Intensiewe vorm: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
→‎Voorbeelde: bl. 26 afgehandel
WAT bygewerk
Lyn 52:
 
:morsdood + moeg → morsdoodmoeg<ref>Pieterse, R. 1985. ''Die Koningin van Skeba se tydmasjien''. Pretoria: Daan Retief Uitgewers. p. 5: ''Tog is hulle al drie'' '''morsdood moeg''' ''toe oom Charles uiteindelik die bak se agterste klap opslaan en hulle die pad terug huis toe vat.''</ref>
:''morsdoodbang'', ''morsdoodgedaan'', ''morsdoodsiek'', ''morsdoodstil'', ''morsdoodverlief'' en ''morsdoodvervelig'' is verdere voorbeelde<ref name="WAT">[[WAT]]</ref>
:blind + helderverlig → blindhelderverlig<ref>Leroux, E. 1962. ''Sewe dae by die Silbersteins''. Kaapstad: Human & Rousseau, bl. 14: '' 'n Ligte tikkie op die deur, 'n aankondiging dat die gaste reeds vergader het en Henry vind sy weg na die getransformeerde voorkamer, wat'' '''blindhelder''' verlig, '' 'n bewegende mensheid bevat.''</ref>
 
Lyn 61:
* '''agter''' – heelagter<ref name="Potgieter" />
* '''agteroor''' – rûensagteroor<ref name="Van Schoor1" />
* '''alleen''' – stokalleen,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /> stoksielalleen,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:[[Human & Rousseau]], bl. 68: ''Ek dink nou ook aan Johanna Goodall wat na haar man se dood'' '''stoksielalleen''' ''in 'n huis anderkant die ewe eensame Cecil Higgs gewoon het.''</ref><ref>Meyer, Deon. 2009. ''Karoonag en ander verhale''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 217: '''"Stoksielalleen."'''</ref> moedersielalleen,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" />, moederstoksielsaligalleen,<ref name="Esterhuizen" /> vingeralleen,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /> doodalleen,<ref name="WAT" /><ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref>[http://dspace.nwu.ac.za/bitstream/handle/10394/9486/Uitspraakwoordeboek%20van%20Afrikaans.pdf?sequence=1 Le Roux, T.H.; Pienaar, P. de Villiers . 1945. (1971-druk) ''Uitspraakwoordeboek van Afrikaans''. Pretoria: J.L. van Schaik, bl. 54] Hoflikheidswaarskuwing: '''14,12 MG groot'''.</ref> sielalleen, stoksielsaligalleen,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /> mensalleen,<ref>Meiring, Rouxnette. 2018. ''Snak: ||Hui !Gaeb Boek 2''. Kaapstad: Tafelberg. p. 197: ''Ek het gedink ek is'' '''mensalleen''' ''oor met die vlese, die visse, die katte en die voëls van die aarde, vir altyd en altyd.''</ref> vroualleen, manalleen, skepsel-alleen<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 56: ''En wat gebeur met hul vrouens so'' '''skepsel-alleen''' ''by die huis?''</ref>
* '''arm''' – brandarm,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> doodarm,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Stadler, L.G 1994">De Stadler, L.G. 1994. ''Groot tesourus van Afrikaans''. Halfweghuis: Southern Boekuitgewers.</ref> straatarm,<ref name="Van Schoor1" /> bedelarm,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="WAT" /> blêrarm<ref name="WAT" />, bloedarm<ref name="Esterhuizen" />
* '''bang''' – dood(s)bang,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Stadler, L.G 1994" /><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: [[LAPA Uitgewers]]. bl. 112: ''Linda reageer beswaarlik. Sy is'' '''doodbang'''.</ref><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 236-237: ''Soos die meeste mense met 'n drankprobleem is sy'' '''doodbang''' ''om in 'n hospitaal opgeneem te word, want daar is alkohol en sigarette taboe.''</ref> vrekbang,<ref name="Potgieter" /> yskoudbang,<ref name="Wolwedanswordfliek">[http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2011/08/27/SK/16/wolwedans.html ''Springbokradio se ‘Wolwedans’ word fliek'']: ''My Broer se Bril'', ''Die Vlindervanger'' en ''Weerskant van die nag'' het riller-elemente gehad, maar nie werklik ’n rillerstorie wat ’n mens '''yskoudbang''' laat word nie.”</ref> skytbang en broekskytbang<ref name="WAT" /> (obseen), siekbang,<ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 27: ''"Ai, Oom!" Naas is opeens'' '''siekbang'''.</ref> sissiebang,<ref>Stander, Carina. 2004. Kleurblind. In: Cochrane, Neil (samest. & red.). ''Braaivleis in die bos en ander verhale''. Pretoria: Aktuapers, bl. 57: ''Ek het skuldig gevoel oor ek al sewentien is en'' '''sissiebang''' ''vir die storm''.</ref> haasbang,<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 118: ''Dokter: Bog, man, sy was net'' '''haasbang'''.</ref> lambang,<ref>Green, M. 1998. ''Geheime Dossiere: Nagbewegings''. Midrand:Perskor, bl. 137: ''Jantjies was ook nie bereid om enigiets anders as dít te sê nie. Om die waarheid te sê, hy het gesukkel om daadie enkele woord uit te kry. En toe hy dit regkry, was dit bloot 'n hees preweling. Dit was asof hy'' '''lambang''' ''was''.</ref> hondbang
* '''bedaard''' – doodbedaard<ref name="WAT" /><ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Stadler, L.G 1994" /><ref>Radlof, G. 1999 (1957). ''Oloff die Seerower, #1: Die swaardvegter''. Pretoria: Fundi, pp. 30: ''"Ek weier om te gaan voordat ek weet wat die rede vir jul belaglike optrede is," antwoord Oloff'' '''doodbedaard''', ''maar sy stem sny die stilte.'' </ref>
* '''bederf/bedorwe''' – diepbedorwe<ref>[[WAT]]: ''Ja, sondaars is ons'', '''diepbedorwe''' (Ges. 155:2)</ref>
* '''bedroef''' – diepbedroef<ref name="Makrogids" />
Lyn 85:
* '''blink''' – bottelblink, skitterblink,<ref name="Esterhuizen" /><ref>Viljoen, Fanie. 2013. ''Nova:Sterreloper''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 40: ''Laat die oggend kom hulle by die vakansiehuis aan: 'n dubbelverdieping met 'n groot swart dak en twee hoë nokke, grys mure en wit hortjies voor groot vensters wat op die'' '''skitterblink''' ''see uitkyk.''</ref> spieëlblink,<ref>Van Waart, Sue. 1992. Skoonlief en die spook. In: De Beer, Lindeque. (samest.) ''Naglopers: verhale van die bonatuurlike en onverklaarbare''. Pretoria: J.P. van der Walt. bl. 29: ''Ek het gedink aan 'n weerkaatsing van ons'' '''spieëlblink''' ''houtvloere, maar dit was ook onmoontlik.''</ref><ref>Jansen van Vuuren, Louis. 2013. 'Die geur van seep'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 153: ''Nomi hou die kamerstel'' '''spieëlblink''' ''met 'n spesiale byewas-en-politoer-konkoksie.''</ref> diamantblink,<ref name="Kempen" /><ref>Cornelius, Gert. 2008. Nagblom. In: ''Nagstories: laatnagverhale oor gruwels en die bonatuurlike''. Swellendam: Twaalfuurkop Uitgewers. bl. 15: ''In die koperbak het die dwergroos ontvou en 'n pragtige, robynrooi blom skitter'' '''diamantblink''' ''in die donker vertrek.''</ref> sonblink,<ref>Marais, Pets. 1984. ''Winter van die Nova''. Kaapstad: Daan Retief Uitgewers. bl. 104: ''In die gang kyk Stefan ook met verbasing oor die vrou voor hom se skouer na die netjiese Mercedes wat'' '''sonblink''' ''in die straat staan en pronk, kompleet met chauffeur in uniform en al.''</ref> sweetblink (spiere), silwerblink,<ref>Gilfillan, Rita. 2013. 'Ydelheid der ydelheden'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 105: ''Seker omdat dit lank gedra sal kan word met al die rek daarin, dink ek, wat klaar my hart verloor het op 'n meermingladde'' '''silwerblink''' ''baaikostuum in die enigste ander behoorlike klerewinkel op die dorp.''</ref> politoerblink,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 15-16: ''Sesduimers, vyftien cm breed, tot vyf meter lank.'' '''Politoerblink''' ''maar nou verduister deur sand.''</ref> kraakblink,<ref name="WAT" /> kristalblink<ref name="WAT" />, poetsblink
* '''blond''' – bottelblond,<ref>Soos verskyn op bl. 60 van ''Dansmaat'', Elsa Joubert, 1993:'' "Wounded," sê die'' '''bottelblonde''' ''vrou in die rooi geweefde jurk, "not my body, but my heart. I stoot in Budapest wen the tenks come in. My heart breaks. My heart still broken." ''</ref> vlasblond,<ref>Ferreira Jeanette. 1995. ''Die onsterflikes''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 10: ''Die liggaamsbou volmaak, die hare'' '''vlasblond''' ''en dig, die gesig sterk, met 'n vasberade uitdrukking in die ondeurdringbare blou van die oë.''</ref> sonblond,<ref>Van der Westhuizen, Vincent. 1992. Groen oë. In: De Beer, Lindeque. (samest.) ''Naglopers: verhale van die bonatuurlike en onverklaarbare''. Pretoria: J.P. van der Walt. bl. 226: ''Haar'' '''sonblonde''' ''hare is soos 'n sluier om die onderste gedeelte van haar gesig gewaai.''</ref> koringblond<ref>Venter, Eben. 2013. ''Wolf, wolf''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers. bl. 130: ''Die eerste een by hulle is egter Sissie met haar'' '''koringblonde''' ''hare styf agtertoe getrek in 'n poniestert en haar wye glimlag met die eweredige tande; hy het al vergeet hoe aantreklik sy is.''</ref>
* '''blou''' – potblou,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" />, botblou,<ref name="WAT" /><ref name="Esterhuizen" /> erdblou,<ref>De Lange, Johann. 2008. Vrywillige balling. In: Brink, André P. (samest.) ''Groot Verseboek''. (Eerste uitgawe in drie dele). Kaapstad:Tafelberg-Uitgewers. bl.934: ''Sy kon dit aanvoel in die lug; / in die'' '''erdblou''' ''Spaanse lug / kon sy haar verlange voel versprei.''</ref> baftablou,<ref name="Esterhuizen" /><ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 15-16: ''Daarom het hy dan ook teen die einde van die geboorteproses, wat 'n hele dag en 'n nag geduur het'', '''baftablou''' ''geword''.</ref> hemelsblou,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Groenewald, P.W.J 1944">Groenewald, P.W.J. 1944. ''Praat en skryf Afrikaans: hulpboek vir Engelssprekende leerlinge''. Shuter and Shooter Publishers: Pietermaritzburg. bl.67</ref><ref>Rabie, J.S. 2004. Gondel-deuntjie. In: ''Een-en-twintig plus''. Kaapstad: Human & Rousseau, bl. 28-29: ''Kristaldruppel na kristaldruppel drup haar treurigheid af in die water wat flikker met groen en amber vlamme. En klim tussen strenge mure en seniel-grynsende vensters, op na die'' '''hemelsblou''' ''son''.</ref> blouselblou, branderblou
* '''bly''' – doodbly,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Groenewald, P.W.J 1944" /> hondbly,<ref name="WAT" /> dankiebly,<ref name="Van Schoor1" /> dolbly,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 42: ''Vroeg die middag fluit ek vir my hond wat'' '''dolbly''' ''die voortou neem.''</ref> sielsbly<ref name="Potgieter" />
* '''bo''' – heelbo<ref name="Potgieter" />
Lyn 99:
* '''deur''' – middeldeur,<ref name="Potgieter" /> dwarsdeur<ref name="Potgieter" />
* '''diep''' – afgronddiep,<ref name="Kempen" /> enkeldiep, kniediep (''kniediep'' in die moeilikheid; ''kniediep'' voordag (douvoordag)), pensdiep, skouerdiep, nekdiep,<ref>Meyer, Deon. 2009. ''Karoonag en ander verhale''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 143: ''Hy weet die dokter gaan vies wees oor die vroeë uur, maar die kalf is nou'' '''nekdiep''' ''in die put.''</ref> kraakdiep<ref name="WAT" />
* '''dig''' – potdig,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> botdig<ref name="WAT" /><ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" />
* '''dik''' – trommeldik,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> knuppeldik (met sy verwante ''knepeldik, kneweldik, knubbeldik, knipdik, knippeldik''),<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> dwarreldik<ref>Cornelius, Gert. 2008. Nagplek. In: ''Nagstories: laatnagverhale oor gruwels en die bonatuurlike''. Swellendam: Twaalfuurkop Uitgewers. bl. 96: ''Die bank en twee opgestopte stoele is motgevreet en oral lê die stof'' '''dwarreldik'''.</ref>
* '''dof''' – droomdof<ref name="WAT" />
* '''dom''' – aartsdom, eseldom, horingdom, klipsteendom
* '''donker''' – pikdonker,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> stikdonker,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Radlof, G. 1999 (1957). ''Oloff die Seerower, #2: Die Seewraak.'' Pretoria: Fundi, pp. 105: ''Dis 'n'' '''stikdonker''' ''nag''.</ref> nagdonker,<ref name="WAT" /><ref name="Potgieter" /> oliedonker,<ref>Soos verskyn op bl.64 van ''Die ambassadeur'', André P. Brink, 1963 (Sewende druk 1984): ''Die rivier is 'n trae,'' '''oliedonker''' ''strook onder die ligte van die brug verby''.</ref> skemerdonker,<ref>Soos verskyn op bl. 204 van ''Die ambassadeur'', André P. Brink, 1963 (Sewende druk 1984): ''Die'' '''skemerdonker''' ''garage wat altyd na vars strooi geruik het, en effens muwwerig, en iets na teer of olie.''</ref> gietdonker, angsdonker<ref>Viljoen, Fanie. 2010. In die huis van nagskimme was daar... In: Bloemhof, François, Jacobs, Jaco en Viljoen, Fanie. ''13 Spookstories''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 72 ''Dirk en Pierre het glo deur die'' '''angsdonker''' ''veld na die leë ou huis toe gesluip.''</ref> doodsdonker,<ref>Viljoen, Fanie. 2013. ''Nova:Sterreloper''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 136: ''Maar uiteindelik verdwyn die laaste toneel in 'n fyn stippel van lig en is dit'' '''doodsdonker''' ''in die ruimtetuig''.</ref> gitdonker,<ref name="Potgieter" /> gitswartnagdonker,<ref>Van Nierop, Leon. 2012. ''Insomnia''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 167: ''Weer donkerte''. '''Gitswartnagdonkerte'''.</ref> grotdonker,<ref name="Potgieter" /><ref>Stander, Carina. 2004. Kleurblind. In: Cochrane, Neil (samest. & red.). ''Braaivleis in die bos en ander verhale''. Pretoria: Aktuapers, bl. 57: ''Die onweer was ritmies. Behalwe vir die donderblitse was dit donker, Pa.'' '''Grotdonker''', ''soos 'n Groot Vasteland''.</ref><ref>Meiring, Rouxnette. 2018. ''Snak: ||Hui !Gaeb Boek 2''. Kaapstad: Tafelberg. p. 32: ''Dis'' '''grotdonker''' ''en my oë raak nie gewoond daaraan nie.''</ref> dikdonker,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 146: ''Naby die wal skuil'' '''dikdonker''' ''wolke sardiens, elkeen wonderlik reëlmatig kop tot stert gespasieer in sy eie klein swemgebied.''</ref>, tonneldonker<ref>Meiring, Rouxnette. 2018. ''Snak: ||Hui !Gaeb Boek 2''. Kaapstad: Tafelberg. p. 156: ''Toe word die deksel toegedruk. Dis skielik'' '''tonneldonker.'''</ref>, gatdonker<ref>Meiring, Rouxnette. 2018. ''Snak: ||Hui !Gaeb Boek 2''. Kaapstad: Tafelberg. p. 166: ''Die verligting is groot. Die tonnel voel li's en li's ver en dis'' '''gatdonker'''.</ref>
* '''dood''' – morsdood,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 72: ''Die romantiek van vroeër is'' '''morsdood.'''</ref> klipdood, dikdood<ref name="WAT" />
* '''dood''' (dooierig) – dikdood/dikdooi<ref>[[WAT]]: Op Nuwejaarsmôre is die meeste mense dikdood.</ref>
Lyn 110:
* '''driftig''' – doldriftig<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 39: ''Ek het hom nooit gekeer as hy'' '''doldriftig''' '' 'n spoor wil volg nie.''</ref>
* '''droef''' – kerkhofdroef
* '''dronk''' – smoordronk,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> stomdronk,<ref name="Potgieter" />, dooddronk<ref name="Esterhuizen" />, stormdronk, papdronk,<ref name="Potgieter" /> dikdronk, slingerdronk, poepdronk<ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 117: ''"Die mens was'' '''poepdronk.'''"</ref> (plat), horingdronk,<ref>Marais, Danie. 2006. ''In die buitenste ruimte''. Kaapstad:Tafelberg-Uitgewers. bl.77-78 (''Bundesstraße 51''): ''...en die lawaaierige bloeisels wat vir jou tong uitsteek / is om soos 'n'' '''horingdronk''' ''cowboy / die oorbodige landskap soos leë bierbotteltjies / van die tafel te wil afvee...''</ref> duiseldronk, bibberdronk,<ref>Brink, André P. 1965. ''Orgie''. Kaapstad: John Malherbe Edms. Bpk. bl.83: ''Kom terug na my, kom terug'' '''duiseldronk, bibberdronk''' ''dronk''</ref> katdronk<ref name="WAT" />, diepdronk,<ref name="Makrogids" /> kanondronk
* '''droog''' – kurkdroog,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 50: ''Lente word skielik somer by ons, en tussen September, Oktober en November word die veld vinnig'' '''kurkdroog.'''</ref><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 19: ''Van In haal sy skouers op en smyt die lou mineraalwater in die'' '''kurkdroë''' ''glas''.</ref><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 260: ''Haar mond is'' '''kurkdroog'''.</ref> botdroog,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="WAT" /><ref name="Makrogids" /> poeierdroog,<ref>Verwey, P. 2015. ''Clint Eastwood van Wyk en die Moordenaarsklok''. Kaapstad: Tafelberg, bl. 53: ''Die landskap verander van kurkdroog na '''poeierdroog'''''.</ref> horingdroog,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /><ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 140: ''Hy was nog ongeskeer en sy baard was stoppelrig en blou, die vel in sy nek'' '''horingdroog''' ''van baie buitewerk.''</ref> houthoringdroog,<ref name="WAT" /> stofdroog,<ref>[http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2007/04/17/B1/6/tegmozvloed.html Gibson, Erica. 2007. Vloed help brûe bou. ''Beeld'', 17 April:6] : ''Ironies genoeg was daar sedert Februarie se vloede haas geen reënval in die gebied nie en die veld is'' '''stofdroog''' ''rondom die Zambezi-vloedvlakte.''</ref><ref>[http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2000/03/08/9/1.html Hill, Christopher. 2000. Kronieke koel maar interessant opgeteken. ''Die Burger'', 08 Maart:9]: ''Dit wil nie sê dat die resultaat'' '''stofdroog''' ''is nie, ver daarvandaan.''</ref> tonteldroog, kurkhoringdroog,<ref>Venter, Eben. 2013. ''Wolf, wolf''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers. bl. 197: ''...soms kriewel iets hoorbaars in hulle'' '''kurkhoringdroë''' ''kelke.''</ref> dordroog,<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 56: ''Toe smyt Effie haar boek ineens weg dat hy skuif oor die vloer. "Ek is gatvol vir die strooi! Oorsaak en gevolg, oorsaak, gevolg, nuwe oorsaak. Spul'' '''dordroë''' ''kaf..."''</ref> beendroog,<ref name="WAT" /> hooidroog,<ref name="WAT" /> houtskooldroog,<ref name="WAT" /> kraakdroog<ref name="WAT" />
* '''duidelik''' – glasduidelik,<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 83: ''Maar die hofpapier en die gruwelike woorde. Hulle was'' '''glasduidelik'''.</ref> klaarduidelik<ref name="WAT" />
* '''dun''' – plankdun,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> papierdun<ref name="Esterhuizen" />, vliesdun,<ref>[[C.M. van den Heever|Van den Heever, C.M.]]. 1935. ''[[Die Afrikaanse gedagte]]''. Pretoria: J.L. van Schaik, bl. 14-15: ''In verskillende mooi ontwikkelde persoonlikhede, indiwiduele bevoegdhede in die gemeenskap, kom die dieper skeppingskrag van die lewe, die universele vormingskrag tot persoonlike uiting; en omdat ons Afrikaners nie in 'n kleurlose benede-kultuurlikheid wil bly wegskuil nie, maaf ons kultuur-persoonlikheid tot die volheid van sy ontwikkeling wil bring, hier binne ons geografiese grense, daarom wil ons 'n eie Afrikaanse kultuur hê, nie 'n nageaapte vorm-dooie ding, 'n'' '''vliesdun''' ''vel wat ons oor die geraamte van 'n Wes-Europese land se beskawingsvorm getrek het nie, maar 'n eie, vollewende skepping wat die tekens van ons ervaring, ons geskiedenis dra.''</ref> haardun, kraakdun (porselein, glas of stem),<ref name="WAT" /> flenterdun, ragdun, riemdun, naalddun, dennenaalddun,<ref>Steenberg, Elsabe. 1987. ''O, om te fluit''. Pretoria: J.P. van der Walt en Seun. Bl. 32: ''Sy sing so'' '''dennenaalddun''' ''dat die ou kabouter die klip laat val en sy hande onder sy baard vou''.</ref> posbusdun (lippe),<ref>Van Nierop, Leon. 2012. ''Insomnia''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 61: ''Maar nou is hulle gevrete vroom en hulle lippies'' '''posbusdun'''.</ref> grasdun,<ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 183: ''Sy fris boerebene van vroeër is nou'' '''grasdun'''.</ref>, stokkiedun<ref>Meiring, Rouxnette. 2018. ''Snak: ||Hui !Gaeb Boek 2''. Kaapstad: Tafelberg. p. 28: ''My bene is'' '''stokkiedun''' ''onder die sagte broek.''</ref>, donkiebeendun,<ref>Maartens, Maretha. 2013. 'Die sagte oë van beeste'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 197: ''Hy sit die koevertjie in my hand, sy pols donkiebeenbenerig, sy arms'' '''donkiebeendun'''.</ref> rafeldun,<ref>Meiring, Jean. 2009. Brief aan Ariadne. In: Marais, Danie (samest.). ''As almal ver is: Suid-Afrikaners skryf huis toe''. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers, bl. 173: ''Jy't onlangs 'n goeie ruk lank my e-posse met stilte begroet. Ná die tyd'' '''rafeldun''' ''verskonings (moet jy toegee) uitgedink oor jou werkgewer se IT-stelsel wat soms oorgretig boodskappe uit allerlei oorde keer of firewall of wat ook al''.</ref> asemdun,<ref>Du Plooy, H. 1986. ''Verhaalteorie in die twintigste eeu''. Durban: Butterworth, 375: ''...Tog buig die'' '''asemdun''' ''kleed die lig self en vang 'n wêreld in sy sfeer''.</ref> wafeldun, draaddun,<ref name="WAT" /> garingdun,<ref name="WAT" /> lemdun<ref name="WAT" />
* '''duur''' – peperduur,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> bitterduur, vrekduur<ref>[http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/2003/04/7/4/6.html Anime-fantasie] ''Dié kunsvorm is streng gesensor in die jare tagtig van die vorige met die gevolg dat dit deesdae vrekmoeilik – en'' '''vrekduur''' – ''is om anime van goeie gehalte in die hande te kry.''</ref>
* '''eenvoudigdwars''' – doodeenvoudig,<refplankdwars name="Esterhuizen"(jagtaal: /><refwanneer name="Potgieter"'n />dier blooteenvoudigheeltemal dwars staan,<ref name="WAT"gereed om geskiet />te kindereenvoudigword)<ref name="WAT" />
* '''eens''' – doodeens<ref name="WAT" />
* '''eenvoudig''' – doodeenvoudig,<ref name="WAT" /><ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /> blooteenvoudig,<ref name="WAT" /> kindereenvoudig<ref name="WAT" />
* '''eerlik''' – doodeerlik<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Stadler, L.G 1994" /><ref>Langenhoven, C.J. 1956. ''Versamelde Werke, Deel II''. Kaapstad: Nasionale Boekhandel, bl. 310: ''Van ingebore aard was hy miskien 'n'' '''doodeerlike''' ''man wat jou nooit met 'n stuiwer sou tekort gedoen het nie''.</ref>
* '''eg''' – goudeg
Line 124 ⟶ 126:
* '''fiks''' – topfiks<ref>Van Schalkwyk, R. 1980. ''Sending Reijger''. Pretoria: Daan Retief Uitgewers, p. 1: ''As gevolg van die aard van sy werk moet hy'' '''topfiks''' ''wees, want hy sal heel waarskynlik in die nabye toekoms, 'n ruimtereis onderneem.''</ref>
* '''flou''' – stokflou,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 9: ''"Ons werk ons nou al twee maande'' '''stokflou'''," ''skryf ek op 3 Mei in my dagboek.''</ref> doodflou
* '''fris''' (gesond) – perdfris,<ref name="WAT" /><ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 243: ''"Laat my eers eet, Pieter. 'n Paar happe en ek is weer'' '''perdfris'''."</ref><ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 63: ''Wanneer Naas weer'' '''perdfris''' ''is, kan hy nie langer op Mooifontein bly nie.''</ref> kikfris,<ref>[[WAT]] (nie algemeen) ''Heeltemal fris; baie gesond; perdfris.'')</ref> appelfris,<ref>[[WAT]]: Fris en bloesend van kleur: ''Haar'' '''appelfris''' ''gesiggie''.</ref> kikfris (nie algemeen)<ref name="WAT" />
* '''fris''' (vars) – doufris,<ref name="WAT" /> komkommerfris,<ref name="WAT" /> lentefris,<ref name="WAT" /> kraakfris<ref name="WAT" /> vonkelfris<ref>''Rooi Rose'', 13 Julie 1983, bl. 15, ''Radox''-advertensie: ''[...] en ure lank na badtyd sal jy nog so vars vertoon, en voel jy nog'' '''vonkelfris''' ''en sag en skoon.''</ref>
* '''fyn''' – haarfyn,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 247: ''"My eie onderwyseres weet nog'' '''haarfyn''' ''watter rokkie ek met my eerste kommunie aangehad het."''</ref> ragfyn,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Rabie, J 1982">Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 120: ''As 'n mens se oog eers eenmaal deur so 'n waarneminkie geboei is, sien jy veel meer spore oor die duine raak: doekvoet-katspoortjies van 'n muishond, muskeljaatkat of meerkat; of die preutse stewelspore van 'n grysbok; die aweregse hiërogliewe van voëls, grotes, vernames, of'' '''ragfyn''' donslig soos die spoortjies van strandlopertjies wat byna sonder indruk oor die enorme vaalgeel lyf van die sand verbygesnel het...</ref><ref>Rabie, J.S. 2004. Ek het jou gemaak. In: ''Een-en-twintig plus''. Kaapstad: Human & Rousseau, bl. 81: ''Op 'n dag het Jacobs die'' '''ragfyne''' ''trourok van die wasbeeld afgepluk, en oor Andries se swart karkas gehang.''</ref> piekfyn,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> flenterfyn,<ref name="WAT" /> veselfyn,<ref name="Kempen" /> naaldfyn, kraakfyn,<ref name="WAT" /> poeierfyn (stof),<ref>Van Pletzen, Johan. 1992. Sy ma se beursie. In: De Beer, Lindeque. (samest.) ''Naglopers: verhale van die bonatuurlike en onverklaarbare''. Pretoria: J.P. van der Walt. bl.117: ''Ontploffings en 'n gewerskaf met stootskrapers woel die'' '''poeierfyn''' ''roesstof los en dit kleef aan boomblare, gras, dakke en tuine oor die hele dorp.''</ref> wasfyn,<ref>Smit, Hettie. 1970. ''Sy kom met die sekelmaan.'' Kaapstad: Nasionale Boekhandel. bl. 49: ''Blou bobbejaantjies'', '''wasfyn''' ''viooltjies, kalkoentjies en vygies soos die sterre van die melkweg!''</ref> spinnerakfyn/spinragfyn<ref name="Potgieter" /><ref>Gilfillan, Rita. 2013. 'Ydelheid der ydelheden'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 107: ''Dit was 'n asempie van 'n rok, een wat 'n mens kon wegblaas, so'' '''spinnerakfyn''' ''was die materiaal.''</ref>, porseleinfyn<ref>[[WAT]]</ref>
* '''gaar''' – doodgaar<ref name="Potgieter" /><ref>Lutrin, Beryl. 1999. ''Afrikaans Handbook & Study Guide: An English student's guide to Afrikaans''. Birnam Park: B. Lutrin. bl. 44</ref>
* '''gedaan''' – doodgedaan,<ref name="WAT" /> morsgedaan<ref name="WAT" />, morsdoodgedaan<ref name="WAT" />
* '''gedwee''' – hondgedwee<ref name="WAT" />
* '''gedienstig''' – hondgedienstig<ref name="WAT" />
Line 138 ⟶ 140:
* '''gemaklik''' – doodgemaklik<ref name="Stadler, L.G 1994" /><ref>Van Nierop, Leon. 2012. ''Wolwedans in die skemer''. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers. bl. 147: ''Hy ry redelik stadig oor die stofpad vol hobbels en klippe en kyk kort-kort om. "Jy moet vashou girl." "Ek is'' '''doodgemaklik'''."</ref>
* '''gereed''' – slaggereed
* '''gerus''' – houtgerus,<ref name="WAT" /><ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> perdgerus,<ref name="WAT" /><ref name="Potgieter" /> doodgerus,<ref name="WAT" /><ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter">Potgieter, J.S. & Van Rooyen, P.G. 1981. ''Die Suid-Afrikaanse leerlinggids''. Vierde uitgawe. ISBN 0-623-01377-0. Pretoria: Maskew Miller, bl. 112-117.</ref><ref name="Stadler, L.G 1994" /> houtpopgerus,<ref name="Kempen" /> Engelsgerus<ref>[http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/2011/12/16/VB/7/taalkruie498.html ''Volksblad''. 2011. Taalkruie: Nugter alleen weet. 16 Desember:7]</ref>
* '''gesond''' – blakend gesond, kerngesond,<ref name="Potgieter" /><ref name="ReferenceA" /> oergesond<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 115: ''Ek: Is haar familie nie'' '''oergesonde''' ''mense nie, die langslewendes in alle egverbintenisse, en sy pas vroeg in die dertig? Dit klop nie, mannetjie.''</ref>
* '''getroos''' – doodgetroos<ref name="WAT" /><ref name="Esterhuizen" />
* '''getrou''' – lewensgetrou,<ref>Preller, Martie. 2003. ''Eendag was daar 'n storie! 'n Praktiese storiemaakkursus.'' Tafelberg-Uitgewers. bl. 94: ''Dan werk jy terselfdertyd sommer skrywersblok en weerstand teë... en jy skep'' '''lewensgetroue''' ''karakters en jy raak ontslae van die emosies.''</ref> hond(s)getrou<ref name="WAT" />
* '''gevaarlik''' – doodsgevaarlik,<ref name="Esterhuizen" /><ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 215: ''Wat nou gaan plaasvind, is eintlik gevaarlik vir almal hier teenwoordig, maar veral vir my vrou. Vir haar is dit'' '''doodsgevaarlik'''.</ref> lewensgevaarlik
Line 182 ⟶ 184:
* '''lang''' – ellelang<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Barnard, Chris. 2009. In die straat van die kat wat visvang. In: Marais, Danie (samest.). ''As almal ver is: Suid-Afrikaners skryf huis toe''. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers, bl. 65:''Sy weet presies wanneer jy gebore is, hoekom jy in Parys is, wat jou beroep is of was, en waar jy oral rondgeswerf het. Hoe weet sy dit? Omdat jy, wanneer jy die eerste dag by haar hotel instap en blyplek vra, al dié besonderhede en nog meer op 'n'' '''ellelange''' ''vorm moet invul''.</ref>
* '''lank''' – lewenslank, doodlank<ref name="WAT" />
* '''leeg''' – dolleeg,<ref name="WAT" /><ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> botleeg,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /> dopleeg<ref name="WAT" />
* '''lekker''' – smullekker,<ref name="Makrogids" /> watertandlekker, vreklekker, vingerleklekker, doodlekker,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> kraaklekker<ref>Op Weetbix-kartondoos: ''Gebruik koue melk vir 'n'' '''kraaklekker''' ''somerontbyt''.</ref>
* '''lelik''' – skreeulelik,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> skreelelik, skulelik, hondlelik,<ref name="WAT" /> foeilelik,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="WAT" /> blêrlelik, vreklelik,<ref name="ReferenceB" /> rondomlelik<ref name="WAT" />
Line 189 ⟶ 191:
* '''logies''' – doodlogies<ref>Eksteen, L. 1984. '' 'n Beeld van Afrikaanse woorde: kort stukke oor die woordeskat uit die radiorubriek 'Weeklikse Woordeboek' ''. Kaapstad: Akademica, bl. 58: ''Want by nadere ondersoek is baie van die sogenaamde onlogiese maniere van uitdrukking in 'n taal tog op die ou end'' '''doodlogies''', ''d.w.s. dit klop in alle onderdele, en dit druk uit wat die spreker wil sê.''</ref>
* '''lui''' – doodlui, aartslui,<ref name="Potgieter" /> sleglui,<ref>Venter, Eben. 2013. ''Wolf, wolf''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers. bl. 263: ''Hy is'' '''sleglui''', ''hy voel goed...''</ref> donkielui,<ref>[http://lexikos.journals.ac.za/pub/article/download/1035/551 ''Lexikos''(6):243]: ''Slotkomponent van byv. komposita waarin -lui in betekenis parallel is aan lui (1LUI), by. aartslui,'' '''donkielui''', ''vreklui''.</ref> vreklui<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" />
* '''luiters''' – doodluiters,<ref name="WAT" /><ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref>Fourie, Pieter. 2002. ''Ek, Anna van Wyk''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 92: ''Dit het gebeur, presies só gebeur.'' '''Doodluiters''' ''asof daar gepraat word oor die weer of die dag se gebeure in die wingerd.''</ref><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl.31: ''Die vabondjie sit haar'' '''doodluiters''' ''en lek, maar haar oë loer tog skelm.''</ref><ref>Radlof, G. 1999 (1957). ''Oloff die Seerower, #1: Die swaardvegter''. Pretoria: Fundi, pp. 94: ''"Vir wie wag jy?" vra hy'' '''doodluiters'''.</ref><ref>Sadie, J. 1979. ''Terra Piering 1''. Pretoria: Daan Retief Uitgewers, p. 35: '' 'As mens nie sterk is nie, moet jy slim wees,' sê Albert'' '''doodluiters'''.</ref> doodleuters<ref name="Stadler, L.G 1994" />
* '''lus''' – doodlus<ref>Sadie, J. 1979. ''Terra Piering 1''. Pretoria: Daan Retief Uitgewers, p. 60: '' 'Julle is seker'' '''doodlus''' ''vir 'n ordentlike bord kos, of hoe?' ''</ref>
* '''maer''' – brandmaer,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> biltongmaer (informeel), doodmaer, plankmaer, seningmaer, vrekmaer,<ref>Langenhoven, C.J. 1956. ''Versamelde Werke, Deel II''. Kaapstad: Nasionale Boekhandel, bl. 24-25: ''Ek het eers ses osse ingespan, en toe twaalf, en toe agtien. En ook geen'' '''vrekmaeres''' ''of stokoues nie, nog minder kalwers.''</ref> riemmaer,<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 87: ''Tussen Rooioog van Stade en sy'' '''riemmaer''' ''vrou het hulle nog 'n kind gemaak wat die droë vlaktes kon uitkoggel''.</ref> broodmaer, houtmaer<ref name="WAT" />, graatmaer<ref>Antonissen, R. 1966. ''Spitsberaad: Kroniek van die Afrikaanse Lettere 1961-1965''. Kaapstad: Nasou Beperk, p. 2: ''Goeie styl is altyd "ryk" styl, ook wanneer dit, in funksie van dit wat gesê moet word,'' '''graat-maer''' ''is of kaal tot op die been.''</ref>
Line 210 ⟶ 212:
* '''noodsaaklik''' – lewensnoodsaaklik<ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 276: ''Dit kom omdat hy doelbewus afgesien het van die donkergrys pakke wat sy kollegas onontbeerlik ag vir die o so'' '''lewensnoodsaaklike''' ''voorkoms.''</ref>
* '''normaal''' – doodnormaal<ref name="Potgieter" />
* '''nugter''' – doodnugter,<ref name="WAT" /><ref name="Potgieter" /> bloednugter,<ref name="Potgieter" /><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 285: ''"Skaars 'n uur later bel Brys my. Hy het senuagtig geklink, maar ek het die indruk gekry dat hy'' '''bloednugter''' ''is."''</ref> spooknugter<ref>[http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/2003/05/18/18/4.html Die skildery op Riaan se solder]: ''Landuit is hy wel, daarvan kan ek getuig, want die laaste keer wat ek hom gesien het, was in 'n woonwapark in Windhoek, maar glo my, hy was'' '''spooknugter.'''</ref><ref>[http://m24arg02.naspers.com/argief/berigte/dieburger/2005/10/15/DB/6/vak15.html Die eiervraag en openbare vervoer]: ''En teen daai tyd kan die'' '''spooknugter''' ''lede van die gemeenskap kos maak en na 7de Laan kyk.''</ref>
* '''nuttig''' - doodnuttig<ref>[[Rob Antonissen|Antonissen, R]]. 1966. ''Spitsberaad''. Kaapstad: Nasou Beperk, p. 212: ''Vir die res is hierdie kiem steriel: 'n volkome onvrugbare mengsel van moderndoenery en onbelangrike mededelings oor die biofisiese en biopsigiese toestand van ene p. de w.v. (wat my onbekend, waarskynlik 'n'' '''doodnuttige''' ''burger en miskien selfs 'n digter is; wat gans in staat is om simpele sin te praat, al spreek hy ook graag berekende wartaal en bestudeerde gestamel; vir wie ek, ook sonder digterlike bewyse, op sy woord wil glo dat Frans, Duits en Latyn soet of suur op sy tong, glad of etterig in sy skedel lê; wat, na onse Blum, sy dit met ietwat minder welslae, die ongeseglike Afrikaanse woord binnestebuite durf keer, op sy kop sit, uithol en weer opvul om hom die onsegbare dinge van die hart en die laer sintuie te laat sê.'')</ref>
* '''nuuskierig''' – doodnuuskierig,<ref>Van der Berg, Willem. 1953. ''Reisigers na nêrens''. Kaapstad: Nasionale Boekhandel Beperk, bl. 19: '',,Vertel verder," sê Julia, ,,ons is mos nou aan die skinder en ek is'' '''doodnuuskierig'''.</ref> aartsnuuskierig <ref>Preller, Martie. 2003. ''Eendag was daar 'n storie! 'n Praktiese storiemaakkursus.'' Tafelberg-Uitgewers. bl. 94: '' 'n Eekhoring sal byvoorbeeld dalk nie op 'n bedjie slaap en saans slaaptydstories hoor nie, maar hy mag'' '''aartsnuuskierig''' ''wees.''</ref>
* '''nuut''' – splinternuut,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> spiksplinternuut,<ref name="Potgieter" /> winkelnuut, kraaknuut,<ref name="WAT" /><ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Soos verskyn op bl. 99 van ''My Kubaan'', Etienne van Heerden, 1983:''Geel soos van 'n eiland, vreemd met die fyn neusvleuels en die sensuele neusvleuels het hy uit die skaduwee gestap 'n plas son binne, sy roomkleurige uniform'' '''kraaknuut''' ''en hiperkorrek aan sy lyf.''</ref><ref>Verster, F. 2013. ''[[Deur na Nebula Nege]]''. Thompson Boekdrukkery, bl. 358-359: ''Die reën van die vorige nag het alles weer vars en geurig gemaak, skoongewas en'' '''kraaknuut''', ''asof daar oornag 'n totale herlewing was op Terraduo.''</ref> blinknuut,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref>Viljoen, Fanie. 2013. 'Ek onthou'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 294: ''Ek onthou 'n kamer met 'n'' '''blinknuwe''' ''fiets langs die bed, die nuuskierige bure wat by die draad staan en lag terwyl ek vallend leer fietsry.''</ref> gloednuut, vonkelnuut,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> pronknuwe, skelnuut,<ref>Bloemhof, François. 1991. ''[[Die nag het net een oog]]''. Kaapstad:Tafelberg-Uitgewers. Bl. 34: ''Sy het skynbaar nou eers agtergekom dat daar klandisie is, of miskien ook nie, want die naels wat die spyskaarte – met 'n rooi-en-wit geruite patroon... - voor hulle neersit, glim van 'n'' '''skelnuwe''' ''laag lak''.</ref> nikkelnuut,<ref>Cornelius, Gert. 2008. Nagkluis. In: ''Nagstories: laatnagverhale oor gruwels en die bonatuurlike''. Swellendam: Twaalfuurkop Uitgewers. bl. 72: Onze Heim ''het jare laas so'' '''nikkelnuut''' ''daar uitgesien – vars geverf, ruim grasperk borselkop gesny, die roostuin in volle blom en donkergroen struike wat sagte skadu's oor die geplaveide tuinpaadjie gooi.''</ref> pleisternuut,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 5: ''Met 'n huis miskien nog, ja. Al is dit wildvreemd en'' '''pleisternuut''', '' 'n iets wat deur ander mense gebou is.''</ref> fluitnuut<ref name="WAT" />
* '''onder''' – botonder<ref>[[WAT]]: ''Die son was al'' '''botonder'''.</ref><ref name="Esterhuizen" />
* '''ongelukkig''' – sielsongelukkig, doodongelukkig<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Stadler, L.G 1994" />
* '''onnosel''' – kliponnosel,<ref>Bloemhof, François. 2006. "Vampiere in Londen" in: ''Rillers-Omnibus''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 375: ''"Hier's groot fout," sê Ken. "Ons sal'' '''kliponnosel''' ''wees as ons dit nie weet nie."''</ref> stomonnosel, stomponnosel,<ref>Preller, Martie. 1994. ''Anderkantland''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers. bl. 56: ''Alle prinsesse is beeldskoon en … dom. Ja, sowaar! Hulle is almal beeldskoon en'' '''stomponnosel'''. ''Neem nou maar vir Sneeuwitjie''.</ref> domonnosel<ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 49: ''"Ken jy slangkop?" vra oom Dolf aan Naas en besluit dan self. "Jy sal hom tog nie ken nie. Daarvoor is jy te'' '''domonnosel'''."</ref><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 120: '''Domonnosel''' ''kyk mens rond en glad op in die verblindende hemel.''</ref>
Line 221 ⟶ 223:
* '''oop''' – wawyd oop<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Makrogids" />
* '''oortuig''' – doodoortuig<ref>Marais, Pets. 1984. ''Winter van die Nova''. Kaapstad: Daan Retief Uitgewers. bl. 70: ''Dis 'n vereensamende belewenis om'' '''doodoortuig''' ''te wees van iets, net om te vind dat jou medemens vir jou lag en met die vinger na die kop wys so gou jy daaroor begin praat.''</ref><ref>Pieterse, R. 1985. ''Die Koningin van Skeba se tydmasjien''. Pretoria: Daan Retief Uitgewers. p. 86: ''Sý sal weet, daarvan is Chris'' '''doodoortuig'''.</ref>
* '''op''' – doodop<ref>[[WAT]]: ''Ek kan my nie herinner dat ek my ooit so heeltemal'' '''doodop''' ''gevoel het nie'' ([[Sangiro]]).</ref>
* '''oranje''' – skeloranje <ref>Kirsten, Jaco. 2009. ''Om na 'n wit plafon te staar''. Kaapstad:Tafelberg Uitgewers. bl.116: ''Pylgewere en 'n '' '''skeloranje''' ''boei''.</ref>
* '''orent''' – penorent,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> kiertsorent,<ref>Karsten, Chris. 2011. ''Abel se lot''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 22 : ''Junior agter die stuurwiel, pa en seun albei'' '''kiertsorent''', ''yl vaal hare plat teen hulle skedels.''</ref> pennetjieorent<ref>Van Nierop, Leon. 2012. ''Insomnia''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 81: ''Maar hierdie een laat haar so diep wegsak dat dit voel asof sy 'n agterstand het teen Rebecca Greyling wat so'' '''pennetjieorent''' ''sit''.</ref>
Line 230 ⟶ 233:
* '''raak''' – doodraak – ('n hou ''doodraak'' slaan)
* '''reg''' (reguit) – loodreg<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" />
* '''reg''' (orde, toestand, korrektheid, gereedheid) – doodreg,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Stadler, L.G 1994" /><ref>Venter, De Waal. 1984. ''Die vyf-millimeter-avontuur''. Kaapstad: Human & Rousseau. Bl.25: ''"Alles is'' '''doodreg,''' '' ou maat," lag hy.''</ref> roerreg<ref name="WAT" />
* '''regaf''' – loodregaf<ref name="WAT" />
* '''regop''' – penregop,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref>Jaco, Paul. 2008. ''Die luiperds van Sh'ong''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 139: ''Buite vind ek Shuna'' '''penregop''' ''in haar boks, met 'n doodverveelde uitdrukking op haar gevreet''.</ref><ref>Pieterse, R. 1985. ''Die Koningin van Skeba se tydmasjien''. Pretoria: Daan Retief Uitgewers. p. 61: ''Vasberade swaai hy hulle vegvliegtuig in 'n wye draai, pluk die stuurstok skielik nader aan hom en toe die vliegtuig oombliklik'' '''penregop''' ''die lug begin inklim, voel dit vir hom asof sy maag in sy skoene gaan sit.''</ref> kersregop,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> kiertsregop,<ref name="Potgieter" /> peilregop,<ref>Langenhoven, C.J. 1956. ''Versamelde Werke, Deel II''. Kaapstad: Nasionale Boekhandel, bl. 28: ''Toe ek weer sien krul die olifant sy slurp met hond en al om en hy lig hom'' '''peilregop''' ''tot daarbo in die lug''.</ref> aartsregop,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 144: ''Digter Uys Krige kan 'n hond nie verdra nie, en uitgewer Koos Human ewe min. Maar Arieb is geweldig lief vir Koos. 'n Mens sou dink die rede lê voor die hand: wanneer Koos uit sy kantoor kom, is hy baie lief vir braai. As hy, as'' '''aartsregop''' ''hoëpriester van die braai, dan in 'n bedwelmende wierook van vleise en kruie en roke en ruike daar voor sy altaar staan, betoon Arieb sy aanbidding met helder bidkrale wat oor sy kake drup. Al verdryf Koos hom gereeld met 'n bulderende "Voertsek!"''</ref> loodregop,<ref name="WAT" /> erdmanregop,<ref name="WAT" /> haaksregop<ref name="WAT" />
* '''reguit''' – pylreguit,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> penreguit,<ref name="WAT" /><ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /> reëlreguit,<ref name="Van Schoor1" /> koeëlreguit, snaarreguit,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 37: '' 'n Teerpad is'' '''snaarreguit''', ''en so oop en oninteressant soos verveling self.''</ref> lynreguit,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 121: ''Maar deesdae is daar ook 'n ander soort spoor oor ons kusduine: anorganies, brutaal'', '''lynreguit''', ''die breekspore van die mens se Frankenstein-speelgoed: gemotoriseerde voertuie, jeeps, veldfietse, [[duinebesie]]s'', '''lynreguit''', ''oopgeploeg dwarsoor alles in brullende, stinkende besoedeling.''</ref> stokreguit<ref>[http://www.republikein.com.na/politiek-en-nasionale/wat-het-tog-geword-van-goeie-ou-gesinsvermaak.53307.php ''Republikein''. 2006. Wat het tog geword van goeie, ou gesinsvermaak? 1 November]: ''Eers skrik die lewe'' '''stokreguit''' ''tot in elke arm, been en toon- en vingerpunt.''</ref><ref>[http://m24lbarg01.naspers.com/argief/berigte/landbouweekblad/2004/07/9/60/1.html Potgieter, C. 2004. ''Die Burger'', 9 Julie:9] ''Sy nek staan lank en'' '''stokreguit''' ''voor hom en dit lyk of hy al agter sy kop aan hol.''</ref><ref>[http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/2006/12/09/VB/10/ildejongstem.html ''Volksblad''. 2006. My tyd het eindelik gekom . 9 Desember:10] ''Dit voel werklik soms of ek nog ’n meisietjie is wat soggens met my deurmekaar'', '''stokreguit''', ''blonde pageboy-haarstyl en haasbekkie opstaan.''</ref>
* '''rein''' – hemelrein,<ref name="Potgieter" /> engelrein<ref name="Potgieter" /><ref>Langenhoven, C.J. 1932 (1973-uitgawe). ''U dienswillige dienaar''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers, bl. 23: ''Nooit het ek haar 'n vloekwoord of 'n vuil woord hoor sê nie; sy was altyd'' '''engelrein''' ''in haar woorde en in haar dade en in haar hart.''</ref>
* '''rond''' – koeëlrond,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 49: ''Die wasbessie is eienaardig ook omdat dit oor twee reënseisoene strek – van laat lentereëns in Oktober/November wanneer die'' '''koeëlronde''', ''groen bessies begin vorm, tot Mei of selfs Junie om vroeë winterreëns te benut vir die finale uitswel.''</ref> balrond,<ref name="Van Schoor1" /> appelrond (gesig, wange),<ref name="Kempen">Kempen, W. 1982. ''Samestelling, afleiding en woordsoortelike meerfunksionaliteit in Afrikaans''. 3de druk. Kaapstad: Nasou Beperk, pp. 148 - 150.</ref> bolrond,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref>Karsten, Chris. 2011. ''Abel se lot''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 383: ''"Kaja?" sê Abel by die kis met die glansende'' '''bolronde''' ''deksel.''</ref> tolrond,<ref name="Potgieter" /> pieringrond<ref>Wassenaar, T. 1939. ''Uit my Griekse dagboek: Twee maats in die land van Homeros''. Pretoria: Voortrekkerpers, bl. 146: ''Soos 'n stuk suiwer goud,'' '''piering-rond''', ''kom die maan juis agter die Arachnaion-gebergte van Argolis op.''</ref>
Line 240 ⟶ 243:
* '''rustig''' – doodrustig<ref>Marais, Renée. 2004. 'n Naweek op die plaas. In: Cochrane, Neil (samest. & red.). ''Braaivleis in die bos en ander verhale''. Pretoria: Aktuapers, bl. 81: ''Ons gesels oënskynlik'' '''doodrustig''' ''oor koeitjies en kalfies terwyl ons kyk na die weerligskouspel asof dit 'n National Geographic-video is.''</ref><ref>Radlof, G. 1999 (1957). ''Oloff die Seerower, #1: Die swaardvegter''. Pretoria: Fundi, pp. 94: ''Die twee wagte sit nog '''doodrustig''' onder die afdak teen die paalomheining.''</ref>
* '''ryk''' – skatryk,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> bossiesryk, stinkryk, vrotryk
* '''ryp''' – papryp,<ref name="WAT" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> doodryp<ref>''Die Ooste teen die Weste: Herodotus se Geskiedenis''. 1994. Vertaal deur J.P.J. van Rensburg. Menlopark: Hans Kirsten Uitgewery. bl. 6: ''Só het hy herhaaldelik teen Miletos opgeruk en dit beleër: net wanneer die oes op die lande'' '''doodryp''' ''was, dan het hy met sy leër binnegeval, en met die begeleiding van herderspype en harpe en sopraan- en basklarinette opgeruk.''</ref>, kraakryp<ref name="WAT" />
* '''saai''' – doodsaai (vervelend)
* '''saf''' – papsaf<ref name="WAT" />
* '''sag''' – papsag,<ref name="WAT" /><ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Kempen" /> donssag,<ref name="Potgieter" /> doeksag/doeksaf, satynsag, troetelsag, murgsag,<ref>Venter, Eben. 2013. ''Wolf, wolf''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers. bl. 239: ''…'' '''murgsagte''' ''bees op hulle plaas vetgevoer en geslag,...''</ref> smeltsag,<ref>Meyer, Deon. 2009. ''Karoonag en ander verhale''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 158: ''Die vleis is'' '''smeltsag''', ''die smaak perfek – daar's nie 'n ander woord nie.''</ref> fluweelsag<ref name="Makrogids" /><ref name="Kempen" /> (stem), katsag,<ref>Marais, Danie. 2009. ''Al is die maan 'n misverstand''. Kaapstad:Tafelberg-Uitgewers. bl.27 (''Groot was my verbasing''): ''Ek het oor jou vel gestreel / en die bang nag het '''katsag''' ''in my skoot opgekrul.''</ref> engelsag,<ref>Ferreira, Jeanette. 1995. ''Die onsterflikes''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 76: ''Behalwe die weerloosheid van 'n bokkie, behalwe die'' '''engelsagte''' ''soetheid en skoonheid, behalwe die vlymskerp intellek en die gevatte sarkasme, sou daar uiteindelik tog vuur in die vou van haar donkerrooi mantel verskuil wees, hartstogtelike asem en begeerte as hy sou . . . ? ''</ref> asemsag,<ref name="Kempen" /> bottersag,<ref>Swart, Keina. 2014. ''Bloujaar''. Pretoria: Protea Boekhuis, bl. 17: ''Vir die tweede keer dié aand maak Rampie sy deur'' '''bottersag''' ''oop''.</ref> poeiersag,<ref>Verster, F. 2013. ''[[Deur na Nebula Nege]]''. Thompson Boekdrukkery, bl. 133: ''Die sand is'' '''poeiersag''' ''en die gevoel van lae swaartekrag is heerlik.''</ref> melksag,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 28: ''Sy – want dit is 'n sy – is seker een van 'n werpsel wat naweekgangers van die Kaap so dikwels hier in die bosse los. Nog'' '''melksag''' ''en tog het sy dit oorleef.''</ref> roomsag<ref>''Rooi Rose'', 21 Oktober 1970, bl. 151, ''Nestum''-reklame: ''Vier'' '''roomsagte''' ''graankosse''; '' 'n Afgemete hoeveelheid graankos gemeng met melk - maak 'n ryk'', '''roomsagte''' ''babakos.''</ref>
* '''salig''' – sielsalig<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 86-87: ''Ook baie van my tyd was nodig om houtstompe te saag sodat die familie winteraande'' '''sielsalig''' ''voor die kaggelvuur kan lê en stoom''.</ref><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 111: '''Sielsalig'' ''geesdriftig''.</ref>
* '''seker''' – doodseker,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Stadler, L.G 1994" /><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 87-88: ''As Jorie of ek vervaard uit tuin of kombuis opdaag om hulle te verwelkom en dalk skimp op gister en eergister se baie besoekers, dan is die jongste aankomelinge altyd'' '''doodseker''' ''ons praat van ander mense, nie van hulle nie.''</ref><ref>Meyer, Deon. 2009. ''Karoonag en ander verhale''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 217: ''"En toe is die hoed leeg, en sy vra: 'Waar is my sleutels?' en sy sê sy hét dit ingesit, sy is'' '''doodseker''' ''..."''</ref> klipseker
Line 257 ⟶ 260:
* '''skoon''' (estetika) – beeldskoon,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> bloedskoon,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="WAT" /> porseleinskoon (vel, gelaat),<ref>Van Waart, Sue. 1992. Skoonlief en die spook. In: De Beer, Lindeque. (samest.) ''Naglopers: verhale van die bonatuurlike en onverklaarbare''. Pretoria: J.P. van der Walt. bl. 28: ''Geen spoor is op haar'' '''porseleinskone''' ''vel te sien van die teistering deur jare se saamleef met 'n aktiewe spook in haar pragtige ou volstruispaleis nie''.</ref> wonderskoon,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /> blomskoon<ref name="Potgieter" />
* '''skoon''' (helder) – kristalskoon,<ref name="WAT" /><ref>De Wit, Andries. 1989. ''Operasie bom''. Tafelberg-uitgewers. Bl. 20: ''Chris en Linda kyk asemloos om hulle rond: die kolossale span van'' Springbok ''se vlerke bo hulle, miljarde sterre reg rondom en 'n '' '''kristalskoon''' ''planeet onder hulle.''</ref>
* '''skoon''' (higiëne) – silwerskoon,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> kraakskoon,<ref name="Potgieter" /><ref>Venter, Eben. 2013. ''Wolf, wolf''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers. bl. 171: ''Hy sê nou huisie, maar dis 'n ordentlike plek''. '''Kraakskoon'''.</ref> blinkskoon,<ref>Soos verskyn op bl. 9 van ''Monsterduiwe'', Lien Roux-de Jager, 2001: ''Hy kan nie help om die dorp met die kliniese ruimtestasie en die'' '''blinkskoon''' ''tuig te vergelyk nie.''</ref><ref>Pieterse, R. 1985. ''Die Koningin van Skeba se tydmasjien''. Pretoria: Daan Retief Uitgewers. p. 60: ''Sy oordink alles weer van die begin af!''' '''Hoe hulle in die'' '''blinkskoon''' ''beheerkamer van die aarde se verdedigingshoofkwartier aangeland het nadat sy en Chris met die koningin van Skeba se kombi-horlosie-wekker-ding gekarring het[...]''</ref> skitterskoon<ref name="WAT" /><ref>Krüger, K. 2014. ''Eggo’s in die Skimberge''. Kaapstad: Tafelberg, bl. 22: ''En julle los die kombuis vir my'' '''skitterskoon'''.</ref>, sprankelskoon<ref>''Rooi Rose''. 1980. ''Good and Clean''-waspoeieradvertensie. 10 September. p. 171: ''Wasgoed is'' '''sprankelskoon''' ''as dit vars ruik.''</ref>
* '''skraal''' – rietskraal,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Meyer, Deon. 2009. ''Karoonag en ander verhale''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 249: ''Nee, toe ek vir Johnnie die eerste keer sien, toe's hy 'n jong poliesmantjie in so 'n mooi blou uniform,'' '''rietskraal''' ''en baie handsome.''</ref> geraamteskraal<ref>Strydom, Kobus. 1989. Hoe's dit, my ou? 'n Kabaret, uit: ''Tienertoneel: Verhoogtekste deur Gerhard Strydom, Peet van Rensburg, Marietjie Pretorius, Elise van Wyk. Kobus Strydom''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers. bl. 109: ''Die klein meisietjie van sestien'' / ''staan'' '''geraamteskraal''' / ''en glimlag uitdagend vir die kamera''.</ref>
* '''skrik''' – doodskrik<ref name="Esterhuizen" />
* '''skrum''' – doodskrum<ref name="WAT" /><ref name="Esterhuizen" />
* '''sku''' – skilpadsku<ref>Stander, Carina. 2004. Kleurblind. In: Cochrane, Neil (samest. & red.). ''Braaivleis in die bos en ander verhale''. Pretoria: Aktuapers, bl. 58: ''Hy het'' '''skilpadsku''' ''weggeskram toe ek my hand vir hom hou''.</ref>
* '''skurf''' – rasperskurf<ref>[https://archive.org/stream/tydskrifvirlette00uns_u47/tydskrifvirlette00uns_u47_djvu.txt ''My hart het soos ’n hakkopslang / orent geruk, / toe ’n'' '''rasperskurwe''' ''hyging uit sy rietskraal / lyfie boor.'']</ref>
Line 273 ⟶ 276:
* '''stadig''' – doodstadig<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="ReferenceC" /><ref>Du Plooy, Heilna. 2013. 'Die foto'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 88: ''Later het ek besef ek moet hierdie aandagafleidende gesig uitskakel as ek werklik effektief wil oefen, wanneer ek klein passasies en frases oor en oor moes speel om dit goed reg te kry, of die stukke afbreek in dele, of dit'' '''doodstadig''' ''deurspeel om seker te maak ek gaan geen note mis as ek weer vinnig speel nie.''</ref>, skilpadstadig,<ref name="Esterhuizen" /> slakstadig<ref name="Esterhuizen" />
* '''sterk''' – ystersterk,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> beersterk,<ref name="Kempen" /> wondersterk, reusesterk, stormsterk (wind), oersterk, beessterk,<ref>Cornelius, Gert. 2008. Nagloper. In: ''Nagstories: laatnagverhale oor gruwels en die bonatuurlike''. Swellendam: Twaalfuurkop Uitgewers. bl. 33: ''Martiens vloek, beur met al sy krag om uit die ystergreep los te kom, maar die man is'' '''beessterk'''.</ref> draadsterk,<ref>[[WAT]]: 'n Jong man met draadsterke spiere</ref> gifsterk (''koffie/tabak''),<ref name="WAT" /> klipsterk<ref name="WAT" />
* '''stil''' – doodstil,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Stadler, L.G 1994" /><ref>Meyer, Deon. 2009. ''Karoonag en ander verhale''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 187: ''En daar's nie geluide nie. Soos in niks. Dis'' '''doodstil. Dood-, dood-, doodstil.'''</ref><ref>Radlof, G. 1999 (1957). ''Oloff die Seerower, #2: Die Seewraak.'' Pretoria: Fundi, pp. 69: ''Oloff staan'' '''doodstil.'''</ref> tjoepstil,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /> bladstil,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> botstil,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 46: ''G 'n ritsel of roer, al vier die rigtings'' '''botstil.'''</ref> botdoodstil,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="WAT" /> stokstil<ref name="Esterhuizen" />, muisstil,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref>Laurie, Trienke. 2013. 'Klein kind hurk muisstil'. In: Scheepers, Riana & Kleyn, Leti (samest.). ''Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers''. Pretoria: LAPA uitgewers, bl. 180.</ref> grafstil,<ref name="Kempen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> kerkstil,<ref name="Potgieter" /> kerkhofstil,<ref name="Potgieter" /> klipstil, stofstil,<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 47: ''Toe is sy in die werwelkolk, binne-in sy'' '''stofstil''' ''hart.''</ref> witstil,<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 83: ''Hy was bleek en'' '''witstil''' ''die hele tyd wat sy by die venster gestaan het, het glad nie geroer nie, net gelê met die wit gesiggie bokant die wit laken''.</ref> nagstil<ref name="WAT" />, grotstil<ref>Meiring, Rouxnette. 2018. ''Snak: ||Hui !Gaeb Boek 2''. Kaapstad: Tafelberg. p. 19: ''Die eggo's sterf weg... dit raak'' '''grotstil'''.</ref>, tonnelstil,<ref>Meiring, Rouxnette. 2018. ''Snak: ||Hui !Gaeb Boek 2''. Kaapstad: Tafelberg. p. 20: ''Dit raak weer'' '''tonnelstil'''.</ref> kiepstil (nie algemeen)<ref name="WAT" />
* '''styf''' – stokstyf,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 121: ''Linda bly 'n paar sekondes'' '''stofstyf''' ''sit.''</ref> boomstyf (argaïes saam met liggaamsdele/ledemate gebruik; ook ''boomvas''),<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /> snaarstyf<ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> (draad, senuwees, spanning, situasie), kraanstyf,<ref>De Lange, Johann. 2008. Kusdorp. In: Brink, André P. (samest.) ''Groot Verseboek''. (Eerste uitgawe in drie dele). Kaapstad:Tafelberg-Uitgewers. bl.937: ''Hier veg die see sy landgoed terug: / dit sien mens aan die soutsweet / teen 'n ruit, 'n windpomp'' '''kraanstyf''' ''/vasgeroes, bome deur die seewind / teruggedryf, 'n plaag duiwe / op 'n weggeroesde dak.''</ref> kraakstyf, klipstyf
* '''suinig''' – vreksuinig,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 15: ''Ek was'' '''vreksuinig''' ''daarmee, maar het darem klein sakkies vol ook vir Gregoire Boonzaier en Uys Krige geneem.''</ref> stiksuinig
Line 281 ⟶ 284:
* '''swaar''' – loodswaar,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /> klipswaar,<ref name="WAT" /> stormswaar (gesigte),<ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 189: ''Maar aan oom Dolf en tant Maria se'' '''stormswaar''' ''gesigte weet hy hulle is bewus van haar toestand; dra hulle kruis woordeloos.''</ref> kraakswaar,<ref name="WAT" /> kreunswaar<ref name="WAT" />
* '''swak''' – kuikenswak,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> doodswak,<ref name="Van Schoor1" /> hoenderswak<ref name="Potgieter" />
* '''swart''' – pikswart,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> gitswart,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> pikgitswart, nagswart,<ref name="WAT" /> roetswart, koolswart, (pik)gietswart, raafswart,<ref>Van Nierop, Leon. 1996. ''Die sielsmokkelaar.'' Johannesburg: Perskor. bl. 55-56: ''Hy sien die bekende'' '''raafswart''' ''hare, die volmaakte gelaatstrekke, die vol, rooi mond en die glimlaggies in haar oë waaraan hy so gewoond geraak het.''</ref><ref>Krüger, K. 2014. ''Eggo’s in die Skimberge''. Kaapstad: Tafelberg, bl. 142: ''Sy het'' '''raafswart''' ''hare en is geklee in iets wat soos pers pajamas lyk''.</ref> steenkoolswart,<ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 104: ''Brys het sy'' '''steenkoolswart''' ''BMW voor die villa geparkeer.''</ref> skemerswart,<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 79: ''Die groen van sy oë is'' '''skemerswart''', ''die pupille onnatuurlik groot.''</ref> blinkswart,<ref>Verster, F. 2013. ''[[Deur na Nebula Nege]]''. Thompson Boekdrukkery, bl. 204: ''Ingedagte streel hy oor die'' '''blinkswart''' ''lasergeweer wat dwars oor sy knieë lê''.</ref><ref>Sadie, J. 1979. ''Terra Piering 1''. Pretoria: Daan Retief Uitgewers, p. 63: ''Die sterlig speel in haar'' '''blinkswart''' ''hare.''</ref> inkswart<ref name="Potgieter" /><ref>Pieterse, R. 1985. ''Die Koningin van Skeba se tydmasjien''. Pretoria: Daan Retief Uitgewers. p. 54: ''Buitekant is daar niks... net die'' '''inkswart''' ''duisternis met die duisende derduisende blinkende, flonkerende sterre.''</ref>
* '''swoeg''' – doodswoeg<ref name="Esterhuizen" />
* '''taai''' (buigsaam, maar moeilik breekbaar) – seningtaai,<ref name="Potgieter" /><ref name="Kempen" /><ref>Leroux, E. 1962. ''Sewe dae by die Silbersteins''. Kaapstad: Human & Rousseau, bl. 44: ''Tussen die verwaarloosde meisies met hulle armoedige bikini's en'' '''seningtaai''' ''bene van die mans, tussen almal met die groteske dierekoppe wat hulle gesamentlike masker is, beweeg Henry volkome uitgeslote op soek na Salome.''</ref> biltongtaai, rubbertaai
Line 288 ⟶ 291:
* '''tevrede''' – doodtevrede,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 24: ''Dis karee, taaibos, buffeldoring, soetdoring, bloubos, witstinkhout, deurmekaarbos, rosyntjiebos – 'n wye versameling bome, groot en klein, wat hier hulle staning het; hier almal'' '''doodtevrede''' '' 'n bont boomfamilie saam.''</ref> oertevrede<ref>Grové, H. 1983. ''Die kêrel van die Pêrel of Anatomie van 'n leuenaar: drie vertellings waarin die liefde ter sprake kom''. Kaapstad: Tafelberg, 43: ''G.T. glimlag'' – '''oertevrede.'''</ref>
* '''tjank'''– doodtjank<ref name="Esterhuizen" />
* '''toe''' – bottoe,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Van Nierop, Leon. 2012. ''Insomnia''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 274: ''Maxie was reg. Hy kyk na hierdie saak met sy oë'' '''bottoe'''.</ref> pottoe,<ref name="WAT" /><ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> digtoe<ref name="Van Schoor1" />
* '''treur''' – doodtreur<ref name="Esterhuizen" />
* '''trou''' – hond(e)trou<ref name="WAT" /> (byvoorbeeld: ''hondetroue oë'')
* '''vaak''' – doodvaak
* '''vaal''' – asvaal,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> muisvaal, roetvaal,<ref>Van Rooyen, Piet. 2005. ''Akwarius''. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers. bl. 19: ''Deur aangewasemde ruite kan hy meeue in mistroostige groepies op die kaai sien sit, sommige helderwit, ander'' '''roetvaal'''</ref> doringvaal<ref>Blignault, Audrey. 1969. Een vreemdeling op de aarde. In: ''Trekvoëls: 'n Keur uit Afrikaanse Reisverhale met Inleiding en Aantekeninge deur AP Grové''. Johannesburg: Voortrekker, bl. 134: ''Klein eilandjies — die grootste beslaan maar twintig akker — dor'', '''doringvaal''', ''met die enigste uitsig dié oor die see, eindelose blou myle van see en see en nogmaals see.''</ref>
* '''vars''' – neutvars,<ref name="WAT" /><ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 149: ''Die omgewingstemperatuur was konstant en die lyk'' '''neutvars'''.</ref> oondvars, kraakvars,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 9-10: '''Kraakvars''' ''goeie groente dwarsdeur die jaar''.</ref> kersvers (of kersvars), douvars,<ref name="Makrogids" /> kekkelvars (informeel), tuinvars, reënvars (grond, lug, groente ens.),<ref name="WAT" /> seevars, stoomvars (gebak), lentevars (blomme, huis, voorkoms), plaasvars,<ref name="WAT" /> bloedvars<ref>Viljoen, Fanie. 2010. Modderdonker Christiaan. In: Bloemhof, François, Jacobs, Jaco en Viljoen, Fanie. ''13 Spookstories''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 31 ''In my het 'n droom nog'' '''bloedvars''' ''gebroei.''</ref>, blinkvars<ref>Fourie, L. 2019. Op die rug van 'n olifant - laat die wiele draai. Plus 50. 14 (3) Julie: ''Dit is eers as ’n mens fyner begin kyk, dat jy die mooi raaksien – in die detail van die eeue-oue bouwerk, die'' '''blinkvars''' ''groente en vrugte van die straatverkopers, die fyn handwerk te koop, die kleure van die vroue se sari’s, in die vriendelike gesigte van die mense en natuurlik die stringe gousblomme wat om jou nek gehang word om jou welkom te heet.''</ref>
* '''vas''' – rotsvas,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Leroux, E. 1962. ''Sewe dae by die Silbersteins''. Kaapstad: Human & Rousseau, bl. 22: ''Hy probeer eers 'n gesprek met haar aanknoop en gesels oor die aangename partytjie, die sjarmante gaste, die interessante leefwyse van die Silbersteins, maar sy staan'' '''rotsvas''', ''vierkantig voor hom, haar ogies met onbeweegbare haat op hom gerig.''</ref><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 53: ''Die suidpunt van Afrika is die'' '''rotsvaste''' ''Kaap Agulhas, maar deskundiges is nog altyd onseker waar die skeiding tussen die Atlantiese en die Indiese Oseaan is.''</ref><ref>Rabie, J.S. 2004. Voor die muur. In: ''Een-en-twintig plus''. Kaapstad: Human & Rousseau, bl. 73-74: ''Ons is bome van deernis wat in al die takke van ons skepping bewe; al die liefdevolle wetenskap van ons wil om skoonheid en 'n'' '''rotsvaste''' ''doel deur middel van die spel skep, sidder deur ons met 'n pylpunt pyn om ons nog meer aan te spoor''.</ref> doodvas, bankvas,<ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Smit, Bartho. 2008. ''Die Keiser''. (Drie-en-dertigste druk). Kaapstad:Perskor. bl.55: ''KEISERIN: Dis 'n lieflike dag buite, Majesteit. Hulle sê daar's nie meer plek vir 'n muis langs die strate nie – die mense staan'' '''bankvas''' ''ingeryg om ons optog te sien.''</ref> paalvas<ref name="Van Schoor1" /> (''blik, kyk, uitdrukking; houding; feit of stelling''), klipvas, ystervas,<ref>[[C.M. van den Heever]]. 1935. ''[[Die Afrikaanse gedagte]], bl. 104: ''Prof. T. J. Haarhoff is een van die vernaamste werkers in hierdie opsig. Hy gaan langs glad 'n ander weg te werk as die skoolvos, wat die hele ou beskawing weggesnoei het tot 'n aantal'' '''ystervaste''' ''reëls waarin jou opvatting pas of nie pas nie.''</ref> neetvas (sit/kleef)<ref name="WAT" />
* '''veel''' – dolveel<ref name="Potgieter" />
Line 300 ⟶ 303:
* '''ver''' – doodver<ref name="gedig: leksikografie – Daniel Hugo" />
* '''vererg''' – doodvererg<ref name="Potgieter" />
* '''verkluim''' – doodverkluim<ref name="WAT" />
* '''verlate''' – doodverlate<ref name="Esterhuizen" /><ref name="WAT" />
* '''verlief''' – smoorverlief,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> doodverlief,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /> dolverlief,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> malverlief <ref>Marais, Danie. 2009. ''Al is die maan 'n misverstand''. Kaapstad:Tafelberg-Uitgewers. bl.92 (''Help''): ''Toe ek'' '''malverlief''' ''was op jou / het jy sag en kaal vir my dankie, dankie gesê: / "Dankie dat jy my raakgesien het." ''</ref>
Line 322 ⟶ 326:
* '''vrolik''' – dolvrolik<ref name="Potgieter" /><ref name="WAT" />
* '''vrot''' – papvrot<ref name="Esterhuizen" /><ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 96: ''Ek het gou agtergekom die beste is om net die blaarkoppe af te kap – om die stele op te kap is te veel werk – en dit so 'n tien dae lank in 'n komposhoop klam te hou totdat dit'' '''papvrot''' ''en so sag soos botter is.''</ref>
* '''vry''' – voëlvry,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> skotvry,<ref name="Esterhuizen" /><ref>Pieterse, R. 1985. ''Die Koningin van Skeba se tydmasjien''. Pretoria: Daan Retief Uitgewers. p. 86: ''Hy het nou wel'' '''skotvry''' ''weggekom toe hy en Adri op Mars gaan kuier het''[...]</ref>, doodvry<ref name="WAT" /><ref name="Esterhuizen" /> tolvry<ref name="Esterhuizen" />
* '''vuil''' – kaiingvuil, moddervuil
* '''wakker''' – wawyd wakker,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Makrogids">Uys, I. 1998. ''Die Afrikaanse makrogids''. Kaapstad: Queillerie, bl. 215-218.</ref> nugter wakker,<ref name="Esterhuizen" /> haaswakker,<ref>Swart, Keina. 2014. ''Bloujaar''. Pretoria: Protea Boekhuis, bl. 39: ''"En nou: die trofee vir die belowendste tennisspeler," hoor hy meneer Steyn se bekende stem oor die mikrofoon. Nou is Rampie'' '''haaswakker'''.</ref> helder wakker<ref>Van Nierop, Leon. 2012. ''Insomnia''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 67: ''Opeens is hy'' '''helder wakker'''.</ref><ref>Meiring, Rouxnette. 2018. ''Snak: ||Hui !Gaeb Boek 2''. Kaapstad: Tafelberg. p. 281: ''Later, toe almal tevrede en versadig in hulle slaapsakke lê, is Mohlomi'' '''helder wakker'''. </ref>
Line 331 ⟶ 335:
* '''weinig''' – bloedweinig,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /> broodweinig<ref name="Esterhuizen" />
* '''werk''' – doodwerk<ref name="Esterhuizen" />
* '''wit''' – spierwit,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 181: ''Sy kneukels word'' '''spierwit'''.</ref> poeierwit,<ref>Botha, L. 2015. ''Wonderboom: roman''. Kaapstad: Queillerie, bl. 186: ''Teen die motorruit leun 'n lang, skraal figuur in swart geklee met 'n'' '''poeierwit''' ''gesig wat onder die swart bolhoed flits''.</ref> raapwit, melkwit,<ref name="Potgieter" /> krytwit,<ref name="Potgieter" /> papierwit, sneeuwit,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref>Aspe, Pieter. 2013. ''Die kinders van Chronos''. (Vertaal deur Wium van Zyl). Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 266: ''Niemand het nog ooit die'' '''sneeuwit''' ''klawers aangeraak nie en dit sou ook nooit gebeur nie.''</ref> wolkwit,<ref>De Lange, Johann. 2008. Inval. In: Brink, André P. (samest.) ''Groot Verseboek''. (Eerste uitgawe in drie dele). Kaapstad:Tafelberg-Uitgewers. bl.941: ''maak plek vir die ysblou lug, / vir klitsgras tussen landerye, / vetbruin sooie en groen / weiding,'' '''wolkwit''' ''troppe, 'n bron,</ref> lykwit,<ref name="Van Schoor1" /> haelwit,<ref name="Potgieter" /><ref name="Kempen" /><ref>Hambidge, Joan. 2008. My jeug. In: Brink, André P. (samest.) ''Groot Verseboek''. (Eerste uitgawe in drie dele). Kaapstad:Tafelberg-Uitgewers. bl.998: ''Ek loop deur die nuwe huis; / besigtig alles voetjie vir voetjie: / 'n engel wat harp speel / voor die hemelpoorte; / die Bybel-in-kalfsleer; / 'n skildery / wat iets uitblaker / van '' '''"haelwit''' '' gestapelde wolke" / en vele boeke oor die politiek / deur Verwoerd en Malan, / die wysvinger van P.W. / ook hier verewig.''</ref> meelwit,<ref>Ferreira Jeanette. 1995. ''Die onsterflikes''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 9: ''Maar die ontvangsdame het reeds begin om op die Nederlanders met hulle'' '''meelwit''' ''hare en hulle pienkgebrande velle, se talryke vrae te probeer antwoord.''</ref> lakenwit,<ref>Van den Heever, C.M. 1939. [http://www.dbnl.org/tekst/heev001laat01_01/heev001laat01_01.pdf ''Laat vrugte''] Kaapstad: Nasionale Pers. 127-128: ''Mense kuier daarheen aan en vir 'n oomblik kyk hulle na die uitgeleefde, bleekgeel gesig, nou klein en verrimpel onder haar wit mussie, na die taai hande, wat soveel gewerk, soveel dinge op hulle regte plek laat staan het,'' '''lakenwit''' ''hande wat nou vir goed gekruis lê op haar bors, op die wit nagkleed wat sy eenmaal, jare, jare gelede gedra het gedurende haar wittebroodsdae.''</ref><ref>Van Blerk, H.S. 2008. ''Braakland van die bose''. Pretoria: Protea Boekhuis. bl. 89: ''En Cornelia staan eenkant'', '''lakenwit''' ''en toekyk''.</ref> wolwit,<ref>Verster, F. 2013. ''[[Deur na Nebula Nege]]''. Thompson Boekdrukkery, bl. 323: ''Hier op die plat ou berg, waar die wind binne minute alles met 'n klam deken van doudruppels kan bedek, waar die'' '''wolwit''' ''mis menige ongeïnisieerde al gillend teen die kranse afgestuur het.''</ref> skitterwit,<ref name="WAT" /><ref>Karsten, Chris. 2011. ''Abel se lot''. Kaapstad: Human & Rousseau. bl. 370: ''Tot dan sal sy goed kan uitrus in haar snoesige bed van kraakvars,'' '''skitterwit''' ''linne, selfs 'n kussing onder haar kop.''</ref> droomwit,<ref>Viljoen, Fanie. 2013. ''Nova:Sterreloper''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 40: ''Die sand is'' '''droomwit''' ''en na regs staan rotsplate tot waar die kuslyn weer in die verte wegdraai''.</ref> sonwit,<ref>Viljoen, Fanie. 2013. ''Nova:Sterreloper''. Pretoria: LAPA Uitgewers. bl. 63-64: ''Toe hulle uit die bos breek, lê die strand'' '''sonwit''' ''voor hulle uitgestrek.''</ref> kalkwit,<ref>Venter, Eben. 2013. ''Wolf, wolf''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers. bl. 76: '' 'n Breë en plat toonnael wat getuig van goeie voetgene, nou'' '''kalkwit''' ''en net-net onderskeibaar van die vel op die brug van die voet, met 'n pienk rand regs waar die nael venynig die vlees binnedring.''</ref> spookwit,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 45: ''Wasbessies ryp oplaas'' '''spookwit''' ''op die bleek duine, en koekemakrankas se goue blindedermpies steek oornag uit droë vleigrond uit.''</ref><ref>Venter, Eben. 2013. ''Wolf, wolf''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers. bl. 159: ''… die grasperk'' '''spookwit''' ''met dou wat net-net na frisser herfsdou begin ruik.''</ref> siekwit,<ref>Venter, Eben. 2013. ''Wolf, wolf''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers. bl. 223: ''Sissie, ook'' '''siekwit''', ''spring op, "Mattie," sy trippel agter om haar stoel om hom in te haal, vas te hou, maar hy druk haar weg en hol uit die eetkamer met ant Sannie wat vadoek voor die mond in die kombuisdeur kom staan het.''</ref> beenwit,<ref>[http://slipnet.co.za/view/reviews/johann-de-lange-se-beenwit-woorde Johann de Lange se beenwit woorde (Slipnet)]</ref><ref>Uit e-WAT: '''Beenwit''' ''wolke pluim en groei … middag na middag op die ver gesigseinder (Sarie, 3 Jun. 1970, 164)''</ref> styselwit,<ref>[http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2003/07/17/OB/9/01.html Smith, Francois. 2003. 'Toorbos' voltooi woud se verhaal: Matthee skryf oor laaste houtkappers. ''Die Burger'', 15 Julie:10]: ''Haar oë soek agterdogtig deur die'' '''styselwit''' ''hotelkamer''.</ref> ryswit,<ref>[https://books.google.co.za/books?id=lldSBAAAQBAJ&pg=PT241&lpg=PT241&dq=%22ryswit%22&source=bl&ots=iy1QBHtFA9&sig=36eSyTn8ZrYMVzKwFIVL_QQo5GA&hl=af&sa=X&ei=2iL8VJTKCYuv7AaV7ICoBA&redir_esc=y#v=onepage&q=%22ryswit%22&f=false''Die Afrikaanse Kortverhaalboek: Sewende, hersiene uitgawe'']. 2012. ''Toe sy op 'n dag 'n miernes ontdek onder haar sitkamervloer – dit was ná haar ouers se dood, toe sy alleen in die hoekhuisie in die dorp gewoon het – was sy baie omgekrap: die wriemelende, krioelende,'' '''ryswit''' ''insekte – tonnels vol onder die hout.''</ref> vuurwit,<ref>Resensie in die ''Taalgenoot'', Somer 2015, bl. 24, rakende ''Fragmente uit die Ilias'' ([[Homeros]]; vertaal deur Cas Vos): ''Die Griekse koning, Agamemmon ...se hart is'' '''vuurwit''' ''van woede...(bl. 87) en hy sweer wraak''.</ref> kraakwit (klere en linne)<ref name="WAT" />, waswit
* '''woes''' – dolwoes<ref name="Potgieter" /><ref name="WAT" />
* '''wyd''' – wawyd,<ref name="Esterhuizen" /><ref name="Potgieter" /><ref name="Van Schoor1" /><ref name="Kempen" /> wêreldwyd,<ref name="Esterhuizen" /> hemelwyd, horingwyd,<ref>Cornelius, Gert. 2008. Nagdwaler. In: ''Nagstories: laatnagverhale oor gruwels en die bonatuurlike''. Swellendam: Twaalfuurkop Uitgewers. bl. 119-120: ''Hy kyk op na die bonkige gestalte bo hom, sien die dik bene in die kakie-uniform, die blink knope aan die tuniek, die rooi gesig met die blonde snor wat'' '''horingwyd''' ''verby die rooi wange krul.''</ref> hekwyk/hartwyd,<ref>Rabie, J. 1982. '' 'n Boek vir Onrus''. Kaapstad:Human & Rousseau, bl. 93: ''Ek sal nog net byvoeg ons herberg staan nog'' '''hekwyd''', '''hartwyd''' ''oop langs die see, stoele, koffie en wyn gereed, hoe ons ook al soms mag klink of ons klae.''</ref> wawielwyd<ref>Leroux, E. 1962. ''Sewe dae by die Silbersteins''. Kaapstad: Human & Rousseau, bl. 79: ''Braaivleis met bier in die sonlig saam met die slank Mrs Silberstein, haar blou rok oor die gras versprei, haar oë beskadu deur 'n'' '''wawielwye''' ''sonhoed, haar rus tot sluimering gesus deur die larie van paramour Van Eeden wat, hande agter die kop, op die naat van sy rug, sotto voce sy liefdesinspirasie in die son vertolk.''</ref>