Wollie Bronkhorst: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.8
k Sintaks
 
Lyn 1:
[[BeeldLêer:Wollie Bronkhorst.jpg|duimnael|regs|190px|Wouter (Wollie) Bronkhorst.]]
 
'''Wouter De Wet (Wollie) Bronkhorst''' ([[Laingsburg]] [waarskynlik], [[Kaapkolonie]], [[7 Oktober]] [[1901]] – [[Kaapstad]], [[5 Augustus]] [[1970]]) was ’n [[Suid-Afrika]]anse argitek wat bekendheid verwerf het vir die ontwerp van talle kerkgeboue, kerksale, sendinghospitale, weeshuise en ouetehuise.
 
== Lewensloop ==
[[BeeldLêer:Wynand Louw 2.jpg|duimnael|links|180px|Bronkhorst het vanaf 1923 indiensopleiding gekry by [[Wynand Louw]], die eerste Afrikaanse argitek.]]
 
Bronkhorst het op [[8 September]] [[1923]] as, in sy eie woorde, "’’n rou Karoo-seun" sy vakleerlingskap in die eerste Afrikaanse argitek, [[Wynand Louw]], se kantoor in die [[Paarl]] begin deur bemiddeling van ds. J.A. van der Merwe van die [[NG gemeente Laingsburg]]. Ná Louw se dood in 1967 het Bronkhorst geskryf: "Daardie dae was daar nie fasiliteite by die universiteite om jou as argitek te bekwaam nie. Maar as die enigste Afrikaanse argitek in die land het mnr. Louw ’n verbasende groot en bloeiende praktyk gehad, en die ondervinding wat ek daar opgedoen het in die loop van ’n paar jaar, sal geen jong beginner weer te beurt val nie. Kerkgeboue, openbare geboue en woonhuise het die personeel so besig gehou dat ’n vinnige tempo altyd gehandhaaf kon word."<ref> {{af}} Louw, M.A. s.j. ''Wynand H. Louw. So het ons hom geken''. Kaapstad: Die N.G. Sendingskantoor.</ref>
 
Destyds was H.L. Brink, wat sy opleiding in [[Nederland]] geniet het en ’n deeglike kennis van die boubedryf gehad het, Louw se regterhand in die praktyk. Nadat Bronkhorst ’n jaar daar gewerk het, het A.L. (Attie) Meiring, later professor in argitektuur aan die [[Universiteit van Pretoria]], en Hugo (Walla) Naudé by die forma aangesluit en ’n nuwe benadering en gees in die kantoor tot gevolg gehad. Nadat Meiring en Naudé die praktyk verlaat het, het Henri Louw, Wynand lou se jongste broer, by die hulle aangesluit nadat hom in [[Londen]] as argitek bekwaam het. Henri Louw is dadelik na [[Bloemfontein]] waar hy as sy broer se vennoot ’n takkantoor geopen het. Bronkhorst is saam met hom na die [[Oranje-Vrystaat]], waar sy jare lange verbintenis met Henri Louw begin het wat tot 1957 sou duur. Aan die begin van die dertigerjare het Henri Louw na [[Kaapstad]] verhuis om ook daar ’n takkantoor open en weer is Bronkhorst met hom saam. In Bloemfontein was nog ’n broer van Wynand Louw, George Louw, ook by die firma werksaam. Bronkhorst het na Wynand Louw se dood geskryf: "Mnr. Henri Louw en ek het ook aangename en vrugbare jare saamgewerk en altyd (op) die agtergrond was daardie reus onder die argitekte, ons mentor en vriend, oom Wynand Louw, wat met sy leiding en voorbeeld die meetsnoere op lieflike plekke laat val het."
Lyn 13:
 
== Enkele geboue ==
[[BeeldLêer:NG kerk Loeriesfontein Lizette Svoboda.jpg|duimnael|300px|regs|Die [[NG gemeente Loeriesfontein|NG kerk Loeriesfontein]] wyk af van Bronkhorst se gewone kerkplan: Dis in 'n aangepaste kruisvorm gebou met 'n langwerpige skip (hoofbeuk) en 'n korter dwarsskip, waarvan die ente gerond is.]]
 
Bronkhorst het die kerksale van die [[NG gemeente Wynberg]] (wat in aanbou was tydens sy dood) en van die [[NG gemeente Laingsburg]] ontwerp. Van die [[NG gemeente Boston]] in [[Bellville]] sowel as die [[NG gemeente Ysterplaat-Suid]] het sy sowel die saal as die kerkgebou ontwerp. Van sy ander kerkontwerpe sluit die [[NG gemeente Ceres|NG gemeentes Ceres]], [[NG gemeente Herold|Herold]], [[NG gemeente Loeriesfontein|Loeriesfontein]], [[NG gemeente Loerie|Loerie]], [[NG gemeente Neilersdrift|Neilersdrift]], [[NG gemeente Karatara|Karatara]], [[NG gemeente Parow-Sentraal-Parow|Parow-Sentraal]] en [[NG gemeente Simondium|Simondium]] in, asook die NG sendingkerk (nou VGK) op [[Montagu]], sowel as die kerksaal van die [[NG gemeente Uniondale]] en die ouetehuis aldaar, Huis Loots. Ook het hy die saal van die [[NG gemeente George-Suid]] ontwerp wat eers as kerkgebou gedien het en ingewy is op [[22 September]] [[1951]]. Nog ouetehuise het hy, sover bekend, vir [[Margate]] en [[Fraserburg]] ontwerp. Twee groot projekte was die Kinderhuis M.T.R. Smit op [[Ugie]] in die Noordoos-Kaap en die Covimbawa-sendinghospitaal in die destydse [[Transkei]]. Vir die [[Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika|Gereformeerde Kerk]] het hy sowel die eerste as die tweede gebou van die [[Gereformeerde kerk De Aar|gemeente De Aar]] ontwerp en ook later laasgenoemde se toring. Ook op [[De Aar]] was hy gemoeid met die restourasie van die [[NG gemeente De Aar|plaaslike NG moedergemeente]] se kerkgebou sowel as die kerksaal, wat albei met siersteen beklee is op sy aanbeveling. Die kerksaal se bekleedsel is later verwyder. Hy het ook die NG kerk Velddrif ontwerp, waarvan die hoeksteen op [[15 Mei]] [[1954]] is, terwyl hy werksaam was by die firma Louw & Louw.
 
Al was eers die Neo-Bisantynse styl en daarna die tentstyl (kappiekerke) in volle gang in Suid-Afrika tydens die tydperk waarin Bronkhorst Afrikaanse kerke ontwerp het (sover bekend, 1935 en toe weer 1952 tot '66), het sy kerke deurgaans 'n eiesoortige styl vertoon: almal behalwe die [[Gereformeerde kerk De Aar]] is gepleister en geverf (terwyl die Neo-Bisantynse kerke gekenmerk word deur 'n afwerking in rooibruin sierstene), minstens sewe se vorm is vierkantig met 'n afgesnyde punt waar die toring skuins ten opsigte van die vierkant geplaas is, die dakvorm is meestal eenvoudig en die konsistorie uitgebou aan die teenoorgestelde kant van die toring. Al die kerktorings lyk min of meer dieselfde en selfs die afmetings van die geboue stem verbasend baie ooreen.
 
=== NG kerk Ceres ===
[[BeeldLêer:NG kerk Ceres 2007.jpg|links|duimnael|200px|Die [[NG gemeente Ceres|NG moederkerk Ceres]].]]
Die bal is reeds in die dienstyd van ds. J.H. van Loggerenberg (1939–1947) aan die rol gesit vir die bou van 'n nuwe kerk om dié van 1881, ontwerp deur [[Carl Otto Hager]], te vervang. Die boufonds is op [[27 April]] [[1940]] gestig en in 1946 het die kerkraad die sloop van die ou gebou op 'n vergadering by die gemeente aanbeveel, wat dit dan ook goedkeur. Die plan om kerk te bou is vertraag deur die bou van 'n skoolhuis, waarvan die hoeksteen in 1949 gelê is en wat £35&nbsp;000 gekos het. Terwyl die leraars en kerkraad voortgegaan het met hul kerkbouplanne, het die gemeente die grootste deel van die boedel van wyle P.J. van der Merwe geërf. Hy het bepaal die plaas wat deel was van die boedel mag nie verkoop word nie, maar net verhuur word, maar die kerkraad het suksesvol by die hooggeregshof aansoek gedoen op dié serwituut te laat verwyder. Die kerkraad het besluit om £20&nbsp;000 uit die bedoel vir die bou van 'n nuwe kerksaal te gebruik en £5&nbsp;000 in die kerkboufonds te stort. Tot in daardie stadium het die gemeente reeds £24&nbsp;000 ingesamel.
 
Die tender van Boland Bouers (Edms.) Bpk. is op [[16 November]] [[1951]] aanvaar vir die som van £49&nbsp;643. Bronkhorst is toe as argitek aangestel. Nadat die laaste diens in die ou kerk op [[13 Februarie]] [[1952]] gehou is, het die kontrakteurs die volgende môre die gebou begin afbreek. Tot die nuwe kerk voltooi is, is alle dienste in die stadsaal gehou. Die nuwe kerk se hoeksteen is op [[4 Junie]] [[1952]] deur die medeleraars, ds. W.C. de Swardt en J.P. du Plessis gelê. Nadat ds. De Swardt 'n beroep na Tulbagh aangeneem en ds. J.W. Coetzee sy plek op [[24 April]] [[1953]] ingeneem het, is die kerk op Saterdag [[24 Oktober|24]] en Sondag [[25 Oktober]] [[1953]] ingewy. Die kerk kon nie al 1&nbsp;100 aanwesiges tydens die inwyding huisves nie; daarom moes sommige die verrigtinge buite op luidsprekers volg. Hierdie kerkgebou het, volledig met horlosie, klok, orrel en meublement amper £62&nbsp;960 gekos.<ref> {{af}} Underhay, J.P.G. 1955. ''Eeufees-gedenkboek van Ceres, 1855–1955''. Ceres: Die NG kerkraad.</ref>
 
=== NG kerk Herold (1954) ===
Lyn 29:
 
=== NG kerk Stellenbosch-Noord (1957) ===
Volgens die [[NG gemeente Stellenbosch-Noord]] se 10-jarige gedenkbrosjure (1953–'63) – geskryf deur ds. G.S.J. Möller, in wie se eerste gemeente, [[NG gemeente Loeriesfontein|Loeriesfontein]], in 1960 ook 'n Bronkhorst-kerk gebou is – het die kerkraad die firma Louw & Louw in 1955 genader om sketsplanne vir die kerkgebou voor te berei. Die bron meld nie watter argitek aan dié firma die kerk ontwerp het nie, maar vanweë die sterk ooreenkomste met heelparty van Bronkhorst se ander kerkontwerpe is dit redelik seker dat hy die ontwerpargitek was. Ds. P.W.J. van Jaarsveld het die hoeksteen op [[7 Desember]] [[1957]] gelê (die jaar waarin Bronkhorst se verbintenis met die firma Louw & Louw geëindig het) en die inwyding het plaasgevind op Saterdag [[13 September|13]] en Sondag [[14 September]] [[1958]]. Die totale koste van die gebou was £35&nbsp;573.<ref> {{af}} Möller, G.S.J. 1963. ''Ned. Geref. kerk Stellenbosch-Noord. Gedenkbrosjure 1953–1963''. Stellenbosch: NG Kerkraad, Stellenbosch-Noord.</ref>
 
=== NG kerk De Aar (1959, siersteenbedekking) ===
[[BeeldLêer:NG kerk en saal De Aar.jpg|duimnael|regs|320px|Die [[NG gemeente De Aar|NG moederkerk]] en kerksaal op De Aar is volgens Bronkhorst se plan met siersteen beklee.]]
 
Die kerkraad van die [[NG gemeente De Aar]] het in 1958 ooreengekom om Bronkhorst te magtig om spesifikasies te verstrek vir (a) siersteenomhulsel; (b) plastiese verf-bedekking; en (c) houtpaneelwerk vir die binnekant van die kerk, wat [[Wynand Louw]] ontwerp het en wat op [[7 Februarie]] [[1937]] ingewy is. In sy verslag hieroor sê die argitek dat vir die buitewerk drie metodes van behandeling gevolg kan word: siersteenbedekking, "tyorolean-rofkas" of plastiese verf. Om dubbel seker te maak besluit die vergadering om die boukommissie vir ondersoek af te vaardig na [[Steynsburg]], waar die [[Gereformeerde kerk Steynsburg|Gereformeerde kerkraad]] ses jaar gelede hul kerkgebou met siersteenbedekking herbou het. Die bevinding van hierdie kommissie was so gunstig dat die kerkraad finaal besluit om die buitemure van sowel die kerk as die saal met sierstene te bedek. Om koste te bespaar, wou die kerkraad, vir die huidige altans, afsien van die paneelwerk binne die kerk en saal, asook die herbou van die toringspits. Maar op sy vergadering van November 1958 het hulle hul deur Bronkhorst (wat die vergadering bygewoon het) laat oortuig van die noodsaaklikheid van hierdie werk. Terselfdertyd is op sy aanbeveling besluit om in die twee lang symure, ses addisionele vensters, in 'n ry met en soortgelyk aan dié geleë onder die galery en onmiddellik agter die kerkraadsbanke, aan te bring.
Lyn 45:
 
=== NG kerk Loerie (1964) ===
[[BeeldLêer:NG kerk Loerie 1964 Wollie Bronkhorst, argitek.jpg|duimnael|links|200px|Die [[NG gemeente Loerie|NG kerk Loerie]].]]
 
Die kerkraad van die [[NG gemeente Loerie]] het die argitek [[Hendrik Vermooten]] in 1950 oor die akoestiek in die gemeente se kerkgebou genader. Sy raad was: Verander die kerk in 'n kerksaal en bou 'n nuwe. Op [[22 Maart]] [[1952]] het die gemeente besluit om 'n verhoog in die kerk aan te bring en geld te begin insamel vir kerkbou. Op [[13 Mei]] [[1955]] het die gemeente besluit om, aangesien dit geen meer doel gedien het nie, die ou kerksaal af te breek en stuksgewys te verkoop. Met geleenthede, basaars, konserte, die gewoeker van die vrouelidmate en skenkings is die kerkboufonds algaande gesterk. Vanaf Februarie 1963 het die kerkraad ernstige aandag daaraan gegee om met kerkbou te begin toe die boufonds op R24&nbsp;000 gestaan het. Hierna was daar nog heftige besprekings op kerkraadsvergaderings tussen dié wat dadelik wou begin bou en dié wat eers wou wag tot meer geld bymekaargemaak is. Eindelik is met een stem op 'n vergadering op [[30 Oktober]] [[1963]] besluit om wel voort te gaan.
 
Die nuwe kerk se klok het op [[18 November]] [[1964]] die eerste keer gelui en wel om kwart voor elf in die oggend. Op Saterdag [[21 November]] het die gemeente om 15:00 in die saal byeengekom vir sang, Skriflesing en gebed. Daarna is die bouaannemers aan die woord gestel en was daar gelukwensings van die Ringsvoorsitter en die leraar van [[NG gemeente Uitenhage|Uitenhage]]. Halfvier het die gemeente voor die nuwe kerk saamgekom en het Bronkhorst dit simbolies aan die gemeente oorhandig. Terwyl die gemeente die kerk binnegegaan het hulle die gebruiklike Ps. 100 gesing. Hierna het die wydingsdiens deur ds. G.J.U. Rothman gevolg. Op [[22 November]], met Nagmaal, is die nuwe kerk in gebruik geneem.<ref> {{af}} Bekker, ds. J.P. 1988. ''Gedenkbrosjure van die Nederduitse Gereformeerde Kerk Loerie, 1938–1988''. Loerie: NG kerkraad.</ref>
 
=== NG kerk Piketberg (1964, restourasie) ===
Lyn 55:
 
== Gesinslewe ==
[[BeeldLêer:Wollie en Corrie Bronkhorst se grafsteen, Constantia.jpg|regs|270px|duimnael|Die egpaar Bronkhorst se grafsteen in die Constantia-begraafplaas.]]
 
Bronkhorst is laat in die twintigerjare met Catharina Helena Cornelia (Corrie) Marais ([[24 September]] [[1902]] – [[28 Desember]] [[1989]]) getroud. Hulle het twee kinders gehad: ’n dogter, Marlene (getroud met Tippy Marais) en ’n seun, ook Wouter De Wet gedoop, hoewel sy bynaam Woutie was. Hy is op [[16 September]] [[1930]] in Bloemfontein gebore en het die graad B.Comm. in 1952 aan die [[Universiteit van Stellenbosch]] verwerf. Hy was getroud met Susan. Hy het etlike jare in die versekeringsbedryf gewerk, onder meer in [[Johannesburg]], tot hy as senior administratiewe beampte in die afdeling finansies van die US aangestel is. Met sy aftrede in 1990 was hy persoonlike assistent van die viserektor (bedryf).<ref> {{af}} [http://www.sun.ac.za/english/entities/archives/Documents/1990%20Matieland%203.pdf ''Matieland'', no. 3, 1990]. URL besoek op 5 Maart 2016.</ref> Bronkhorst het kleinkinders van albei sy kinders gehad, maar dis nie bekend hoeveel nie. Ten tyde van sy dood het sy broer Felix en sy vrou, Gertrude]] op [[Calvinia]] gewoon. Nog ’n broer, Alwyn, was getroud met Ebenice. Sy suster Julie was met ene Thinie getroud, maar die doodsberigte meld nie hul van nie.
 
== Afsterwe ==
Lyn 90:
* {{af}} Bekker, ds. J.P. 1988. ''Gedenkbrosjure van die Nederduitse Gereformeerde Kerk Loerie, 1938–1988''. Loerie: NG kerkraad.
* {{af}} Harris, C.T., Noëth, J.G., Sarkady, N.G., Schutte, F.M. en Van Tonder, J.M. 2010. ''Van seringboom tot kerkgebou: die argitektoniese erfenis van die Gereformeerde Kerke''. [[Potchefstroom]]: Administratiewe Buro.
* {{af}} [[J.A. Heese|Heese, dr. J.A.]] 1966. ''Die kerk in die wolke. Eeufees-Gedenkboek Uniondale 1866-19661866–1966''. Uniondale: NG Kerkraad.
* {{af}} Louw, M.A. s.j. ''Wynand H. Louw. So het ons hom geken''. Kaapstad: Die N.G. Sendingskantoor.
* {{af}} [[A.P. Smit|Smit, ds. A.P. Smit]]. 1963. ''Gedenkboek by die goue jubileum van die Ned. Geref. kerk De Aar 1913–1963''. De Aar: Kerkraad.