Bertrand Russell: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Sobaka (besprekings | bydraes) k →Russel se werke, denke en erfenis: skakel |
Sobaka (besprekings | bydraes) k →Russel se werke, denke en erfenis: opruim |
||
Lyn 47:
Russel het, geïnspireer deur die wiskundiges wat hy so naarstiglik bewonder het, die idee ontwikkel dat hy kon aantoon dat wiskunde nie slegs logiese, onveranderlike fondasies gehad het nie, maar ook dat die vakgebied wiskunde in sy geheel niks anders as logika was nie. Die filosofiese saak vir die oogpunt, gevolglik bekend as logisisme, was breedvoerig op uitgebrei in Die Beginsels van Wiskunde (1903). Russell het daarin geargumenteer dat die geheel van wiskunde van ‘n paar eenvoudige aksiome afgelei kon word wat nie van spesifieke wiskundige aannames gebruik gemaak het soos bv. [[nommer]]s en die [[driehoekswortel]], maar eerder beperk was tot suiwer logiese aannames, soos proposisie en klas. Op hierdie wyse kon nie slegs getoon word dat die waarhede van wiskunde immuun teen twyfel is nie, maar kon die waarhede ook bevry word van enige skynsel van subjektiwiteit, soos bv. die subjektiwiteit wat betrokke was in Russel se vroeëre [[Kant|Kantiaanse]] beskouing dat meetkunde die struktuur van ruimtelike intuïsie beskryf. Aan die einde van sy werk op Die Beginsels van Wiskunde het Russel uitgevind dat hy in sy logisistiese filosofie van wiskunde deur die Duitse wiskundige [[Gottlob Frege]] voorgespring is, wie se boek Die Basis (of Fondasies) van Rekenkunde (1884), soos Russel dit gestel het, “baie dinge...welke ek van oordeel was ek uitgevind het,” bevat het. Russel het vinnig ‘n aanhangsel tot sy boek bygevoeg wat Frege se werk bespreek het, sy vroeëre uitvindings erken het, en die verskille in hul respektiewelike beskouings van die aard van logika verduidelik het.
Hoe meer Russel egter oor logika begin dink het, hoe meer het sy verhewe begrip van die belang
Aanvanklik het hierdie paradoks as beuselagtig voorgekom, maar hoe meer Russel daaroor nagedink het, hoe meer onoplosbaar het die paradoks voorgekom. Uiteindelik was hy oortuig dat daar iets grondliggends verkeerd was met die idee van klas soos hy dit verstaan het in ''Die Beginsels van Wiskunde''. Frege het onmiddellik die omvang van die probleem raakgesien. Toe Russel aan hom geskryf het om hom van die paradoks te vertel het Frege geantwoord: “rekenkunde struikel”.” Die fondament waarop Frege en Russel gehoop het om wiskunde te bou het voorgekom of dit ingetuimel het. Maar waar Frege aan die een kant in ‘n diep depressie verval het, het Russel te werk gegaan om die skade te herstel deur te poog om ‘n teorie saam te stel wat immuun tot die paradoks was. Die teenstrydigheid het egter soos ‘n kankeragtige gewas in verskillende gewade verskyn net wanneer Russel van oordeel was dat hy dit uitgeskakel het.
Russel se pogings om die paradoks op te los het uiteindelik ‘n volledige transformasie van sy skema van logika tot gevolg gehad soos hy een verfyning na die ander tot sy basiese teorie gevoeg het. Russel het vernaam tot die gevolgtrekking gekom dat daar nie sulke dinge soos klasse en stellings of teorema was nie, en derhalwe dat wat ook al logika was, dit nie die studie daarvan was nie. In hul plek het hy ‘n verbysterend ingewikkelde teorie bekend as die Teorie van Tipes gestel. Alhoewel dit teenstrydighede soos Russel se Paradoks vermy het was dit (en is dit steeds) buitengewoon moeilik om te verstaan. Teen die tyd wat hy en sy vennoot, [[Alfred North Whitehead]], die drie volumes van ''Principia Mathematica'' (1910-1913) voltooi het het die teorie van tipes en ander innovasies tot die basiese sisteem van logika dit byna onbegryplik gemaak. Baie min indiwidue, of dit nou filosowe of wiskundiges is, het al die moeitevolle poging aangewend wat vereis word om die details van hierdie monumentale werk te bemeester. Dit word nietemin met reg as een van die groot intellektuele prestasies van die 20ste eeu beskou.
''Principia Mathematica'' is ‘n reuse poging om op wiskundige wyse te argumenteer dat wiskunde ‘n tak van logika uitmaak. Die Beginsels van Wiskunde het wat betref sy filosofiese argumente, dus in die doelwit gefaal. Die geldigheid van die indiwiduele formele proewe wat die gros van die werk se drie volumes uitmaak, was merendeels nie uitgedaag nie, maar die filosofiese belang van die werk as geheel, is steeds debatteerbaar. Die vraag is of dit demonstreer dat wiskunde uiteraard logika is. Slegs indien ‘n mens die teorie van tipes as logiese waarheid beskou (en oor hierdie vraag is meer spasie vir twyfel as wat daar was betreffende die eenvoudige waarhede waarop Russel oorspronklik van plan was om wiskunde te bou) kan jy tot die slotsom kom. Verdermeer bewys Kurt Gödel se eerste onvoltooidheids-stelling of teorema dat daar nie ‘n enkele logiese teorie kan wees waaruit die gehele omvang van wiskunde afleibaar is nie. Alle konsekwente teorieë van [[rekenkunde]] is by noodsaaklike implikasie onvoltooid. ''Principia Mathematica'' kan egter nie verwerp word as niks meer as ‘n heroïese poging nie; die invloed van die werk op die ontwikkeling van wiskundige logika en die filosofie van wiskunde is omvangryk.
Lyn 60:
Hy het kennis gemaak met [[Ludwig Wittgenstein]], ‘n briljante jong Oostenryker wat in Cambridge gearriveer het om logika saam met Russel te studeer. Wittgenstein het met sy vurige entoesiasme goeie vordering gemaak, en binne ‘n jaar het Russel na hom begin opkyk om die nuutste groot stap in filosofie te maak en na hom begin verwys in verband met vraagstukke oor logika. Wittgenstein se eie werk, wat uiteindelik in 1921 gepubliseer is as ''Logisch-philosophische Abhandlung'' (''Tractatus Logico-Philosophicus'', 1922), het egter die hele benadering tot logika wat Russel se omvangryke bydrae tot die filosofie van wiskunde geïnspireer het ondermyn. Dit het Russel oortuig dat daar geen “waarhede” aan logika was nie, dat logika geheel en al uit [[toutologie|toutologieë]] bestaan het, die waarheid waarvan nie gewaarborg was deur ewige of onsterfbare feite in die Platoniese sfeer nie, maar welke eerder gelê het in die aard van [[taal]]. Dit sou die laaste terugtrede van Pythagoras daarstel, en ‘n verdere aanmoediging vir Russel wees om tegniese filosofie ten gunste van ander projekte opsy te skuif.
Gedurende die [[Tweede Wêreldoorlog]] was Russel vir ‘n rukkie ‘n voltydse politieke opstoker. Hy het hom bepleit vir vrede en was teen die oproep van soldate. Sy aktiwiteite het die aandag van die Britse owerhede getrek wat hom as ondermynend beskou het. Hy het twee keer in die hof verskyn, en die tweede keer het hy ‘n vonnis van ses maande tronkstraf ontvang, welke hy teen die einde van die oorlog uitgedien het. In 1916 was Russel as gevolg van sy anti-oorlog veldtogte van sy lektorskap by Trinity College ontslaan. Alhoewel Trinity aangebied het om hom na die oorlog weer in diens te neem het hy die aanbod van die hand gewys. Hy het in pleks daarvan verkies om ‘n loopbaan as vryskut skrywer en - joernalis na te streef. Die oorlog het ‘n diepliggende effek op Russel se politiese oortuigings gehad welke hom aangespoor het om sy ingebore [[liberalisme]] opsy te skuif en ‘n stoere ondersteuner van [[sosialisme]] te word, welke hy in ‘n reeks boeke saamgevat het. Hy was aanvanklik simpatiekgesind jeens die [[Russiese Rewolusie van 1917]], maar ‘n besoek aan die Sowjet Unie in 1920 het hom met ‘n diepe haat en afsku in Sowjet kommunisme gelos.
In 1921 is Russell met sy tweede vrou, Dora Black, ‘n jong nagraadse student van Girton College, Cambridge, getroud saam met wie hy twee kinders gehad het. In die tussen-oorlogse jare het Russel en Dora ‘n reputasie verwerf as die leiers van ‘n progressiewe sosialistiese beweging. Russel se gepubliseerde werke uit hierdie tydperk bestaan meestal uit joernalisme en populêre boeke.
Gedurende hierdie jare het Russel se tweede huwelik toenemend onder druk verkeer, deels as gevolg van oorwerk en deels as gevolg van Dora se misplaaste liberale en progressief geïnspireerde keuse om twee buite-egtelike kinders met ‘n ander man te hê, en daarop aan te dring om die buite-egtelike kinders saam met hulle bestaande kinders groot te maak. In 1932 het Russel haar vir ‘n ander vrou gelos. Die volgende drie jaar van sy lewe was gedomineer deur egskeidingsgedinge met Dora, welke egskeiding eers in 1935 toegestaan is. Die volgende jaar is hy met sy derde vrou getroud (Patricia Spence). Hulle het in 1937 ‘n seun genaamd Conrad gehad. Hy het op die relatief gevorderde ouderdom van 66 jaar na akademiese filosofie teruggekeer en ‘n [[lektor|lektorpos]] by die Universiteit van Chicago bekom. Russel het vanaf 1938 tot 1944 in die Verenigde State gewoon waar hy by Chicago en die Universiteit van Kalifornië klas gegee het. Hy is verbied om ‘n pos by die City College of New York te neem as gevolg van sy misplaaste en omstrede oogpunte op seks en die huwelik. Hy was in ‘n haglike finansiële posisie, maar het ‘n onderwyspos bekom en by die Barnes Stigting in Philadelphia klas gegee op die geskiedenis van filosofie, alhoewel daar gou tweestryd tussen hom en die stigter, Albert C. Barnes, was. Russel was gevolglik sy werk kwyt. Russel was egter in staat daartoe om die lesings wat hy by die stigting gelewer het om te sit in ‘n boek genaamd ''‘n Geskiedenis van Westerse Filosofie'' (1945) wat ‘n topverkoper sou word en vir baie jare sy hoofbron van inkomste sou wees.
In 1944 het Russell na Trinity College teruggekeer, waar hy lesings gegee het op die idees wat sy laaste groot bydrae tot filosofie sou wees, te wete, ‘Menslike Kennis: Sy Omvang en Beperkinge’ (1948). Hy en sy derde vrou se paaie het in 1949 geskei. Gedurende hierdie tydperk het Russel op merkwaardige wyse guns by die owerhede gewen, en vele amptelike eerbewyse ontvang, insluitende die Orde van Verdienstelikheid in 1949. In 1950 het hy die [[Nobelprys vir Literatuur]] gewen. Hy het vir ‘n wyle beide filosofie en politiek eenkant toe geskuif, en hom daarop toegespits om kortverhale te skryf. Ten spyte van sy uitstekende prosastyl het Russel nie oor die talent beskik om goeie fiksie te skryf nie, en sy kortverhale was oor die algemeen begroet met ‘n verwarde en verleë stilte. Russel is in 1952 met sy vierde vrou, Edith Finch, getroud.
Russel het die laaste jare van sy lewe aan veldtogte teen
== Verwysings ==
| |||