Intensiewe vorm: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
→Voorbeelde: bl. 19 klaar |
bl. 20 afgehandel |
||
Lyn 69:
* '''bekend''' – alombekend,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref>Marais, Danie (samest.). ''As almal ver is: Suid-Afrikaners skryf huis toe''. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers, bl. 11: ''En so was dit ook met''As almal ver is ''- toe ek met mense begin praat en die eerste bydraes ontvang, was dit vinnig duidelik dat die redes hoekom baie mense en gesinne hulle goed wil vat, eintlik'' '''alombekend''' ''en voor die hand liggend is''.</ref> doodbekend,<ref name="Makrogids" /> wêreldbekend,<ref>Meyer, Deon. 2009. ''Karoonag en ander verhale''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 106: ''Nie as jy klaar skatryk en'' '''wêreldbekend''' ''is nie.''</ref> wydbekend
* '''bekommerd''' – doodbekommerd<ref>Pieterse, R. 1985. ''Die Koningin van Skeba se tydmasjien''. Pretoria: Daan Retief Uitgewers. p. 54: ''En as hulle terugkom op die aarde, hoe gaan hulle weer by hulle eie tyd uitkom? By hulle ouers, en oom Charles, en hulle broers en susters wat teen dié tyd seker al'' '''doodbekommerd''' ''oor hulle is.''</ref>
* '''belangrik''' – lewensbelangrik<ref name="Esterhuizen" />
* '''beledig''' – doodbeledig<ref name="WAT" />
* '''belese''' – blinkbelese<ref>Meiring, J. 2019. Foute, foute, net waar jy kyk. ''Rapport Weekliks'', 30 Junie, bl. 12: ''Sonder so 'n agent'' - '''blinkbelese''' ''en markslim - kom die voornemende skrywer nie naby 'n uitgewer nie.''</ref>
Lyn 80:
* '''bewoë''' – diepbewoë<ref name="Makrogids" />
* '''bitter''' – galbitter,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> alsbitter,<ref name="Kempen" /> alsembitter, aalwynbitter, alweebitter
* '''blank''' – lelieblank,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> spieëlblank, sneeublank, silwerblank, pêrelblank, melkblank<ref>[https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB06:000001768:pdf Coetzee, A.J. 1938. ''Die Afrikaanse Volksgeloof''. Amsterdam: N.V. Swets & Zeitlinger.], bl. 61: ''met hulle'' '''melkblanke''' ''liggame, hulle onoortreffelike skoonheid, en hulle betowerende sang.''</ref>
* '''bleek''' – doodsbleek,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /><ref name="Stadler, L.G 1994" /><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 91: ''Terwyl Nadine'' '''doodsbleek''' ''kyk na brandende bome wat op een plek tot in die pad neerstort, en Uys sy kop tot binne sy hemp se kraag ingetrek het om nie te hoef sien nie.''</ref><ref>Meyer, Deon. 2009. ''Karoonag en ander verhale''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 24: ''Hy rus sy kop teen die kussing, sy oë toe, sy gesig'' '''doodsbleek.'''</ref> wasbleek,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref>Meyer, Deon. 2009. ''Karoonag en ander verhale''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 22: ''Hy's'' '''wasbleek.'''</ref><ref>Swart, Keina. 2014. ''Bloujaar''. Pretoria: Protea Boekhuis, bl. 13: ''En as mense vra wat gaan aan, draai die hele storie maar altyd weer by die'' '''wasbleek''' ''en yskoue Antonie alleen daar in sy kis''.</ref><ref>Radlof, G. 1999 (1957). ''Oloff die Seerower, #2: Die Seewraak.'' Pretoria: Fundi, pp. 37: ''Sy gesig word'' '''wasbleek.'''</ref> fletsbleek,<ref>Soos verskyn op bl.122 van ''Die heidendogters jubel'', Riana Scheepers, 1995: ''Sy is'' '''fletsbleek'''.</ref> geelbleek,<ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 170: ''Kotie het'' '''geelbleek''' ''en uitgewas met hol wange en groot oë op die bed gelê.''</ref> wurmbleek,<ref>Rousseau, Leon. 2007. Derde uitgawe. ''Fritz Deelman en die skepe van Mars''. Kaapstad: Human & Rousseau, bl. 40: ''Fritz kan nie uitmaak of die Marsman vriendelik probeer wees nie, want daar is geen uitdrukking op die'' '''wurmbleek''' ''gesig nie''.</ref> asbleek,<ref>Rabie, J.S. 2004. Gondel-deuntjie. In: ''Een-en-twintig plus''. Kaapstad: Human & Rousseau, bl. 28: ''Toe sy die marmertrappe afdaal, skeur die skielike son haar mond tot heftige gebloei in haar'' '''asbleek''' ''gesig''.</ref> maanbleek,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 49: ''Die plant wasbessiestruik lê die duine vas met sy lang ranke wat tot veertig meter wydlangs strek, elk so volgeryg met derduisende'' '''maanbleek''' ''bessies dat 'n mens dit oplig en soos jy 'n koei melk by die handevol in 'n emmer afstroop.''</ref> grafbleek,<ref name="WAT" /> melkbleek<ref name="WAT" />, lykbleek<ref name="Esterhuizen" />
* '''blind''' – stokblind,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> stekelblind<ref name="Potgieter" />
* '''blink''' – bottelblink, skitterblink,<ref name="Esterhuizen" /><ref>Viljoen, Fanie. 2013. ''Nova:Sterreloper''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 40: ''Laat die oggend kom hulle by die vakansiehuis aan: 'n dubbelverdieping met 'n groot swart dak en twee hoë nokke, grys mure en wit hortjies voor groot vensters wat op die'' '''skitterblink''' ''see uitkyk.''</ref> spieëlblink,<ref>Van Waart, Sue. 1992. Skoonlief en die spook. In: De Beer, Lindeque. (samest.) ''Naglopers: verhale van die bonatuurlike en onverklaarbare''. Pretoria: J.P. van der Walt. bl. 29: ''Ek het gedink aan 'n weerkaatsing van ons'' '''spieëlblink''' ''houtvloere, maar dit was ook onmoontlik.''</ref><ref>Jansen van Vuuren, Louis. 2013. 'Die geur van seep'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 153: ''Nomi hou die kamerstel'' '''spieëlblink''' ''met 'n spesiale byewas-en-politoer-konkoksie.''</ref> diamantblink,<ref name="Kempen" /><ref>Cornelius, Gert. 2008. Nagblom. In: ''Nagstories: laatnagverhale oor gruwels en die bonatuurlike''. Swellendam: Twaalfuurkop Uitgewers. bl. 15: ''In die koperbak het die dwergroos ontvou en 'n pragtige, robynrooi blom skitter'' '''diamantblink''' ''in die donker vertrek.''</ref> sonblink,<ref>Marais, Pets. 1984. ''Winter van die Nova''. Kaapstad: Daan Retief Uitgewers. bl. 104: ''In die gang kyk Stefan ook met verbasing oor die vrou voor hom se skouer na die netjiese Mercedes wat'' '''sonblink''' ''in die straat staan en pronk, kompleet met chauffeur in uniform en al.''</ref> sweetblink (spiere), silwerblink,<ref>Gilfillan, Rita. 2013. 'Ydelheid der ydelheden'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 105: ''Seker omdat dit lank gedra sal kan word met al die rek daarin, dink ek, wat klaar my hart verloor het op 'n meermingladde'' '''silwerblink''' ''baaikostuum in die enigste ander behoorlike klerewinkel op die dorp.''</ref> politoerblink,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 15-16: ''Sesduimers, vyftien cm breed, tot vyf meter lank.'' '''Politoerblink''' ''maar nou verduister deur sand.''</ref> kraakblink,<ref name="WAT" /> kristalblink<ref name="WAT" />, poetsblink
* '''blond''' – bottelblond,<ref>Soos verskyn op bl. 60 van ''Dansmaat'', Elsa Joubert, 1993:'' "Wounded," sê die'' '''bottelblonde''' ''vrou in die rooi geweefde jurk, "not my body, but my heart. I stoot in Budapest wen the tenks come in. My heart breaks. My heart still broken." ''</ref> vlasblond,<ref>Ferreira Jeanette. 1995. ''Die onsterflikes''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 10: ''Die liggaamsbou volmaak, die hare'' '''vlasblond''' ''en dig, die gesig sterk, met 'n vasberade uitdrukking in die ondeurdringbare blou van die oë.''</ref> sonblond,<ref>Van der Westhuizen, Vincent. 1992. Groen oë. In: De Beer, Lindeque. (samest.) ''Naglopers: verhale van die bonatuurlike en onverklaarbare''. Pretoria: J.P. van der Walt. bl. 226: ''Haar'' '''sonblonde''' ''hare is soos 'n sluier om die onderste gedeelte van haar gesig gewaai.''</ref> koringblond<ref>Venter, Eben. 2013. ''Wolf, wolf''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers. bl. 130: ''Die eerste een by hulle is egter Sissie met haar'' '''koringblonde''' ''hare styf agtertoe getrek in 'n poniestert en haar wye glimlag met die eweredige tande; hy het al vergeet hoe aantreklik sy is.''</ref>
* '''blou''' – potblou,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" />, botblou,<ref name="Esterhuizen" /> erdblou,<ref>De Lange, Johann. 2008. Vrywillige balling. In: Brink, André P. (samest.) ''Groot Verseboek''. (Eerste uitgawe in drie dele). Kaapstad:Tafelberg-Uitgewers. bl.934: ''Sy kon dit aanvoel in die lug; / in die'' '''erdblou''' ''Spaanse lug / kon sy haar verlange voel versprei.''</ref> baftablou,<ref name="Esterhuizen" /><ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 15-16: ''Daarom het hy dan ook teen die einde van die geboorteproses, wat 'n hele dag en 'n nag geduur het'', '''baftablou''' ''geword''.</ref> hemelsblou,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Groenewald, P.W.J 1944">Groenewald, P.W.J. 1944. ''Praat en skryf Afrikaans: hulpboek vir Engelssprekende leerlinge''. Shuter and Shooter Publishers: Pietermaritzburg. bl.67</ref><ref>Rabie, J.S. 2004. Gondel-deuntjie. In: ''Een-en-twintig plus''. Kaapstad: Human & Rousseau, bl. 28-29: ''Kristaldruppel na kristaldruppel drup haar treurigheid af in die water wat flikker met groen en amber vlamme. En klim tussen strenge mure en seniel-grynsende vensters, op na die'' '''hemelsblou''' ''son''.</ref> blouselblou, branderblou
* '''bly''' – doodbly,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Groenewald, P.W.J 1944" /> hondbly,<ref name="WAT" /> dankiebly,<ref name="Van Schoor1" /> dolbly,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 42: ''Vroeg die middag fluit ek vir my hond wat'' '''dolbly''' ''die voortou neem.''</ref> sielsbly<ref name="Potgieter" />
* '''bo''' – heelbo<ref name="Potgieter" />
* '''bont''' – papegaaibont,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 19: ''Die volgende dag sluit Jorie haar hemelateljee se deur ook op my neus: na byna 'n jaar en 'n half se ontstentenis spring sy aan die skilder in haar verfbesmeerdste, '''papegaaibontste''' klere, gulsig, alleen.''</ref> kakelbont,<ref name="Van Schoor1">[http://dspace.nwu.ac.za/bitstream/handle/10394/15233/Die%20grammatika%20van%20standaard-Afrikaans.pdf?sequence=1&isAllowed=y Van Schoor, J.L. 1983. ''Die grammatika van standaard-Afrikaans.'' Kaapstad: Lex Patria.], p. 276-277</ref> strontbont (plat)<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 104: ''Het hy vergeet van die menigte onwaarhede wat hy vertel het? Die wittes en die swartes en al die ander kleure van die reënboog, 'n'' '''strontbont''' ''spul''?</ref>
* '''braai''' doodbraai<ref name="Esterhuizen" />
* '''brand''' doodbrand<ref name="Esterhuizen" />
* '''breed''' –
* '''broos''' – seepbelbroos<ref>Du Plooy, H. 1986. ''Verhaalteorie in die twintigste eeu''. Durban: Butterworth, 368: ''Elwiena besef hoe nodig die mens 'n skuiling het, al is dit 'n'' '''seepbelbrose''' ''skuiling van woorde, en die verteller kry hier saam met Elwiena een van die antwoorde op haar soeke na die waarheid en die mag van woorde.''</ref>
* '''bros''' – kraakbros<ref>Nel, Ronel. 2009. Die son ontbrand en ons ontkom. In: Marais, Danie (samest.). ''As almal ver is: Suid-Afrikaners skryf huis toe''. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers, bl. 281: ''Die oggend was'' '''kraakbros''' ''soos jong slaaiblare – dog al wat daar werklik tussen ons was, was sewe onoorbrugbare jare''.</ref>
Lyn 100:
* '''diep''' – afgronddiep,<ref name="Kempen" /> enkeldiep, kniediep (''kniediep'' in die moeilikheid; ''kniediep'' voordag (douvoordag)), pensdiep, skouerdiep, nekdiep,<ref>Meyer, Deon. 2009. ''Karoonag en ander verhale''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 143: ''Hy weet die dokter gaan vies wees oor die vroeë uur, maar die kalf is nou'' '''nekdiep''' ''in die put.''</ref> kraakdiep<ref name="WAT" />
* '''dig''' – potdig,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> botdig<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" />
* '''dik''' – trommeldik,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> knuppeldik (met sy verwante ''knepeldik, kneweldik, knubbeldik, knipdik, knippeldik''),<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> dwarreldik<ref>Cornelius, Gert. 2008. Nagplek. In: ''Nagstories: laatnagverhale oor gruwels en die bonatuurlike''. Swellendam: Twaalfuurkop Uitgewers. bl. 96: ''Die bank en twee opgestopte stoele is motgevreet en oral lê die stof'' '''dwarreldik'''.</ref>
* '''dof''' – droomdof<ref name="WAT" />
* '''dom''' – aartsdom, eseldom, horingdom, klipsteendom
* '''donker''' – pikdonker,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> stikdonker,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Radlof, G. 1999 (1957). ''Oloff die Seerower, #2: Die Seewraak.'' Pretoria: Fundi, pp. 105: ''Dis 'n'' '''stikdonker''' ''nag''.</ref> nagdonker,<ref name="Potgieter" /> oliedonker,<ref>Soos verskyn op bl.64 van ''Die ambassadeur'', André P. Brink, 1963 (Sewende druk 1984): ''Die rivier is 'n trae,'' '''oliedonker''' ''strook onder die ligte van die brug verby''.</ref> skemerdonker,<ref>Soos verskyn op bl. 204 van ''Die ambassadeur'', André P. Brink, 1963 (Sewende druk 1984): ''Die'' '''skemerdonker''' ''garage wat altyd na vars strooi geruik het, en effens muwwerig, en iets na teer of olie.''</ref> gietdonker, angsdonker<ref>Viljoen, Fanie. 2010. In die huis van nagskimme was daar... In: Bloemhof, François, Jacobs, Jaco en Viljoen, Fanie. ''13 Spookstories''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 72 ''Dirk en Pierre het glo deur die'' '''angsdonker''' ''veld na die leë ou huis toe gesluip.''</ref> doodsdonker,<ref>Viljoen, Fanie. 2013. ''Nova:Sterreloper''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 136: ''Maar uiteindelik verdwyn die laaste toneel in 'n fyn stippel van lig en is dit'' '''doodsdonker''' ''in die ruimtetuig''.</ref> gitdonker,<ref name="Potgieter" /> gitswartnagdonker,<ref>Van Nierop, Leon. 2012. ''Insomnia''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 167: ''Weer donkerte''. '''Gitswartnagdonkerte'''.</ref> grotdonker,<ref name="Potgieter" /><ref>Stander, Carina. 2004. Kleurblind. In: Cochrane, Neil (samest. & red.). ''Braaivleis in die bos en ander verhale''. Pretoria: Aktuapers, bl. 57: ''Die onweer was ritmies. Behalwe vir die donderblitse was dit donker, Pa.'' '''Grotdonker''', ''soos 'n Groot Vasteland''.</ref><ref>Meiring, Rouxnette. 2018. ''Snak: ||Hui !Gaeb Boek 2''. Kaapstad: Tafelberg. p. 32: ''Dis'' '''grotdonker''' ''en my oë raak nie gewoond daaraan nie.''</ref> dikdonker,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 146: ''Naby die wal skuil'' '''dikdonker''' ''wolke sardiens, elkeen wonderlik reëlmatig kop tot stert gespasieer in sy eie klein swemgebied.''</ref>, tonneldonker<ref>Meiring, Rouxnette. 2018. ''Snak: ||Hui !Gaeb Boek 2''. Kaapstad: Tafelberg. p. 156: ''Toe word die deksel toegedruk. Dis skielik'' '''tonneldonker.'''</ref>, gatdonker<ref>Meiring, Rouxnette. 2018. ''Snak: ||Hui !Gaeb Boek 2''. Kaapstad: Tafelberg. p. 166: ''Die verligting is groot. Die tonnel voel li's en li's ver en dis'' '''gatdonker'''.</ref>
* '''dood''' – morsdood,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 72: ''Die romantiek van vroeër is'' '''morsdood.'''</ref> klipdood, dikdood<ref name="WAT" />
* '''dood''' (dooierig) – dikdood/dikdooi<ref>[[WAT]]: Op Nuwejaarsmôre is die meeste mense dikdood.</ref>
Lyn 111:
* '''droef''' – kerkhofdroef
* '''dronk''' – smoordronk,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> stomdronk,<ref name="Potgieter" />, dooddronk<ref name="Esterhuizen" />, stormdronk, papdronk,<ref name="Potgieter" /> dikdronk, slingerdronk, poepdronk<ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 117: ''"Die mens was'' '''poepdronk.'''"</ref> (plat), horingdronk,<ref>Marais, Danie. 2006. ''In die buitenste ruimte''. Kaapstad:Tafelberg-Uitgewers. bl.77-78 (''Bundesstraße 51''): ''...en die lawaaierige bloeisels wat vir jou tong uitsteek / is om soos 'n'' '''horingdronk''' ''cowboy / die oorbodige landskap soos leë bierbotteltjies / van die tafel te wil afvee...''</ref> duiseldronk, bibberdronk,<ref>Brink, André P. 1965. ''Orgie''. Kaapstad: John Malherbe Edms. Bpk. bl.83: ''Kom terug na my, kom terug'' '''duiseldronk, bibberdronk''' ''dronk''</ref> katdronk, diepdronk,<ref name="Makrogids" /> kanondronk
* '''droog''' – kurkdroog,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 50: ''Lente word skielik somer by ons, en tussen September, Oktober en November word die veld vinnig'' '''kurkdroog.'''</ref><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 19: ''Van In haal sy skouers op en smyt die lou mineraalwater in die'' '''kurkdroë''' ''glas''.</ref><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 260: ''Haar mond is'' '''kurkdroog'''.</ref> botdroog,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="WAT" /><ref name="Makrogids" /> poeierdroog,<ref>Verwey, P. 2015. ''Clint Eastwood van Wyk en die Moordenaarsklok''. Kaapstad: Tafelberg, bl. 53: ''Die landskap verander van kurkdroog na '''poeierdroog'''''.</ref> horingdroog,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /><ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 140: ''Hy was nog ongeskeer en sy baard was stoppelrig en blou, die vel in sy nek'' '''horingdroog''' ''van baie buitewerk.''</ref> stofdroog,<ref>[http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2007/04/17/B1/6/tegmozvloed.html Gibson, Erica. 2007. Vloed help brûe bou. ''Beeld'', 17 April:6] : ''Ironies genoeg was daar sedert Februarie se vloede haas geen reënval in die gebied nie en die veld is'' '''stofdroog''' ''rondom die Zambezi-vloedvlakte.''</ref><ref>[http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2000/03/08/9/1.html Hill, Christopher. 2000. Kronieke koel maar interessant opgeteken. ''Die Burger'', 08 Maart:9]: ''Dit wil nie sê dat die resultaat'' '''stofdroog''' ''is nie, ver daarvandaan.''</ref> tonteldroog, kurkhoringdroog,<ref>Venter, Eben. 2013. ''Wolf, wolf''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers. bl. 197: ''...soms kriewel iets hoorbaars in hulle'' '''kurkhoringdroë''' ''kelke.''</ref> dordroog,<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 56: ''Toe smyt Effie haar boek ineens weg dat hy skuif oor die vloer. "Ek is gatvol vir die strooi! Oorsaak en gevolg, oorsaak, gevolg, nuwe oorsaak. Spul'' '''dordroë''' ''kaf..."''</ref> beendroog,<ref name="WAT" /> hooidroog,<ref name="WAT" /> houtskooldroog,<ref name="WAT" /> kraakdroog<ref name="WAT" />
* '''duidelik''' – glasduidelik,<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 83: ''Maar die hofpapier en die gruwelike woorde. Hulle was'' '''glasduidelik'''.</ref> klaarduidelik<ref name="WAT" />
* '''dun''' – plankdun,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> papierdun<ref name="Esterhuizen" />, vliesdun,<ref>[[C.M. van den Heever|Van den Heever, C.M.]]. 1935. ''[[Die Afrikaanse gedagte]]''. Pretoria: J.L. van Schaik, bl. 14-15: ''In verskillende mooi ontwikkelde persoonlikhede, indiwiduele bevoegdhede in die gemeenskap, kom die dieper skeppingskrag van die lewe, die universele vormingskrag tot persoonlike uiting; en omdat ons Afrikaners nie in 'n kleurlose benede-kultuurlikheid wil bly wegskuil nie, maaf ons kultuur-persoonlikheid tot die volheid van sy ontwikkeling wil bring, hier binne ons geografiese grense, daarom wil ons 'n eie Afrikaanse kultuur hê, nie 'n nageaapte vorm-dooie ding, 'n'' '''vliesdun''' ''vel wat ons oor die geraamte van 'n Wes-Europese land se beskawingsvorm getrek het nie, maar 'n eie, vollewende skepping wat die tekens van ons ervaring, ons geskiedenis dra.''</ref> haardun, kraakdun (porselein, glas of stem),<ref name="WAT" /> flenterdun, ragdun, riemdun, naalddun, dennenaalddun,<ref>Steenberg, Elsabe. 1987. ''O, om te fluit''. Pretoria: J.P. van der Walt en Seun. Bl. 32: ''Sy sing so'' '''dennenaalddun''' ''dat die ou kabouter die klip laat val en sy hande onder sy baard vou''.</ref> posbusdun (lippe),<ref>Van Nierop, Leon. 2012. ''Insomnia''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 61: ''Maar nou is hulle gevrete vroom en hulle lippies'' '''posbusdun'''.</ref> grasdun,<ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 183: ''Sy fris boerebene van vroeër is nou'' '''grasdun'''.</ref>, stokkiedun<ref>Meiring, Rouxnette. 2018. ''Snak: ||Hui !Gaeb Boek 2''. Kaapstad: Tafelberg. p. 28: ''My bene is'' '''stokkiedun''' ''onder die sagte broek.''</ref>, donkiebeendun,<ref>Maartens, Maretha. 2013. 'Die sagte oë van beeste'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 197: ''Hy sit die koevertjie in my hand, sy pols donkiebeenbenerig, sy arms'' '''donkiebeendun'''.</ref> rafeldun,<ref>Meiring, Jean. 2009. Brief aan Ariadne. In: Marais, Danie (samest.). ''As almal ver is: Suid-Afrikaners skryf huis toe''. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers, bl. 173: ''Jy't onlangs 'n goeie ruk lank my e-posse met stilte begroet. Ná die tyd'' '''rafeldun''' ''verskonings (moet jy toegee) uitgedink oor jou werkgewer se IT-stelsel wat soms oorgretig boodskappe uit allerlei oorde keer of firewall of wat ook al''.</ref> asemdun,<ref>Du Plooy, H. 1986. ''Verhaalteorie in die twintigste eeu''. Durban: Butterworth, 375: ''...Tog buig die'' '''asemdun''' ''kleed die lig self en vang 'n wêreld in sy sfeer''.</ref> wafeldun, draaddun,<ref name="WAT" /> garingdun,<ref name="WAT" /> lemdun<ref name="WAT" />
* '''duur''' – peperduur,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> bitterduur, vrekduur<ref>[http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/2003/04/7/4/6.html Anime-fantasie] ''Dié kunsvorm is streng gesensor in die jare tagtig van die vorige met die gevolg dat dit deesdae vrekmoeilik – en'' '''vrekduur''' – ''is om anime van goeie gehalte in die hande te kry.''</ref>
* '''eenvoudig''' – doodeenvoudig,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /> blooteenvoudig,<ref name="WAT" /> kindereenvoudig<ref name="WAT" />
Lyn 121:
* '''ellendig''' – doodellendig<ref name="Esterhuizen" />
* '''erg''' – dooderg<ref name="Esterhuizen" />
* '''ernstig''' – doodernstig,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Stadler, L.G 1994" /><ref>Viljoen, Fanie. 2013. ''Nova:Sterreloper''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 52: ''Lucas kan nie glo wat hy hoor nie, maar Ayanda is'' '''doodernstig'''.</ref> sielsernstig<ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 9: ''"Stiefpa sal nooit weet nie," pleit Naas'' '''sielsernstig'''.</ref>, vry-ernstig<ref name="Esterhuizen" />
* '''fiks''' – topfiks<ref>Van Schalkwyk, R. 1980. ''Sending Reijger''. Pretoria: Daan Retief Uitgewers, p. 1: ''As gevolg van die aard van sy werk moet hy'' '''topfiks''' ''wees, want hy sal heel waarskynlik in die nabye toekoms, 'n ruimtereis onderneem.''</ref>
* '''flou''' – stokflou,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 9: ''"Ons werk ons nou al twee maande'' '''stokflou'''," ''skryf ek op 3 Mei in my dagboek.''</ref> doodflou
* '''fris''' (gesond) – perdfris,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 243: ''"Laat my eers eet, Pieter. 'n Paar happe en ek is weer'' '''perdfris'''."</ref><ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 63: ''Wanneer Naas weer'' '''perdfris''' ''is, kan hy nie langer op Mooifontein bly nie.''</ref> kikfris,<ref>[[WAT]] (nie algemeen) ''Heeltemal fris; baie gesond; perdfris.'')</ref> appelfris<ref>[[WAT]]: Fris en bloesend van kleur: ''Haar'' '''appelfris''' ''gesiggie''.</ref>
* '''fris''' (vars) – doufris,<ref name="WAT" /> komkommerfris,<ref name="WAT" /> lentefris,<ref name="WAT" /> kraakfris<ref name="WAT" /> vonkelfris<ref>''Rooi Rose'', 13 Julie 1983, bl. 15, ''Radox''-advertensie: ''[...] en ure lank na badtyd sal jy nog so vars vertoon, en voel jy nog'' '''vonkelfris''' ''en sag en skoon.''</ref>
* '''fyn''' – haarfyn,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 247: ''"My eie onderwyseres weet nog'' '''haarfyn''' ''watter rokkie ek met my eerste kommunie aangehad het."''</ref> ragfyn,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Rabie, J 1982">Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 120: ''As 'n mens se oog eers eenmaal deur so 'n waarneminkie geboei is, sien jy veel meer spore oor die duine raak: doekvoet-katspoortjies van 'n muishond, muskeljaatkat of meerkat; of die preutse stewelspore van 'n grysbok; die aweregse hiërogliewe van voëls, grotes, vernames, of'' '''ragfyn''' donslig soos die spoortjies van strandlopertjies wat byna sonder indruk oor die enorme vaalgeel lyf van die sand verbygesnel het...</ref><ref>Rabie, J.S. 2004. Ek het jou gemaak. In: ''Een-en-twintig plus''. Kaapstad: Human & Rousseau, bl. 81: ''Op 'n dag het Jacobs die'' '''ragfyne''' ''trourok van die wasbeeld afgepluk, en oor Andries se swart karkas gehang.''</ref> piekfyn,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> flenterfyn,<ref name="WAT" /> veselfyn,<ref name="Kempen" /> naaldfyn, kraakfyn,<ref name="WAT" /> poeierfyn (stof),<ref>Van Pletzen, Johan. 1992. Sy ma se beursie. In: De Beer, Lindeque. (samest.) ''Naglopers: verhale van die bonatuurlike en onverklaarbare''. Pretoria: J.P. van der Walt. bl.117: ''Ontploffings en 'n gewerskaf met stootskrapers woel die'' '''poeierfyn''' ''roesstof los en dit kleef aan boomblare, gras, dakke en tuine oor die hele dorp.''</ref> wasfyn,<ref>Smit, Hettie. 1970. ''Sy kom met die sekelmaan.'' Kaapstad: Nasionale Boekhandel. bl. 49: ''Blou bobbejaantjies'', '''wasfyn''' ''viooltjies, kalkoentjies en vygies soos die sterre van die melkweg!''</ref> spinnerakfyn/spinragfyn<ref name="Potgieter" /><ref>Gilfillan, Rita. 2013. 'Ydelheid der ydelheden'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 107: ''Dit was 'n asempie van 'n rok, een wat 'n mens kon wegblaas, so'' '''spinnerakfyn''' ''was die materiaal.''</ref>, porseleinfyn<ref>[[WAT]]</ref>
Lyn 138:
* '''gemaklik''' – doodgemaklik<ref name="Stadler, L.G 1994" /><ref>Van Nierop, Leon. 2012. ''Wolwedans in die skemer''. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers. bl. 147: ''Hy ry redelik stadig oor die stofpad vol hobbels en klippe en kyk kort-kort om. "Jy moet vashou girl." "Ek is'' '''doodgemaklik'''."</ref>
* '''gereed''' – slaggereed
* '''gerus''' – houtgerus,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> perdgerus,<ref name="Potgieter" /> doodgerus,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter">Potgieter, J.S. & Van Rooyen, P.G. 1981. ''Die Suid-Afrikaanse leerlinggids''. Vierde uitgawe. ISBN 0-623-01377-0. Pretoria: Maskew Miller, bl. 112-117.</ref><ref name="Stadler, L.G 1994" /> houtpopgerus,<ref name="Kempen" /> Engelsgerus<ref>[http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/2011/12/16/VB/7/taalkruie498.html ''Volksblad''. 2011. Taalkruie: Nugter alleen weet. 16 Desember:7]</ref>
* '''gesond''' – blakend gesond, kerngesond,<ref name="Potgieter" /><ref name="ReferenceA" /> oergesond<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 115: ''Ek: Is haar familie nie'' '''oergesonde''' ''mense nie, die langslewendes in alle egverbintenisse, en sy pas vroeg in die dertig? Dit klop nie, mannetjie.''</ref>
* '''getroos''' – doodgetroos<ref name="Esterhuizen" />
Lyn 147:
* '''gewoon''' – doodgewoon,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Stadler, L.G 1994" /><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 160: ''"Is dit nie te ver gevoer nie? Miskien het Provoost'' '''doodgewoon''' ''opgestaan omdat hy 'n verdagte geluid gehoor het."''</ref> blootgewoon<ref name="WAT" />
* '''giftig''' – groengiftig<ref>Verster, F. 2013. ''[[Deur na Nebula Nege]]''. Thompson Boekdrukkery, bl. 390: ''Willem kyk ingedagte na Retief, die naaswenner van Skryf 3000 wat eenkant bly staan, 'n studie in'' '''groengiftige''' ''nydigheid van kop tot tone.''</ref>
* '''glad''' – spieëlglad,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> seepglad,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> palingglad,<ref name="Kempen" /> botterglad (tong), aalglad, ivoorglad, masjienglad, satynglad<ref>Radlof, G. 1999 (1957). ''Oloff die Seerower, #1: Die swaardvegter''. Pretoria: Fundi, pp. 13 - 14: ''Van die volmaakte ronding van haar hals tot haar'' '''satyngladde''' ''voorkop onder die hooggekartelde pruik is sy asof deur 'n meesterhand geskep.''</ref>, roomglad,<ref>Venter, De Waal. 1988. ''Vyffff''. Kaapstad:Tafelberg-Uitgewers. bl.58: ''Ons styg'' '''roomglad''' ''op en doen ons eerste sprong''.</ref> blinkglad,<ref>Venter, De Waal. 1992. ''Mieg se kort en lang middag''. Somerset-Wes: Queillerie-Uitgewers. Bl. 7: ''Hy kyk 'n rukkie aandagtig daarna en vat dan versigtig aan die'' '''blinkgladde''' ''oppervlak van die kleinste enetjie, dan aan 'n ander een en streel lig oor die grote.''</ref><ref>Meyer, Deon. 2009. ''Karoonag en ander verhale''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 89: ''Maak nie saak of jy by 'n mooi rondebors-boeremeisie kuier nie – die'' '''blinkgladde''' ''lyf in die venster, die vloei van ledemate en bewegings, die ritme.''</ref> meerminglad,<ref>Gilfillan, Rita. 2013. 'Ydelheid der ydelheden'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 105: ''Seker omdat dit lank gedra sal kan word met al die rek daarin, dink ek, wat klaar my hart verloor het op 'n'' '''meermingladde''' ''silwerblink baaikostuum in die enigste ander behoorlike klerewinkel op die dorp.''</ref> glipglad,<ref>[[Gabeba Baderoon|Baderoon, Gabeba]]. 2009. Swaarverkeer. In: Marais, Danie (samest.). ''As almal ver is: Suid-Afrikaners skryf huis toe''. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers, bl. 154-155: ''Dis 'n taal waarmee hulle mekaar meet volgens die behendigheid van hande, of die vermoë om 'n vlak'' '''glipglad''' ''te skaaf, die gevoel vir haaksheid en reguit lyne''.</ref> kraakglad<ref name="WAT" />
* '''goed''' – bittergoed, doodgoed<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" />
* '''goedkoop''' – spotgoedkoop,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> doodgoedkoop
| |||