigsins teen die ergste vloede te beskerm.''</ref> sweetnat,<ref>Steyn, Ilse. 1998. ''Liefde in die ruimte''. Pretoria: J.P. van der Walt en Seun. Bl. 119: ''Sy klap liggies teen sy'' '''sweetnat''' ''wang''.</ref> brandernat,<ref>Viljoen, Fanie. 2013. ''Nova:Sterreloper''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 61: ''Toe die vrou van die stalle die twee perde na die vakansiehuis toe bring, is Lucas se handpalms al'' '''brandernat''' ''gesweet.''</ref> blinknat,<ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 136: ''Hy sien die water net roer en wanneer hy mooi kyk, die'' '''blinknat''' ''lyf''.</ref> watersopnat,<ref name="Potgieter" /> katnat,<ref name="Potgieter" /> deurnat<ref name="Potgieter" />
Lyn 213:
* '''nuttig''' - doodnuttig<ref>[[Rob Antonissen|Antonissen, R]]. 1966. ''Spitsberaad''. Kaapstad: Nasou Beperk, p. 212: ''Vir die res is hierdie kiem steriel: 'n volkome onvrugbare mengsel van moderndoenery en onbelangrike mededelings oor die biofisiese en biopsigiese toestand van ene p. de w.v. (wat my onbekend, waarskynlik 'n'' '''doodnuttige''' ''burger en miskien selfs 'n digter is; wat gans in staat is om simpele sin te praat, al spreek hy ook graag berekende wartaal en bestudeerde gestamel; vir wie ek, ook sonder digterlike bewyse, op sy woord wil glo dat Frans, Duits en Latyn soet of suur op sy tong, glad of etterig in sy skedel lê; wat, na onse Blum, sy dit met ietwat minder welslae, die ongeseglike Afrikaanse woord binnestebuite durf keer, op sy kop sit, uithol en weer opvul om hom die onsegbare dinge van die hart en die laer sintuie te laat sê.'')</ref>
* '''nuuskierig''' – doodnuuskierig,<ref>Van der Berg, Willem. 1953. ''Reisigers na nêrens''. Kaapstad: Nasionale Boekhandel Beperk, bl. 19: '',,Vertel verder," sê Julia, ,,ons is mos nou aan die skinder en ek is'' '''doodnuuskierig'''.</ref> aartsnuuskierig <ref>Preller, Martie. 2003. ''Eendag was daar 'n storie! 'n Praktiese storiemaakkursus.'' Tafelberg-Uitgewers. bl. 94: '' 'n Eekhoring sal byvoorbeeld dalk nie op 'n bedjie slaap en saans slaaptydstories hoor nie, maar hy mag'' '''aartsnuuskierig''' ''wees.''</ref>
* '''nuut''' – splinternuut,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> spiksplinternuut,<ref name="Potgieter" /> winkelnuut, kraaknuut,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Soos verskyn op bl. 99 van ''My Kubaan'', Etienne van Heerden, 1983:''Geel soos van 'n eiland, vreemd met die fyn neusvleuels en die sensuele neusvleuels het hy uit die skaduwee gestap 'n plas son binne, sy roomkleurige uniform'' '''kraaknuut''' ''en hiperkorrek aan sy lyf.''</ref><ref>Verster, F. 2013. ''[[Deur na Nebula Nege]]''. Thompson Boekdrukkery, bl. 358-359: ''Die reën van die vorige nag het alles weer vars en geurig gemaak, skoongewas en'' '''kraaknuut''', ''asof daar oornag 'n totale herlewing was op Terraduo.''</ref> blinknuut,<ref name="Potgieter" /><ref>Viljoen, Fanie. 2013. 'Ek onthou'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 294: ''Ek onthou 'n kamer met 'n'' '''blinknuwe''' ''fiets langs die bed, die nuuskierige bure wat by die draad staan en lag terwyl ek vallend leer fietsry.''</ref> gloednuut, vonkelnuut,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> pronknuwe, skelnuut,<ref>Bloemhof, François. 1991. ''[[Die nag het net een oog]]''. Kaapstad:Tafelberg-Uitgewers. Bl. 34: ''Sy het skynbaar nou eers agtergekom dat daar klandisie is, of miskien ook nie, want die naels wat die spyskaarte – met 'n rooi-en-wit geruite patroon... - voor hulle neersit, glim van 'n'' '''skelnuwe''' ''laag lak''.</ref> nikkelnuut,<ref>Cornelius, Gert. 2008. Nagkluis. In: ''Nagstories: laatnagverhale oor gruwels en die bonatuurlike''. Swellendam: Twaalfuurkop Uitgewers. bl. 72: Onze Heim ''het jare laas so'' '''nikkelnuut''' ''daar uitgesien – vars geverf, ruim grasperk borselkop gesny, die roostuin in volle blom en donkergroen struike wat sagte skadu's oor die geplaveide tuinpaadjie gooi.''</ref> pleisternuut<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 5: ''Met 'n huis miskien nog, ja. Al is dit wildvreemd en'' '''pleisternuut''', '' 'n iets wat deur ander mense gebou is.''</ref>
* '''onder''' – botonder<ref name="Esterhuizen" />
* '''ongelukkig''' – sielsongelukkig, doodongelukkig<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Stadler, L.G 1994" />
* '''onnosel''' – kliponnosel,<ref>Bloemhof, François. 2006. "Vampiere in Londen" in: ''Rillers-Omnibus''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 375: ''"Hier's groot fout," sê Ken. "Ons sal'' '''kliponnosel''' ''wees as ons dit nie weet nie."''</ref> stomonnosel, stomponnosel,<ref>Preller, Martie. 1994. ''Anderkantland''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers. bl. 56: ''Alle prinsesse is beeldskoon en … dom. Ja, sowaar! Hulle is almal beeldskoon en'' '''stomponnosel'''. ''Neem nou maar vir Sneeuwitjie''.</ref> domonnosel<ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 49: ''"Ken jy slangkop?" vra oom Dolf aan Naas en besluit dan self. "Jy sal hom tog nie ken nie. Daarvoor is jy te'' '''domonnosel'''."</ref><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 120: '''Domonnosel''' ''kyk mens rond en glad op in die verblindende hemel.''</ref>
Line 221 ⟶ 222:
* '''oortuig''' – doodoortuig<ref>Marais, Pets. 1984. ''Winter van die Nova''. Kaapstad: Daan Retief Uitgewers. bl. 70: ''Dis 'n vereensamende belewenis om'' '''doodoortuig''' ''te wees van iets, net om te vind dat jou medemens vir jou lag en met die vinger na die kop wys so gou jy daaroor begin praat.''</ref><ref>Pieterse, R. 1985. ''Die Koningin van Skeba se tydmasjien''. Pretoria: Daan Retief Uitgewers. p. 86: ''Sý sal weet, daarvan is Chris'' '''doodoortuig'''.</ref>
* '''oranje''' – skeloranje <ref>Kirsten, Jaco. 2009. ''Om na 'n wit plafon te staar''. Kaapstad:Tafelberg Uitgewers. bl.116: ''Pylgewere en 'n '' '''skeloranje''' ''boei''.</ref>
* '''orent''' – penorent,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> kiertsorent,<ref>Karsten, Chris. 2011. ''Abel se lot''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 22 : ''Junior agter die stuurwiel, pa en seun albei'' '''kiertsorent''', ''yl vaal hare plat teen hulle skedels.''</ref> pennetjieorent<ref>Van Nierop, Leon. 2012. ''Insomnia''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 81: ''Maar hierdie een laat haar so diep wegsak dat dit voel asof sy 'n agterstand het teen Rebecca Greyling wat so'' '''pennetjieorent''' ''sit''.</ref>
* '''oud''' – stokoud,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> horingoud,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 88: ''Die meeste verslae waarmee Van In besig is, is'' '''horingoud.'''</ref> beenoud,<ref name="Potgieter" /> oeroud,<ref>Venter, De Waal. 1992. ''Mieg se kort en lang middag''. Somerset-Wes: Queillerie-Uitgewers. Bl. 101: ''Die son skyn oor die'' '''oeroue''', ''steriele maanlandskap en straal energie uit oor die klein groen wêreldjie waar Daaf se plante so welig groei.''</ref> stokhoringoud<ref>Van Nierop, Leon. 1996. ''Die sielsmokkelaar''. Johannesburg: Perskor. bl. 23-24: ''Hy word oud in daardie oomblik -'' '''stokhoringoud''' ''soos iemand wat al dertig keer geleef het en dertig keer gesterf het.''</ref>
* '''pap''' – lam-pap<ref>Venter, Eben. 2013. ''Wolf, wolf''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers. bl. 111: ''Hy is'' '''lam-pap'''.</ref>
* '''pers''' – skreeupers, pimpelpers
Line 232 ⟶ 233:
* '''regaf''' – loodregaf<ref name="WAT" />
* '''regop''' – penregop,<ref name="Potgieter" /><ref>Jaco, Paul. 2008. ''Die luiperds van Sh'ong''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 139: ''Buite vind ek Shuna'' '''penregop''' ''in haar boks, met 'n doodverveelde uitdrukking op haar gevreet''.</ref><ref>Pieterse, R. 1985. ''Die Koningin van Skeba se tydmasjien''. Pretoria: Daan Retief Uitgewers. p. 61: ''Vasberade swaai hy hulle vegvliegtuig in 'n wye draai, pluk die stuurstok skielik nader aan hom en toe die vliegtuig oombliklik'' '''penregop''' ''die lug begin inklim, voel dit vir hom asof sy maag in sy skoene gaan sit.''</ref> kersregop,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> kiertsregop,<ref name="Potgieter" /> peilregop,<ref>Langenhoven, C.J. 1956. ''Versamelde Werke, Deel II''. Kaapstad: Nasionale Boekhandel, bl. 28: ''Toe ek weer sien krul die olifant sy slurp met hond en al om en hy lig hom'' '''peilregop''' ''tot daarbo in die lug''.</ref> aartsregop,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 144: ''Digter Uys Krige kan 'n hond nie verdra nie, en uitgewer Koos Human ewe min. Maar Arieb is geweldig lief vir Koos. 'n Mens sou dink die rede lê voor die hand: wanneer Koos uit sy kantoor kom, is hy baie lief vir braai. As hy, as'' '''aartsregop''' ''hoëpriester van die braai, dan in 'n bedwelmende wierook van vleise en kruie en roke en ruike daar voor sy altaar staan, betoon Arieb sy aanbidding met helder bidkrale wat oor sy kake drup. Al verdryf Koos hom gereeld met 'n bulderende "Voertsek!"''</ref> loodregop,<ref name="WAT" /> erdmanregop<ref name="WAT" />
* '''reguit''' – pylreguit,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> penreguit,<ref name="Potgieter" /> reëlreguit,<ref name="Van Schoor1" /> koeëlreguit, snaarreguit,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 37: '' 'n Teerpad is'' '''snaarreguit''', ''en so oop en oninteressant soos verveling self.''</ref> lynreguit,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 121: ''Maar deesdae is daar ook 'n ander soort spoor oor ons kusduine: anorganies, brutaal'', '''lynreguit''', ''die breekspore van die mens se Frankenstein-speelgoed: gemotoriseerde voertuie, jeeps, veldfietse, [[duinebesie]]s'', '''lynreguit''', ''oopgeploeg dwarsoor alles in brullende, stinkende besoedeling.''</ref> stokreguit<ref>[http://www.republikein.com.na/politiek-en-nasionale/wat-het-tog-geword-van-goeie-ou-gesinsvermaak.53307.php ''Republikein''. 2006. Wat het tog geword van goeie, ou gesinsvermaak? 1 November]: ''Eers skrik die lewe'' '''stokreguit''' ''tot in elke arm, been en toon- en vingerpunt.''</ref><ref>[http://m24lbarg01.naspers.com/argief/berigte/landbouweekblad/2004/07/9/60/1.html Potgieter, C. 2004. ''Die Burger'', 9 Julie:9] ''Sy nek staan lank en'' '''stokreguit''' ''voor hom en dit lyk of hy al agter sy kop aan hol.''</ref><ref>[http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/2006/12/09/VB/10/ildejongstem.html ''Volksblad''. 2006. My tyd het eindelik gekom . 9 Desember:10] ''Dit voel werklik soms of ek nog ’n meisietjie is wat soggens met my deurmekaar'', '''stokreguit''', ''blonde pageboy-haarstyl en haasbekkie opstaan.''</ref>
* '''rein''' – hemelrein,<ref name="Potgieter" /> engelrein<ref name="Potgieter" /><ref>Langenhoven, C.J. 1932 (1973-uitgawe). ''U dienswillige dienaar''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers, bl. 23: ''Nooit het ek haar 'n vloekwoord of 'n vuil woord hoor sê nie; sy was altyd'' '''engelrein''' ''in haar woorde en in haar dade en in haar hart.''</ref>
* '''rond''' – koeëlrond,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 49: ''Die wasbessie is eienaardig ook omdat dit oor twee reënseisoene strek – van laat lentereëns in Oktober/November wanneer die'' '''koeëlronde''', ''groen bessies begin vorm, tot Mei of selfs Junie om vroeë winterreëns te benut vir die finale uitswel.''</ref> balrond,<ref name="Van Schoor1" /> appelrond (gesig, wange),<ref name="Kempen">Kempen, W. 1982. ''Samestelling, afleiding en woordsoortelike meerfunksionaliteit in Afrikaans''. 3de druk. Kaapstad: Nasou Beperk, pp. 148 - 150.</ref> bolrond,<ref name="Potgieter" /><ref>Karsten, Chris. 2011. ''Abel se lot''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 383: ''"Kaja?" sê Abel by die kis met die glansende'' '''bolronde''' ''deksel.''</ref> tolrond,<ref name="Potgieter" /> pieringrond<ref>Wassenaar, T. 1939. ''Uit my Griekse dagboek: Twee maats in die land van Homeros''. Pretoria: Voortrekkerpers, bl. 146: ''Soos 'n stuk suiwer goud,'' '''piering-rond''', ''kom die maan juis agter die Arachnaion-gebergte van Argolis op.''</ref>
Line 238 ⟶ 239:
* '''rou''' – bloedrou (vleis)<ref name="WAT" />
* '''rustig''' – doodrustig<ref>Marais, Renée. 2004. 'n Naweek op die plaas. In: Cochrane, Neil (samest. & red.). ''Braaivleis in die bos en ander verhale''. Pretoria: Aktuapers, bl. 81: ''Ons gesels oënskynlik'' '''doodrustig''' ''oor koeitjies en kalfies terwyl ons kyk na die weerligskouspel asof dit 'n National Geographic-video is.''</ref><ref>Radlof, G. 1999 (1957). ''Oloff die Seerower, #1: Die swaardvegter''. Pretoria: Fundi, pp. 94: ''Die twee wagte sit nog '''doodrustig''' onder die afdak teen die paalomheining.''</ref>
* '''ryk''' – skatryk,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> bossiesryk, stinkryk, vrotryk
* '''ryp''' – papryp,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> doodryp<ref>''Die Ooste teen die Weste: Herodotus se Geskiedenis''. 1994. Vertaal deur J.P.J. van Rensburg. Menlopark: Hans Kirsten Uitgewery. bl. 6: ''Só het hy herhaaldelik teen Miletos opgeruk en dit beleër: net wanneer die oes op die lande'' '''doodryp''' ''was, dan het hy met sy leër binnegeval, en met die begeleiding van herderspype en harpe en sopraan- en basklarinette opgeruk.''</ref>, kraakryp<ref name="WAT" />
* '''saai''' – doodsaai (vervelend)
Line 272 ⟶ 273:
* '''stadig''' – doodstadig<ref name="Potgieter" /><ref name="ReferenceC" /><ref>Du Plooy, Heilna. 2013. 'Die foto'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 88: ''Later het ek besef ek moet hierdie aandagafleidende gesig uitskakel as ek werklik effektief wil oefen, wanneer ek klein passasies en frases oor en oor moes speel om dit goed reg te kry, of die stukke afbreek in dele, of dit'' '''doodstadig''' ''deurspeel om seker te maak ek gaan geen note mis as ek weer vinnig speel nie.''</ref>
* '''sterk''' – ystersterk,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> beersterk,<ref name="Kempen" /> wondersterk, reusesterk, stormsterk (wind), oersterk, beessterk,<ref>Cornelius, Gert. 2008. Nagloper. In: ''Nagstories: laatnagverhale oor gruwels en die bonatuurlike''. Swellendam: Twaalfuurkop Uitgewers. bl. 33: ''Martiens vloek, beur met al sy krag om uit die ystergreep los te kom, maar die man is'' '''beessterk'''.</ref> draadsterk,<ref>[[WAT]]: 'n Jong man met draadsterke spiere</ref> gifsterk (''koffie/tabak''),<ref name="WAT" /> klipsterk<ref name="WAT" />
* '''stil''' – doodstil,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Stadler, L.G 1994" /><ref>Meyer, Deon. 2009. ''Karoonag en ander verhale''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 187: ''En daar's nie geluide nie. Soos in niks. Dis'' '''doodstil. Dood-, dood-, doodstil.'''</ref><ref>Radlof, G. 1999 (1957). ''Oloff die Seerower, #2: Die Seewraak.'' Pretoria: Fundi, pp. 69: ''Oloff staan'' '''doodstil.'''</ref> tjoepstil,<ref name="Potgieter" /> bladstil,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> botstil,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 46: ''G 'n ritsel of roer, al vier die rigtings'' '''botstil.'''</ref> botdoodstil,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="WAT" /> stokstil<ref name="Esterhuizen" />, muisstil,<ref name="Potgieter" /><ref>Laurie, Trienke. 2013. 'Klein kind hurk muisstil'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 180.</ref> grafstil,<ref name="Kempen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> kerkstil,<ref name="Potgieter" /> kerkhofstil,<ref name="Potgieter" /> klipstil, stofstil,<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 47: ''Toe is sy in die werwelkolk, binne-in sy'' '''stofstil''' ''hart.''</ref> witstil,<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 83: ''Hy was bleek en'' '''witstil''' ''die hele tyd wat sy by die venster gestaan het, het glad nie geroer nie, net gelê met die wit gesiggie bokant die wit laken''.</ref> nagstil<ref name="WAT" />, grotstil<ref>Meiring, Rouxnette. 2018. ''Snak: ||Hui !Gaeb Boek 2''. Kaapstad: Tafelberg. p. 19: ''Die eggo's sterf weg... dit raak'' '''grotstil'''.</ref>, tonnelstil<ref>Meiring, Rouxnette. 2018. ''Snak: ||Hui !Gaeb Boek 2''. Kaapstad: Tafelberg. p. 20: ''Dit raak weer'' '''tonnelstil'''.</ref>
* '''styf''' – stokstyf,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 121: ''Linda bly 'n paar sekondes'' '''stofstyf''' ''sit.''</ref> boomstyf (argaïes saam met liggaamsdele/ledemate gebruik; ook ''boomvas''),<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /> snaarstyf<ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> (draad, senuwees, spanning, situasie), kraanstyf,<ref>De Lange, Johann. 2008. Kusdorp. In: Brink, André P. (samest.) ''Groot Verseboek''. (Eerste uitgawe in drie dele). Kaapstad:Tafelberg-Uitgewers. bl.937: ''Hier veg die see sy landgoed terug: / dit sien mens aan die soutsweet / teen 'n ruit, 'n windpomp'' '''kraanstyf''' ''/vasgeroes, bome deur die seewind / teruggedryf, 'n plaag duiwe / op 'n weggeroesde dak.''</ref> kraakstyf, klipstyf
* '''suinig''' – vreksuinig,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 15: ''Ek was'' '''vreksuinig''' ''daarmee, maar het darem klein sakkies vol ook vir Gregoire Boonzaier en Uys Krige geneem.''</ref> stiksuinig
* '''suiwer''' – kristalsuiwer,<ref name="WAT" /> glassuiwer<ref>[[C.M. van den Heever|Van den Heever, C.M.]]. 1935. ''[[Die Afrikaanse gedagte]]''. Pretoria: J.L. van Schaik, bl. 49-50: ''En ons sal al meer in daardie rigting groei, hoe sterker ons die hoofmomente in die lewe leer aanvoel en dit leer weergee in 'n taal wat'' '''glassuiwer''' ''daardie innerlike gespanne lewe suggereer.''</ref>
Line 287 ⟶ 288:
* '''tevrede''' – doodtevrede,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 24: ''Dis karee, taaibos, buffeldoring, soetdoring, bloubos, witstinkhout, deurmekaarbos, rosyntjiebos – 'n wye versameling bome, groot en klein, wat hier hulle staning het; hier almal'' '''doodtevrede''' '' 'n bont boomfamilie saam.''</ref> oertevrede<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 43: ''G.T. glimlag'' – '''oertevrede.'''</ref>
* '''tjank'''– doodtjank<ref name="Esterhuizen" />
* '''toe''' – bottoe,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Van Nierop, Leon. 2012. ''Insomnia''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 274: ''Maxie was reg. Hy kyk na hierdie saak met sy oë'' '''bottoe'''.</ref> pottoe,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> digtoe<ref name="Van Schoor1" />
* '''treur''' – doodtreur<ref name="Esterhuizen" />
* '''trou''' – hond(e)trou<ref name="WAT" /> (byvoorbeeld: ''hondetroue oë'')
Line 300 ⟶ 301:
* '''vererg''' – doodvererg<ref name="Potgieter" />
* '''verlate''' – doodverlate<ref name="Esterhuizen" /><ref name="WAT" />
* '''verlief''' – smoorverlief,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> doodverlief,<ref name="Potgieter" /> dolverlief,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> malverlief <ref>Marais, Danie. 2009. ''Al is die maan 'n misverstand''. Kaapstad:Tafelberg-Uitgewers. bl.92 (''Help''): ''Toe ek'' '''malverlief''' ''was op jou / het jy sag en kaal vir my dankie, dankie gesê: / "Dankie dat jy my raakgesien het." ''</ref>
* '''verleë''' – doodverleë<ref name="WAT">[[WAT]]</ref>
* '''verlig''' – helderverlig <ref>Van Nierop, Leon. 2012. ''Wolwedans in die skemer''. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers. bl. 82: ''Sy loop met die trappe af tot by die'' '''helderverligte''' ''parkeerterrein''.</ref>
Line 324 ⟶ 325:
* '''vuil''' – kaiingvuil, moddervuil
* '''wakker''' – wawyd wakker,<ref name="Makrogids">Uys, I. 1998. ''Die Afrikaanse makrogids''. Kaapstad: Queillerie, bl. 215-218.</ref> nugter wakker, haaswakker,<ref>Swart, Keina. 2014. ''Bloujaar''. Pretoria: Protea Boekhuis, bl. 39: ''"En nou: die trofee vir die belowendste tennisspeler," hoor hy meneer Steyn se bekende stem oor die mikrofoon. Nou is Rampie'' '''haaswakker'''.</ref> helder wakker<ref>Van Nierop, Leon. 2012. ''Insomnia''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 67: ''Opeens is hy'' '''helder wakker'''.</ref><ref>Meiring, Rouxnette. 2018. ''Snak: ||Hui !Gaeb Boek 2''. Kaapstad: Tafelberg. p. 281: ''Later, toe almal tevrede en versadig in hulle slaapsakke lê, is Mohlomi'' '''helder wakker'''. </ref>
* '''warm''' – vuurwarm,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> gloeiwarm,<ref name="Potgieter" /> kookwaterwarm,<ref>Van Nierop, L. 2013. ''Plesierengel''. Kaapstad: Tafelberg. Agterbladteks: Plesierengel'' is 'n nuwe, aangepaste weergawe van Leon Van Nierop se 1998-blitsverkoper, maar dié slag'' '''kookwater-warm''', ''onbevange en onbevrees vertel.''</ref> rooiwarm, skroeiwarm, smoorwarm,<ref name="Esterhuizen" /><ref>Krüger, K. 2014. ''Eggo’s in die Skimberge''. Kaapstad: Tafelberg, bl. 139: ''Dis'' '''smoorwarm''' ''in die vallei, en doodstil.''</ref> snikwarm, stikwarm, witwarm, hondwarm,<ref>Verwey, P. 2015. ''Clint Eastwood van Wyk en die Moordenaarsklok''. Kaapstad: Tafelberg, bl. 55: ''Budde is uiteindelik klaar. Dit was nie maklik nie. Dis'' '''hondwarm''' ''en die sweet loop spinnerakke deur die stof op sy rooi wange.''</ref> smeltwarm<ref>Kotze, K. 1973. ''Oggendblom en bitterkalbas''. Kaapstad: Human & Rousseau, bl. 13: ''Dit was duidelik dat hierdie nie maar net nog 'n meisie was wat Brand huis toe gebring het vir aandete nie ; dit het uit die '''smeltwarm''' blik tussen hulle gespreek''.</ref><ref>Human, M. 2017. ''Held in 'n oorpak''. Pretoria: Romanza: “Mamma, man, maak nou gou, jy weet mos ek wil piepie,” skril die driejarige Karli se stemmetjie terwyl sy ongeduldig op haar pienk tekkies op die parkeerterrein se '''smeltwarm''' teer staan en trippel.</ref>, smeulwarm<ref>Ackermann, M.F. 2010. Satire, spraakvryheid, sensuur en siviele aanspreeklikheid en 'Portretjie en ander verhale'. Ongepubliseerde MA-verhandeling. Universiteit van Pretoria. bl. 69-70: ''Die gesteelde stoorkameruurtjies het intussen weer instelling geword, maar in die plek van die'' '''smeulwarm''' ''passie van vroeër, is daar nou 'n waardige, stil teerheid.''</ref>, wreedwarm, helwarm,<ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 170-171: ''"Soos bedsere, net dieper, party kompleet of hulle daar met 'n'' '''helwarm''' ''yster ingebrand is en byne ammal op plekke waar mens g'n bedsere kry nie."''</ref> oondwarm,<ref>Van Nierop, Leon. 2004. ''Die nagreisiger''. Swellendam: Hartbees Uitgewers. bl. 140: ''Stellenbosch is vroeg al '' '''oondwarm''' ''en bedompig.''</ref> bakoondwarm,<ref>Van Nierop, Leon. 2012. ''Wolwedans in die skemer''. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers. bl. 69: ''"Dis frieken'' '''bakoondwarm''', ''Adéle – chill girl!"''</ref> brandwarm,<ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 57: ''"Tant Lenie, dis nog'' '''brandwarm''' ''," waarsku sy die ouer vrou, wat die beker versigtig uit haar hande neem.''</ref><ref>Meiring, Rouxnette. 2018. ''Snak: ||Hui !Gaeb Boek 2''. Kaapstad: Tafelberg. p. 283: ''Die sand wat'' '''brand-warm''' ''deur die dag was, is nou yskoud onder sy kaal voete.''</ref> bloedwarm,<ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 76: ''Maar op 'n dag in die koringland, onder 'n'' '''bloedwarm''' ''middagson, toe nog net die laaste koring 'n yl strepie op die lande staan, word Barkus siek.''</ref><ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 97: ''Sy is vir hom soos sy ma, mooi en onvergelyklik; soos Ousus'', '''bloedwarm''' ''van erbarming; en nie mooi, maar koud en vals nie.''</ref> goudwarm,<ref>[[C.M. van den Heever|Van den Heever, C.M.]]. 1935. ''[[Die Afrikaanse gedagte]]''. Pretoria: J.L. van Schaik, bl.36: ''Om van 'n digter soos Gezelle oor te gaan na een soos Van de Woestijne, beteken om 'n rustige tuin te verlaat waar die son'' '''goud-warm''' ''gloei agter die blomme en takke en verhelderend val deur die hoë beskilderde rame van die Kerk en om daarvandaan te gaan na 'n koel-vogtige herfsveld, waar die swak strale van die ondergaande son bewe oor die sorgvuldig-versorgde kasplante en die wandelaar diep wegsak in die sagte, donker aarde.''</ref> swoelwarm,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 51: ''Ons eet hulle natuurlik ook wanneer hulle goudryp,'' ''swoelwarm''', ''songebak en nog sag is.''</ref> bliknerswarm,<ref>Van Nierop, L. 2015. ''Adrenalien: Die Waarheid''. Kaapstad: Tafelberg, p. 94: ''Hy draai die ruit af. Dit is nou'' '''bliknerswarm'''.</ref> siswarm,<ref name="WAT" /> kraaiwarm<ref name="WAT" />
* '''waterpas''' – doodwaterpas<ref name="Esterhuizen" />
* '''weemoedig''' – oerweemoedig<ref>Gilfillan, Rita. 2013. 'Ydelheid der ydelheden'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 105: '''Oerweemoedig''' ''is die wysie wat sy so sit en [[neurie]] met daardie rokerige, deurgeslykte stem van haar.''</ref>