Wikipedia

Liverpool: Verskil tussen weergawes

Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
Voyageur (besprekings | bydraes)
117 852 edits
Etiket: 2017-bronwysiging
Liverpool is Unesco-wêrelderfenisgebied kwyt
Lyn 8:
|style="border-left:1px solid #999"| '''Wapen'''
|- style="background:white"
|rowspan=6| [[Lêer:EnglandLiverpool.png|180px|centersenter]]
|- style="background: white"
|style="border-left:1px solid #999"| [[Lêer:Coat of arms of Liverpool City Council.png|75px|centersenter]]
|- style="background: #f7f8ff;border-top:1px solid #999; text-align:center;"
|style="border-left:1px solid #999"|
Lyn 23:
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | {{vlagland|Verenigde Koninkryk}}
|- style="border-top:1px solid #999;"
| '''Deelstaat[[Lande van die Verenigde Koninkryk|Land (VK)]]'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | {{vlagland|Engeland}}
|- style="border-top:1px solid #999;"
Lyn 33:
|- style="border-top:1px solid #999;"
| '''Koördinate'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" |{{Koördinate|53|25|N|2|59|W|displayaansig=inlineinlyn,titletitel}}
|- style="border-top:1px solid #999;"
| '''Stigting'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 1207
|- style="border-top:1px solid #999;"
| '''Stadstatus'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 1880
|- style="border-top:1px solid #999;"
| '''Munisipale regeringsvorm'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | ''Metropolitan borough, City''
|- style="border-top:1px solid #999;"
| '''Stadsregering'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | Burgemeester<br /> en Stadsraad van Liverpool
|- style="border-top:1px solid #999;"
|&nbsp;'''Burgemeester'''
Lyn 68:
|-
| &nbsp;- Totaal (skatting 2007, <br />Metropolitan borough & City)
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 435&nbsp;500
|-
| &nbsp;- Bevolkingsdigtheid
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 5&nbsp;001/vk km
|-
| &nbsp;- Stedelike gebied
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 816&nbsp;900
|-
| &nbsp;- Metropolitaanse gebied
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 1&nbsp;103&nbsp;089
|-
Lyn 86:
|-
|&nbsp;'''Amptelike Webwerf'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | [http://www.liverpool.gov.uk/ liverpool.gov.uk]
|- style="border-top:1px solid #999;"
|}
 
'''Liverpool''' [ˈlɪvəpuːl] is 'n stad en seehawe in die Noordwes-Engelse metropolitaanse [[Graafskappe van Engeland|graafskap]] Merseyside aan die oostekant van die [[Merseyrivier]]monding en vlakby die [[Ierse See]]. Liverpool, wat in die historiese graafskap [[Lancashire]] geleë is, het vanaf 1207 die status van 'n ''borough'' gehad en in 1880 stadsregte gekry. Met 'n bevolking van meer as 470&nbsp;000 binne die stadsgrense en meer as 1,5 miljoen in die groter metropolitaanse [[Merseyside|Merseyside-gebied]] is Liverpool ondanks 'n bevolkingsafname in die laat 20ste eeu steeds een van die grootste agglomerasies in Engeland asook die tweede grootste uitvoerhawe in die [[Verenigde Koninkryk]].
 
[[Lêer:Liverpool_Pier_HeadLiverpool Pier Head.jpg|duimnael|links|Pier Head vorm die sentrale gedeelte van Liverpool se ''Waterfront'', met drie vroeë 20ste eeuse geboue -– die Royal Liver Building, Cunard Building en Port of Liverpool Building -– wat as die ''Three Graces'' bekendstaan en 'n kenmerkende voorbeeld van [[Edwardiaanse tydperk|Edwardiaanse]] imperiale optimisme vorm. Die Anglikaanse katedraal is in die agtergrond]]▼
[[Lêer:Albert_Dock_by_Shinjan_BAlbert Dock by Shinjan B.jpg|duimnael|links|Meganisering en die oorskakeling na die moderne houerstelsel het Liverpool se uitgebreide dokgeriewe oorbodig gemaak en duisende dokarbeiders werkloos gelaat. Die foto wys die Albert-dokke wat herontwikkel en tot woonstelle, winkels, museums, kunsgalerye en hotelle omgeskep is]]▼
[[Unesco]] het in 2004 aan ses kwartiere in die historiese middestad en die dokke van Liverpoolhawe die status van [[wêrelderfenisgebied]] toegeken -– as ''Liverpool Maritime Mercantile City'' (Maritieme Handelsstad Liverpool).<ref>[https://whc.unesco.org/en/list/1150 ''unesco.org: Liverpool -– Maritime Mercantile City. Besoek op 3 April 2020'']</ref> In 2021 is dit egter van sy status ontneem.<ref>[https://www.bbc.com/news/uk-england-merseyside-57879475 ''BBC: Liverpool stripped of Unesco World Heritage status. Besoek op 21 Julie 2021'']</ref>▼
 
Liverpool het een van die mooiste liggings van Engeland se groot stede. Die stadsgebied strek oor die oostelike oewer van die breë Merseyrivier waar die terrein saggies styg om 'n bergrug te vorm waarop die hawestad se twee katedrale ontstaan het. Dit vorm 'n halfsirkel waarvan die reguit kant langs die rivier geleë is. Liverpool se boumeesters het voordeel getrek uit die unieke terrein met water en bergrûens en indrukwekkende liggings vir belangrike openbare geboue gekies.<ref>Joseph Sharples: ''Pevsner Architectural Guides -– Liverpool''. New Haven & London: Yale University Press 2004, bl. 3</ref>▼
▲[[Unesco]] het in 2004 aan ses kwartiere in die historiese middestad en die dokke van Liverpoolhawe die status van [[wêrelderfenisgebied]] toegeken - as ''Liverpool Maritime Mercantile City'' (Maritieme Handelsstad Liverpool).<ref>[https://whc.unesco.org/en/list/1150 ''unesco.org: Liverpool - Maritime Mercantile City. Besoek op 3 April 2020'']</ref>
▲[[Lêer:Liverpool_Pier_Head.jpg|duimnael|links|Pier Head vorm die sentrale gedeelte van Liverpool se ''Waterfront'', met drie vroeë 20ste eeuse geboue - die Royal Liver Building, Cunard Building en Port of Liverpool Building - wat as die ''Three Graces'' bekendstaan en 'n kenmerkende voorbeeld van [[Edwardiaanse tydperk|Edwardiaanse]] imperiale optimisme vorm. Die Anglikaanse katedraal is in die agtergrond]]
▲[[Lêer:Albert_Dock_by_Shinjan_B.jpg|duimnael|links|Meganisering en die oorskakeling na die moderne houerstelsel het Liverpool se uitgebreide dokgeriewe oorbodig gemaak en duisende dokarbeiders werkloos gelaat. Die foto wys die Albert-dokke wat herontwikkel en tot woonstelle, winkels, museums, kunsgalerye en hotelle omgeskep is]]
▲Liverpool het een van die mooiste liggings van Engeland se groot stede. Die stadsgebied strek oor die oostelike oewer van die breë Merseyrivier waar die terrein saggies styg om 'n bergrug te vorm waarop die hawestad se twee katedrale ontstaan het. Dit vorm 'n halfsirkel waarvan die reguit kant langs die rivier geleë is. Liverpool se boumeesters het voordeel getrek uit die unieke terrein met water en bergrûens en indrukwekkende liggings vir belangrike openbare geboue gekies.<ref>Joseph Sharples: ''Pevsner Architectural Guides - Liverpool''. New Haven & London: Yale University Press 2004, bl. 3</ref>
 
Hoër geleë stadsdele in die ooste bied 'n uitsig wat honderde kilometer ver strek -– oor die hele stad en omringende streke, die ope see en die [[Wallis|Noord-Walliese]] berggebiede in die suide. Die landskap van Liverpool is deur die eeue heen deur menslike bedrywighede ingrypend verander. So het die lang reeks skeepsdokke langs die Merseyrivier hul ontstaan aan grootskaalse landaanwinningsprogramme te danke, terwyl die oorspronklike natuurlike hawebekken, wat as ''Pool'' bekendgestaan gestaan het, lankal verdwyn nadat dit met sand en klip ingevul en bebou is.
 
[[Sandsteen]] as die belangrikste boumateriaal is vanaf die 18de tot in die vroeë 19de eeu deur groewe naby die middestad voorsien waar dit net onder die aardoppervlak lê en maklik ontgin kan word. Die spoorweglyn na Liverpool se Lime Street-hoofstasie is deur soliede sandsteenrots gesny.<ref>Sharples (2004), bl. 3</ref> Later is stene as boumateriaal vir openbare bouprojekte uit Storeton op die Wirral-skiereiland, Runcorn en Woolton ingevoer, later ook uit verder afgeleë gebiede. Maar reeds vanaf die 18de eeu is sandsteen gaandeweg deur bakstene vervang.
 
In teenstelling met ander vergelykbare stede in [[Noord-Engeland]] en [[Skotland]] -– soos [[Newcastle upon Tyne|Newcastle]], [[Manchester]] en [[Glasgow]] -– het min van Liverpool se Middeleeuse boukuns bewaar gebly. So dateer die meeste geboue uit die 18de eeu of later periodes. Gedurende Liverpool se ekonomiese bloeitydperk, wat twee eeue lank voortgeduur het, is min aandag geskenk aan historiese boukuns en moes baie geboue plek maak vir nuwe projekte. Selfs in Liverpool se middestad word, behalwe vir een uitsondering, geen gebou uit die tydperk voor die middel van die 18de eeu meer aangetref nie. Ondanks ambisieuse stedelike herontwikkelingsprogramme in die tweede helfte van die 20ste eeu word Liverpool se huidige stadsbeeld deur laat Georgiaanse, [[Victoriaanse tydperk|Victoriaanse]] en Edwardiaanse argitektuur oorheers.
 
Liverpool het veral bekendheid verwerf deur sy sokkerklubs FC Everton en FC Liverpool en sy polsende musieklewe. 'n Plaaslike musiekgroep, die ''[[Beatles]]'', het in die 1960's kunstenaars van wêreldfaam geword. In 2008 het Liverpool saam met die [[Noorweë|Noorse]] stad [[Stavanger]] ook as kulturele hoofstad van Europa gefungeer.
 
Die inwoners van Liverpool, wat in Engels amptelik ''Liverpudlians'' genoem word, staan daarnaas ook as ''Scousers'' bekend -– 'n verwysing na die plaaslike Engelse dialek, ''Scouse''.
 
== Vervoer ==
Lyn 115:
 
=== Seehawe ===
[[Lêer:Queen_Victoria_Queen Victoria (ship,_2007 2007)_004 004.jpg|duimnael|Die [[plesierboot]] ''Queen Victoria'' in 2007 in Liverpool-hawe]]
[[Lêer:Liverpool Skyline with HMS Ark Royal.jpg|duimnael|links|450px|Die stadshorison met ''HMS Ark Royal'' voor anker]]
[[Lêer:Liverpool Pier Head from ALbert Dock.jpg|duimnael|Die lenteson ontplooi sy kleurespel langs Pier Head]]
Liverpool se geskiedenis en ekonomie was steeds nou verbonde aan transatlantiese seeroetes en handel -– van 'n stad wat sy groei en welvaart oorspronklik aan slawehandel te danke gehad het tot die tyd van Britse massa-emigrasie na oorsese bestemmings en die tydperk van luukse plesierbote. So was Liverpool tussen 1830 en 1930 die vertrekhawe vir nege miljoen emigrante van wie die meeste 'n nuwe heenkome in Noord-Amerika, Australië en Nieu-Seeland gevind het. Weens dalende emigrasiesyfers ná die Groot Oorlog en die verskuiwing van [[Cunard Line]] se terminaal vir luukse plesierbote na Southampton in 1919 het Liverpool se hawe 'n donker toekoms in die gesig gestaar.<ref>[http://www.bbc.com/news/uk-england-merseyside-34859007 ''BBC News, 25 November 2015: The fall and rise of Liverpool docks. Besoek op 25 November 2015'']</ref>
 
Liverpool-hawe se Albert-dokke, wat reeds enkele dekades ná hul voltooiing in 1846 te klein geraak het vir vragskepe (alhoewel sy stoorhuise steeds winsgewend was) en hul laaste vrag in 1974 gehanteer het, is in die 1980's nuwe lewe ingeblaas toe die destydse minister vir omgewingsake in die kabinet van premier [[Margaret Thatcher]], Michael Heseltine, hier naas 'n vermaakkompleks en winkelgeriewe ook die nuwe Tate Liverpool-kunsgalery gevestig het.
 
Die nuwe geleenthede, wat die oorskakeling na houervervoer gebied het, is aanvanklik nie gegryp nie. Hawegeriewe is weens die Merseyrivier se groot getyeverskil en sy snelvloeiende water verder noordwaarts verskuif om groter vragskepe te kan hanteer. Terwyl die suidelike dokke, behalwe vir kleiner motorjagte, geen ekonomiese betekenis meer het nie, is geriewe in die noordhawe aangepas vir houerskepe uit die Verre Ooste wat ná die uitbreiding van die [[Panamakanaal]] steeds groter geword het.
 
As deel van die nuwe SuperPort-projek, waarvolgens seehawens in die noordweste van Engeland vergroot en aangepas word om nuwe lewe in dié streek se tradisionele seevervoerbedryf in te blaas, sal ook in Liverpool 'n nuwe diepwaterdok -– ''Liverpool2'' -– ontstaan om reuse-vragskepe te kan hanteer. Vroeg in November 2015 is ''Megamax''-reuse-krane uit [[Volksrepubliek China|China]] ingevoer wat vir die nuwe ''Liverpool2''-terminaal gebruik sal word.
 
=== Lughawens ===
Lyn 134:
 
=== Musiek ===
[[Lêer:Liverpool,_UK_ UK -_panoramio_ panoramio -_IIya_Kuzhekin_ IIya Kuzhekin (42).jpg|duimnael|links|Die ''Fab Four'' se standbeelde in Pier Head]]
[[Lêer:The_FabsThe Fabs.JPG|duimnael|Liverpool is die geboortestad van die ''Fab Four'', soos die Beatles ook genoem word. ''Penny Lane'' is een van hul musikale huldeblyke aan hul stad]]
Liverpool se musieklewe geniet internasionale erkenning -– so het ''Guinness World Records'' selfs die eretitel "Wêreldhoofstad van Popmusiek" (''World Capital City of Pop'') aan die Merseymetropool toegeken.<ref>[http://www.visitliverpool.com/things-to-do/entertainment/music ''www.visitliverpool.com: Music. Besoek op 25 November 2015'']</ref> Plaaslike musikante het met hul enkelspelers altesaam 56 nommer-een-posisies op die trefferlyste behaal -– meer as enige ander stad op aarde.<ref>[http://www.liverpoolecho.co.uk/liverpool-news/local-news/2009/11/16/liverpool-bids-to-be-unesco-city-of-music-100252-25175804 ''Liverpool Echo, 16 November 2009: Liverpool bids to be UNESCO City of Music. Besoek op 25 November 2015'']</ref>
 
Musiekliefhebbers dwarsoor die wêreld verbind Liverpool met die ''Fab Four'', die Beatles as die suksesvolste seunsgroep ooit. Maar ook lede van die wêreld se suksesvolste meisiesgroep -– die Spice Girls -– was boorlinge van Liverpool. Die stad was gedurende die 1960's, saam met die opkoms van die Beatles, die spilpunt van 'n heel nuwe musikale stroming, ''Beat Music'', wat sy hoogtepunt in die sogenaamde ''British Invasion'' gevind het. Baie musikale kunstenaars van dié tyd het uit Liverpool gekom, onder wie Billy Kramer, Cilla Black, Gerry and the Pacemakers en die Searchers.
 
Ander bekende musici en musiekgroepe uit Liverpool sluit Billy Fury, A Flock of Seagulls, Echo and the Bunnymen, Frankie Goes to Hollywood, Frankie Vaughan, Anathema, Ladytron, The Zutons, Atomic Kitten, Heidi Range en Rebecca Ferguson in. Elvis Costello, wie se moeder 'n boorling van Liverpool is, het na Birkenhead verhuis toe hy 17 jaar oud was en daar sy eerste groep gestig.
Lyn 146:
 
== Eksterne skakels ==
; Wiki-webtuiteswebtuistes
----
{{CommonsCommonsKategorie-kategorie inlyn}}
; Unesco
----
* {{en}} {{fr}} [http://whc.unesco.org/sites/1150.htm ''Amptelike Unesco-bladsy'']
Lyn 157:
[[Kategorie:Kusstede]]
[[Kategorie:Liverpool| ]]
[[Kategorie:Wêrelderfenisgebiede in die Verenigde Koninkryk]]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/wiki/Liverpool"